Besluit opleidingseisen arts

De mens op somatisch, psychisch en sociaal gebied:

• – kennis van de somatische, psychische en sociale structuur en functies van mannen en vrouwen;

• – kennis van de normale levensfasen en de mogelijk verstorende factoren daarin;

• – inzicht in menselijk gedrag in verschillende omstandigheden met name in probleemsituaties en bij hulpvragen.

Probleemherkenning en -omschrijving:

• – het kijken en luisteren naar de patiënt, naar de zin die de patiënt zelf aan de klacht geeft, waardoor een indruk van wensen en verwachtingen van de patiënt gekregen wordt;

• – het inventariseren van het probleem en hulpvraag van de patiënt;

• – het interpreteren van de hulpvraag naar urgentie (en zo nodig direct kunnen handelen).

De anamnese:

• – het opnemen van een anamnese (huidige klacht, voorgeschiedenis, psychische en sociale omstandigheden) waarbij gelet wordt op zowel de medisch-inhoudelijke kant als op communicatieve aspecten;

• – het verzamelen van zowel systematische als hypothesegerichte amnestische gegevens;

• – het opnemen van een hetero-anamnese.

Het lichamelijk onderzoek:

• – het uitvoeren van algemeen lichamelijk onderzoek:

• – techniek;

• – systematisch en gericht verzamelen van gegevens;

• – het herkennen van afwijkingen en symptomen;

• – het juist benoemen/beschrijven van bevindingen.

De beheersing van het proces van het medisch probleemoplossen gedurende alle hierbovengenoemde stappen (probleemanalyse I):

• – het interpreteren en evalueren van gegevens uit probleemomschrijving, anamnese, lichamelijk onderzoek en andere bevindingen;

• – het inschatten van urgentie van benodigd handelen;

• – het verkennen van de klachten en/of symptomen op somatisch en psychisch vlak;

• – het beschouwen van de klachten tegen de achtergrond van de patiënt: rekening houdend met de patiënt als uniek individu (eigen manier van klachten waarnemen, interpreteren en uiten, sekseverschil in ziekte, culturele achtergrond, sociale context, voorgeschiedenis), met gegevens van epidemiologische aard en met de wederzijdse beïnvloeding van arbeid, gezondheid en ziekte;

• – het opstellen van een probleemlijst, differentiële diagnose, waarschijnlijkheidsdiagnose dan wel werkhypothese;

• – het besluiten, aan de hand van inzicht in eigen mogelijkheden en beperkingen, het patiëntenprobleem verder aan te pakken óf weten via welke andere weg het probleem benaderd kan worden.

Het aanvullende onderzoek:

• – het stellen van de indicatie voor eventueel aanvullend onderzoek, waarbij in de afweging tussen wel/geen aanvullend onderzoek rekening wordt gehouden met de te verwachten opbrengst (inclusief fout-positieve/fout-negatieve uitkomsten), het al dan niet hebben van consequenties voor het verdere besluitvormingsproces, de wensen van de patiënt, de belasting voor de patiënt, de eventuele complicaties en de kosten;

• – het, zo nodig en zo mogelijk, protocollair te werk kunnen gaan;

• – het hebben van kennis van de aan te vragen diagnostische mogelijkheden, en de principes van de uitvoering daarvan;

• – het interpreteren en evalueren van de uitslag van onderzoek;

• – het niet alleen oog hebben voor gezochte gegevens maar ook voor «toevalsbevindingen».

De beheersing van het proces van het medisch probleemoplossen gedurende alle hierbovengenoemde stappen (probleemanalyse II):

• – het opnieuw leggen van verbanden tussen gegevens uit probleemomschrijving, anamnese, lichamelijk onderzoek en eventueel verricht (aanvullend) onderzoek;

• – het inschattten van urgentie van benodigd handelen;

• – het gemotiveerd komen tot een (waarschijnlijkheids)diagnose die als uitgangspunt kan dienen voor de advisering of er therapie nodig is;

• – het opnieuw analyseren van het probleem als er in dit stadium nog geen (waarschijnlijkheids)diagnose gesteld kan worden;

• – het nagaan of de probleemanalyse aansluit bij hulpvraag patiënt.

De begeleiding van de patiënt:

• – de patiënt zoveel mogelijk op zijn gemak stellen;

• – het geven van uitleg (op een wijze dat er steeds gecontroleerd wordt of de patiënt begrijpt wat er gezegd wordt en rekening houdend met eventuele voorkennis of angst) over:

• – leefwijze en invloed van sociale situatie en werkomgeving;

• – bevindingen van anamnese en lichamelijk onderzoek;

• – redenen, uitvoering, risico's van voorgenomen diagnostische onderzoeken en de kans dat het diagnostisch proces iets behandelbaars of andere voor de patiënt nuttige informatie oplevert;

• – bevindingen van aanvullend onderzoek;

• – aard van de ziekte en de consequenties van de ziekte voor de patiënt;

• – therapeutische opties, met hun voor- en nadelen, uitvoering, risico's en eventuele bij-effecten;

• – behandelingsresultaten, verdere ziektebeloop;

• – het bij de besluitvorming betrekken van:

• – de eigen visie van de patiënt, persoonlijke omstandigheden en wensen van de patiënt (of bij wilsonbekwame patiënten die van familieleden/verzorgers/gemachtigden);

• – de betekenis van de diagnostische en therapeutische opties voor de patiënt en zijn omgeving;

• – de mogelijkheden die er zijn betreffende zelfzorg, mantelzorg en thuiszorg;

• – de medewerking en de «eigen verantwoordelijkheid» van de patiënt stimuleren;

• – kennis gemaakt hebben met:

• – het voeren van een slecht-nieuws gesprek;

• – het begeleiden van patiënt en/of partner, vriend(inn)en en familie, ondermeer na het brengen van slecht nieuws;

• – het begeleiden van chronisch en ongeneeslijk zieken;

• – stervensbegeleiding.

Verslaglegging en registratie:

• – het toetsbaar, eenduidig interpreteerbaar en leesbaar vastleggen van:

• – de hulpvraag van de patiënt;

• – de risicofactoren;

• – de bevindingen bij het diagnostisch proces (anamnese, lichamelijk onderzoek, probleemlijst, differentiële diagnose, eventueel aanvullend onderzoek);

• – de ingestelde therapie;

• – alle argumenten en overwegingen zowel in het diagnostisch als het therapeutisch proces;

• – de bevindingen bij het evalueren van het behandelings-resultaat;

• – van de aan patiënt/partners/vriend(inn)en gedane mededelingen;

• – het oordeel van de patiënt;

• – het mondeling en schriftelijk overdragen van de relevante gegevens;

• – het onderhouden van een medisch dossier, rekening houdend met inzagerecht en privacy van de patiënt;

• – kennis van verschillende vormen van verslaglegging.

Preventie:

• – kennis van de gezondheidsrisico's op zowel individueel als collectief niveau en van de effecten van preventieve maatregelen;

• – kennis van veel voorkomende relaties tussen omgevingsfactoren en ziekten;

• – bekend zijn met enkele methodes van opsporing van gezondheidsproblemen en -bedreigingen alsmede met enkele methodes van opsporing van risico-patiënten zoals screening, periodiek geneeskundig onderzoek, case-finding, screening binnen de eigen patiëntenpopulatie, monitoring, collectieve preventieprogramma's waaronder bevolkingsonderzoek;

• – kennis van enkele vormen van primaire (vaccinatie), secundaire (screening) en tertiaire preventie (medische zorg, sociaal-medische ondersteuning en begeleiding);

• – het meewerken aan het bewaken van de gezondheid op zowel individueel als collectief niveau.

De grondbeginselen van wetenschappelijk onderzoek:

• – bekend zijn met:

• – algemene principes, methoden (waaronder die met betrekking tot gegevensverzameling), concepten van wetenschappelijk onderzoek;

• – beginselen van statistiek;

• – verslaglegging, interpreteren en evalueren van onderzoek;

• – door actieve deelname kennis gemaakt hebben met de denkwijze van wetenschappelijk onderzoek.

De betekenis van het wetenschappelijk denken voor het handelen van de arts:

• – Kennis van de wetenschappelijke achtergronden van:

• – ziekteleer, symptomatologie en diagnostiek, therapie en prognose;

• – epidemiologie;

• – preventieve gezondheidszorg;

• – het systematisch kunnen benaderen van een gezondheidsprobleem door:

• – besliskundetheorieën;

• – modellen;

• – theorieën over hypothesevorming en probleemoplossen;

• – het in staat zijn tot het kritisch benaderen van wetenschappelijke gegevens, door:

• – een kritische houding ten opzichte van de medische professie: bewustzijn van de grenzen van de professie en op welke wetenschap deze professie is gebaseerd;

• – het toepassen van bepaalde bewijsregels en wetten van de logica op klinische- en onderzoeksgegevens om zo hun validiteit en bruikbaarheid te kunnen inschatten.

Het bevorderen en onderhouden van de vakbekwaamheid:

• – het uit de literatuur of andere bronnen kunnen opsporen, beoordelen en overdragen van informatie, die beroepshalve van belang is.

  Daartoe behoort:

• – relevante literatuur actief opsporen (bijvoorbeeld bibliotheek, computersearch);

• – een selectie maken uit relevante vakliteratuur en deze literatuur bijhouden;

• – in staat zijn medische literatuur kritisch te lezen en op zijn waarde te schatten;

• – vakliteratuur kunnen refereren;

• – het dragen van verantwoordelijkheid voor de eigen nascholing:

• – zich ervan bewust zijn dat na de artsopleiding direct verdere scholing nodig is;

• – eigen blinde vlekken en/of lacunes in de beroepsuitoefening kunnen opsporen en trachten deze (via nascholing of anderszins) op te heffen;

• – nieuw verworven inzichten kunnen toepassen.

De arts–patiënt relatie:

• – het kunnen blijk geven van een onbevooroordeelde, begrijpende en betrouwbare houding ten aanzien van patiënten, ongeacht hun sekse, ras, levensfase, sociale en economische status, opleiding, cultuur, sexuele geaardheid en levensovertuiging;

• – het streven naar een zo gelijkwaardig mogelijke arts–patiënt relatie;

• – het kunnen omgaan met eigen gevoelens, remmingen, normen en waarden in relatie tot bepaalde gevoelens, opgeroepen door contact met een patiënt (of iemand in de directe omgeving) zoals gevoelens van erotiek, irritatie, afkeer, schaamte etc.;

• – het kunnen omgaan met gevoelens van de patiënt jegens hem;

• – het luisteren naar wensen en klachten van de patiënt, open staan voor de behoeften en verwachtingen van de patiënt en diens normen en waarden en daarmee rekening houden bij het onderzoek, het advies en de behandeling;

• – aandacht hebben voor de wijze waarop de patiënt met zijn klacht(en) omgaat;

• – informatie met tact en empathie kunnen overbrengen in voor de patiënt begrijpelijke taal;

• – begrip hebben voor de situatie van de patiënt en diens sociale achtergrond. Daarbij persoonlijke belangstelling voor de patiënt en zijn omgeving tonen en bewust zijn van mogelijke gevolgen van ziekte voor de gezinsleden en verdere omgeving (ook werkomgeving) van de patiënt. Voorts wordt er rekening gehouden met de persoonlijke omstandigheden van de patiënt bij het onderzoek, het advies, de behandeling en de begeleiding;

• – een functionele relatie met de patiënt kunnen bewaren, ook wanneer de patiënt geïndiceerde diagnostiek of therapie zou afwijzen;

• – het kunnen signaleren van gevoelens van onvrede aanwezig bij de patiënt en/of zichzelf met betrekking tot de arts–patiënt relatie en deze bespreekbaar maken. De betrokkene kan adequaat reageren als de relatie verstoord is (of dreigt te raken) of te intiem dreigt te worden. Indien adequaat reageren niet meer mogelijk is zoekt hij zelf hulp.

Zich bewust zijn dat voor het functioneren als arts vereist is:

Zich bewust zijn van de wederzijdse beïnvloeding van werk en privéleven en trachten tot een goede afstemming te komen.

Kennis van en inzicht in de structuur en het functioneren van gezondheidszorg:

• – kenmerken van de intra- en extramurale gezondheidszorg en maatschappelijke zorg;

• – interacties tussen de intra- en extramurale gezondheidszorg en maatschappelijke zorg;

• – de invloed en wisselwerking van de structuur van de gezondheidszorg op het functioneren van de arts en de patiënt;

• – de invloed van de gezondheidszorg op de volksgezondheid;

• – effecten en evaluatie van groeps- en omgevingsgerichte interventies;

• – relatie gezondheid, ziekte en arbeid;

• – de werkwijze, de taken, de deskundigheden en de bevoegdheden van andere beroepsbeoefenaars en hulpverlenende instanties in de gezondheidszorg, zodat de betrokkene:

• – inzicht heeft in de (gezondheidszorg)voorzieningen ten bate van de patiënt;

• – in staat is samen te werken en overleg te voeren met anderen in het (gezondheidszorg)systeem;

• – de beroepsorganisaties en intercollegiale verhoudingen en regels;

• – maatschappelijke invloeden op gezondheidszorg;

• – de verschillende patiëntenorganisaties en zelfhulpgroepen en hun plaats in de maatschappij (bijvoorbeeld hulpverlening aan allochtonen, vrouwenhulpverlening).

Kennis van medische ethiek:

• – het identificeren van ethische aspecten van het klinisch handelen (diagnostiek/therapie/preventie/leefstijlbeïnvloeding);

• – het verantwoorden en verduidelijken van eigen ethische standpunten;

• – het bewustzijn van de ethische dimensies van een aantal veel voorkomende klinische problemen, zoals: informeren en besluitvorming, zinvolheid/zinloosheid van medische behandeling, voortplantingstechnologie, levensbekortend medisch handelen, orgaandonatie en schaarsteproblematiek, invloed van levensbeschouwing op behandelbeslissingen;

• – ethische aspecten van mensgebonden wetenschappelijk onderzoek;

• – de wijze waarop op institutioneel niveau (ziekenhuis/beroepsorganisatie/overheid) medisch-ethische standpunten worden vormgegeven.

kennis van wettelijke voorschriften:

• – beroepsgeheim;

• – informatie en besluitvorming;

• – informatiesystemen, dossiervorming, inzagerecht;

• – regelgeving inzake receptuur;

• – mensgebonden wetenschappelijk onderzoek;

• – medische keuringen;

• – aangifteplicht besmettelijke ziekten;

• – de eigen medische bevoegdheden en de verhouding daarvan met de bevoegdheden van andere hulpverleners (verpleegkundigen, paramedici);

• – medische aansprakelijkheid;

• – klacht- en tuchtrecht;

• – medische beslissingen rond het levenseinde/levensstart;

• – Wet op de lijkbezorging, met name het verschil tussen natuurlijke en niet-natuurlijke dood.

Globale kennis van de financiële aspecten van de gezondheidszorg:

• – ziektekosten- en sociaalverzekeringsstelsel;

• – honoreringssystemen;

• – financieringssystemen;

• – kosten van diagnostiek en therapie en de invloed van het verwijsbeleid op deze kosten;

• – kosten en financiering van preventieve zorg;

• – het opzetten en onderhouden van een praktijk.