Arbeidsvoorwaarden en andere personeelsaangelegenheden in de sector Rijk 2002-2003

Deze overeenkomst heeft een looptijd van 1 december 2002 tot 1 januari 2004.

• - Per 1 december 2002 worden de salarissen van de ambtenaren in de sector Rijk structureel met 2,5% verhoogd.

• - De eindejaarsuitkering 2002 wordt incidenteel met 0,6% verhoogd tot 1%.

• - De eindejaarsuitkering 2003 wordt incidenteel met 0,4% verhoogd tot 0,8%.

- Ter compensatie van de inkomenseffecten van de in paragraaf 7 van deze overeenkomst opgenomen afspraak inzake het Btzr ontvangen alle ambtenaren per 1 mei 2003 een compensatie van 0,25% structureel.

De structurele salarisverhoging en de Btzr-compensatie werken door naar reeds ingegane wachtgelden en uitkeringen.

Het SOR spreekt de voorkeur uit voor doorwerking van de structurele salarisverhoging naar de pensioenen.

- Ambtenaren aan wie in enige maand een Toelage onregelmatige dienst (TOD) is toegekend ontvangen met ingang van 1 juli 2003 een vaste nominale toelage van € 37,50 voor die maand. Ambtenaren met een deeltijdbetrekking ontvangen de vaste toelage naar rato van hun werktijd.

Na vier weken onafgebroken inactiviteit van de ambtenaar vervalt het recht op de vaste toelage zolang de inactiviteit voortduurt. De vaste toelage vormt geen onderdeel van de bezoldiging en is niet pensioengevend.

• - Het toelagepercentage voor de TOD op zaterdag met betrekking tot het tijdvak 0.00 tot 18.00 uur wordt per 1 juli 2003 verhoogd tot 70%, conform het huidige percentage voor het tijdvak van 18.00 uur tot 0.00 uur op zaterdag.

• - Bij het bereiken van het niveau van de vergoedingen op basis van het Btzr van 50% netto van de gemiddelde ziektekostenpremie worden de vergoedingen in het kader van het Btzr voor kinderen van 16 tot en met 19 jaar verhoogd tot het bedrag voor kinderen van 20 tot en met 26 jaar.

De sector Rijk zal over een niet al te lange termijn worden geconfronteerd met een hoge uitstroom van oudere medewerkers. Het is daarom van belang dat de arbeidsparticipatie van oudere werknemers toeneemt. Leeftijdsbewust personeelsbeleid is in het algemeen een belangrijk instrument om voor medewerkers de balans tussen belasting en belastbaarheid in evenwicht te brengen en te houden.

Met het oog op de verdere stijging van de gemiddelde leeftijd van medewerkers in de Rijksdienst en de verwachte uitstroom van medewerkers over een niet al te lange termijn is het leeftijdsbewust personeelsbeleid een des te noodzakelijker instrument. Het voorkomen van langdurig verblijf op dezelfde functie bevordert de arbeidsparticipatie. Het praten over de loopbaan maakt het mogelijk dat hiervoor voor iedere medewerker maatwerk tot stand wordt gebracht. In het kader van het leeftijdsbewust personeelsbeleid zal daarom, als onderdeel van het jaarlijkse functioneringsgesprek, met medewerkers die vijf jaar lang dezelfde functie hebben vervuld, expliciet worden stilgestaan bij de continuering van de loopbaan. In artikel 71 van het ARAR zal daartoe worden opgenomen dat in het jaarlijkse gesprek met deze categorie ambtenaren (ook) wordt gesproken over loopbaancontinuering.

Partijen spreken af meer bekendheid te geven aan de mogelijkheden die er bestaan op het gebied van werktijdverkorting, verlofsparen en gedeeltelijke uittreding van ouderen. Het gaat hierbij met name om de PAS-regeling en de verlofspaarmogelijkheden. Deze regelingen stellen de oudere medewerker in staat om een individuele keuze te maken tussen arbeidstijd en vrije tijd door voor kortere of langere tijd verlof (seniorensabbatical) op te nemen teneinde verantwoord het uittreedmoment uit te kunnen stellen. Indien de werknemer op basis van deze mogelijkheden de keuze maakt om na 62 jaar voor langere tijd verlof op te nemen, wordt ten behoeve van dit seniorensabbatical een bonus verstrekt van 25% in tijd.

Het ARAR kent ten aanzien van ambtenaren die zijn aangesteld in vaste dienst een zgn. gesloten stelsel van ontslaggronden. Dat wil zeggen dat ontslagverlening slechts mogelijk is op een in het ARAR opgenomen grond.

Een van die gronden (artikel 98, eerste lid, onder h) is: het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd.

De wijze waarop deze ontslaggrond is geformuleerd (het bevoegd gezag kan overgaan tot ontslag) betekent dat het initiatief voor een dergelijk ontslag bij het bevoegd gezag ligt.

Partijen hebben afgesproken de ontslaggrond uit artikel 98 te schrappen. Een ontslag in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd zal in het vervolg worden verleend op aanvraag van de ambtenaar.

Hiertoe zal artikel 94 van het ARAR worden uitgebreid met een bepaling dat een aanvraag om ontslag, wegens het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd, door het bevoegd gezag niet kan worden afgewezen. Nadrukkelijk wordt hierbij opgemerkt dat naar de thans geldende bepalingen het ABP een ouderdomspensioen eerst toekent indien er sprake is van een beëindiging van het dienstverband en de betrokkene de leeftijd van 65 jaar heeft bereikt.

Het is belangrijk continuïteit op de werkvloer te hebben en werkdruk te beheersen. Als gevolg van zorgverlof en andere vormen van verlof kan het gebeuren dat de bezetting van een afdeling onder druk komt te staan. Indien er geen volledige herbezetting van de door de verlofgangers opgenomen uren is, kan dat weer gevolgen hebben voor het welzijn van de medewerkers en de kwaliteit van de werkzaamheden. Flexibilisering van de organisatie in die zin dat ambtenaren meer mogelijkheden krijgen om op vrijwillige basis tijdelijk andere werkzaamheden te verrichten binnen de sector kan een bijdrage leveren aan de herbezetting van door verlofgangers opgenomen uren.

Partijen zijn daarom het volgende overeengekomen: tijdelijke (vacature)ruimte die ontstaat door langdurig verlof moet in beginsel worden opgevuld door middel van herbezetting, tenzij sprake is van een tijdelijke vermindering van taken of het vervallen van werkzaamheden. Over afwijkingen van dit principe dient tijdig overleg met de OR plaats te vinden. Alle, ook tijdelijke, (vacature)ruimte binnen de rijksdienst dient in het aanbod op de Mobiliteitsbank te worden opgenomen.

Partijen hebben afgesproken dat er een algemene rijksbrede Regeling interimfunctievervulling (IF), gebaseerd op de huidige (departementale) IF-regelingen, tot stand komt. In deze regeling wordt aan iedere ambtenaar het recht toegekend om zich aan te bieden voor een tijdelijke functie. Een aanvraag tot IF-vervulling dient altijd ingewilligd te worden in geval van geschiktheid van de ambtenaar, tenzij een zwaarwegend dienstbelang zich daartegen verzet.

Op grond van artikel 60 van het ARAR kunnen ambtenaren in aanmerking komen voor vergoeding van scholingskosten en voor scholingsverlof indien zij op eigen initiatief scholing gaan volgen. Voorwaarde is wel dat met het volgen van de scholing ook het dienstbelang is gebaat. Het begrip dienstbelang dient hier ruim te worden geïnterpreteerd. In het licht van de reeds in gang gezette ontwikkelingen naar het beschouwen van de gehele sector Rijk als één werkgever (althans in materiële zin) mag het begrip dienstbelang in het kader van scholingsfaciliteiten niet te beperkt worden geïnterpreteerd in de zin dat dit alleen de organisatie kan betreffen waarbij de ambtenaar op het moment van scholing werkzaam is. Dit geldt temeer nu in het kader van de versterking van de kwaliteit van de Rijksdienst en het bieden van ontplooiingskansen voor medewerkers de interdepartementale mobiliteit verder versterkt zal gaan worden.

In arbeidsvoorwaardelijke zin is deze ontwikkeling ondersteund door de afspraak in de Arbeidsvoorwaardenovereenkomst sector Rijk 2000-2001 dat alle ambtenaren in vaste dienst zijn aangesteld in algemene dienst van het Rijk. Dit betekent dat ingeval van interdepartementale mobiliteit de ambtenaar wordt overgeplaatst van het ene naar het andere ministerie. In dat geval is er geen sprake van ontslag en kan dus, terecht, geen terugbetalingsverplichting van ontvangen studiekostenvergoedingen worden opgelegd. Ook de ambtenaren in tijdelijke dienst, bij wie de overgang van het ene naar het andere ministerie geschiedt via een ontslag en een nieuwe aanstelling, zijn gevrijwaard van een terugbetalingsverplichting. Met andere woorden, het geheel van rechten en verplichtingen inzake de studiefaciliteiten ziet toe op een werking en een rendement binnen de sector Rijk in zijn geheel.

Slechts indien de ambtenaar een functie buiten de sector Rijk gaat vervullen kan, onder de in het ARAR daarvoor opgenomen voorwaarden, een terugbetalingsverplichting worden opgelegd.

Dit laatste achten partijen niet redelijk indien het een ambtenaar betreft die is aangewezen als herplaatsingskandidaat en die, ter voorkoming van eventuele werkloosheid met een daaraan gekoppeld recht op uitkering ten laste van het Rijk, een baan buiten de sector Rijk heeft aanvaard.

In verband hiermee zal in artikel 60 van het ARAR worden opgenomen dat in deze situatie geen terugbetalingsverplichting wordt opgelegd.

Partijen constateren dat op grond van in het verleden gemaakte keuzes een grote diversiteit in de aanspraken van secundaire arbeidsvoorwaarden is ontstaan.

Daarnaast zien zij dat er op onderdelen sprake is van een verschillende uitleg en toepassing van arbeidsvoorwaarden, ook indien het gaat om uniforme aanspraken. Een oorzaak hiervoor kan liggen in onvoldoende duidelijkheid en gedetailleerdheid van de sectorale regelingen.

Voorts is de huidige wijze van uitvoering, te weten door ieder organisatieonderdeel van de sector Rijk afzonderlijk, niet altijd efficiënt te noemen.

Partijen zijn van mening dat in de aanspraken van ambtenaren, zowel in de primaire als in de secundaire arbeidsvoorwaarden, in principe geen verschillen tussen (groepen van) ambtenaren mogen bestaan. In gelijke situaties moeten gelijke gevallen immers gelijk behandeld worden. Hierbij erkennen partijen wel dat gelet op het bedrijfsvoeringsproces bepaalde afwijkingen of specifieke toepassingen gerechtvaardigd kunnen zijn.

In dit licht spreken partijen af bij het maken van afspraken voortaan nadrukkelijk stil te staan bij de vraag welke ruimte voor het decentrale niveau wordt gelaten. Deze ruimte kan betrekking hebben op het vaststellen van aanspraken, maar evenzeer op de wijze waarop aan sectoraal gemaakte afspraken uitvoering kan worden gegeven (uitvoeringstoets).

Een en ander betekent dat met name waar het gaat om de arbeidsvoorwaardelijke aanspraken van rijksambtenaren deze in sterkere mate dan tot dusverre gedetailleerd zullen worden vastgesteld op sectoraal niveau. Dit heeft tot gevolg dat de onderscheiden onderdelen van de sector Rijk in mindere mate op decentraal niveau overleg behoeven te voeren (bijvoorbeeld in het Departementaal Georganiseerd Overleg). Dit laat uiteraard onverlet de formele rol en bevoegdheden van de vakorganisaties bij de totstandkoming van decentrale arbeidsvoorwaardelijke aanspraken.

Mede ter versterking van een eenduidige toepassing en uitvoering van sectoraal geldende rechtspositieregelingen onderzoekt de minister van BZK de mogelijkheid te komen tot een shared service voor de gehele sector Rijk. Een concentratie van de taken op het gebied van arbeidsvoorwaardelijke voorzieningen leidt tot schaalvoordeel, een grotere kans op gelijke behandeling en versterkt de ontwikkeling van de sector Rijk tot één werkgever. Ter ondersteuning van dit proces zullen verder door deregulering en herstructurering de bestaande arbeidsvoorwaardelijke regelingen inzichtelijker en beter toegankelijk worden gemaakt. Als eerste stap zal de minister van BZK er voor zorgen dat in de loop van het kalenderjaar 2003 de vigerende sectoraal geldende regelingen met behulp van ICT-toepassingen voor alle rijksambtenaren benaderbaar zijn.

Een tweede stap is de uniformering van de aanspraken op het gebied van kinderopvang en woon-werkverkeer, evenals een vereenvoudiging van de IKAP-regeling.

Partijen spreken af de secundaire arbeidsvoorwaarden op het terrein van kinderopvang te harmoniseren nadat bekend is wat de in voorbereiding zijnde Wet basisvoorziening kinderopvang (Wbk) inhoudt. De Wbk moet nog door de Tweede en de Eerste Kamer behandeld worden. Wijzigingen van de (concept) Wbk voor inwerkingtreding zijn niet uit te sluiten. De kinderopvangregeling voor het rijkspersoneel moet gelijktijdig met de inwerkingtreding van de Wbk in het ARAR worden opgenomen en de departementale regelingen vervangen. Hiermee wordt harmonisatie van de kinderopvangregelingen in de sector Rijk gelijktijdig met de inwerkingtreding van de Wbk bereikt.

Partijen spreken af dat voor alle rijksambtenaren één uniforme regeling gaat gelden. Daarmee komt de bestaande mogelijkheid om per arbeidsorganisatie afwijkende afspraken te maken te vervallen.

Twee standaardregelingen zijn te onderscheiden:

1) Voor de situatie waarin de werkplek met het openbaar vervoer bereikbaar is en de ambtenaar daarvan ook daadwerkelijk gebruik maakt wordt het volgende afgesproken. Aan ambtenaren die voor het woon-werkverkeer gebruik maken van het openbaar vervoer wordt een volledige geldelijke vergoeding verstrekt van de werkelijk gemaakte kosten (bij NS-vervoer uitgaande van 2e klasse) tot ten hoogste de maximumprijs van een NS-jaartrajectkaart 2e klasse (thans € 2380,-), waar nodig aangevuld met de kosten van het zogenaamde aansluitend openbaar vervoer. Een bedrag van € 91 per kalenderjaar wordt alleen toegekend aan ambtenaren die in plaats van met het aansluitend openbaar vervoer met eigen vervoer naar het station gaan.

Aan het bevoegd gezag wordt de mogelijkheid geboden om in plaats van het geven van een geldelijke vergoeding, over te gaan tot het verstrekken van de noodzakelijke vervoerbewijzen.

Indien de ambtenaar een duurdere voorziening wenst (bijvoorbeeld een jaartrajectkaart 1e klasse of een OV-jaarkaart) komen de extra kosten daarvan voor diens rekening. Uiteraard kan voor de financiering hiervan gebruik worden gemaakt van de regeling IKAP.

Als de ambtenaar een vervoerbewijs verstrekt of volledig vergoed krijgt dat ruimere mogelijkheden biedt dan uitsluitend het woon-werkverkeer (bijvoorbeeld een NS-jaarkaart - geldig op alle NS-lijnen - in plaats van een NS-jaartrajectkaart), is de werkgever verplicht voor die ambtenaar via de eindheffing loonheffing af te dragen over een bedrag van € 54 (voor een 2e klas kaart) of € 82 (voor een 1e klas kaart). Op de genoemde bedragen mogen in mindering worden gebracht de kosten die voor rekening van de ambtenaar blijven. In verband daarmee dient de vergoeding voor een dergelijke kaart (of het salaris ingeval van het verstrekken van die kaart) te worden verminderd met een bedrag van € 54 onderscheidenlijk € 82.

2) Voor de situatie waarin door het bevoegd gezag is vastgesteld dat de werkplek niet of niet doelmatig per openbaar vervoer bereikbaar is, wordt afgesproken de ambtenaar die op meer dan 10 kilometer van de plaats van tewerkstelling woont een maandelijkse vergoeding te geven volgens de belastingvrije tabelbedragen die de fiscus voor de toepassing van het reiskostenforfait hanteert. Voor de ambtenaar die op 10 kilometer of minder van de plaats van tewerkstelling woont geldt een vergoeding die is afgeleid van de hiervoor bedoelde fiscale tabelbedragen. Laatstgenoemde vergoeding is echter volledig belast.

Het vorenstaande kan worden uitgedrukt in de volgende tabel.

Voor ambtenaren die geen gebruik (willen) maken van de voor hun situatie geldende standaardregeling wordt afgesproken een vergoeding te verstrekken ter grootte van 25% van de vergoeding die wordt verstrekt ingeval van de onmogelijkheid om van het openbaar vervoer gebruik te kunnen maken.

In alle gevallen komt de bestaande eigen bijdrage van (thans) € 47,68 per maand te vervallen.

Het bevoegd gezag kan in beide standaardsituaties ruimere faciliteiten toekennen indien faciliteiten voor woon/werkverkeer tevens gebruikt worden voor dienstreizen. Hierbij is sprake van maatwerk.

Tot slot zal een hardheidsclausule gelden die het bevoegd gezag de mogelijkheid biedt om in individuele gevallen, waarin de standaardregeling leidt tot een duidelijk onbillijke uitkomst, afwijkend te beslissen.

De noodzakelijke wijzigingen in de regelgeving (waaronder het vervallen van artikel 11a van het Verplaatsingskostenbesluit 1989) zullen per 1 januari 2004 van kracht worden.

De dan bestaande departementale vervoerplannen, gebaseerd op artikel 11a van het VKB 1989, blijven echter gedurende maximaal 3 jaar nog van kracht voorzover de daarin opgenomen aanspraken voor de individuele ambtenaar hoger zijn dan die krachtens de nieuwe standaardregeling. Gedurende de termijn van 3 jaar kunnen de ministeries deze hogere aanspraken op een zorgvuldige wijze en in overleg met het Departementaal Georganiseerd Overleg in overeenstemming brengen met die van de nieuwe standaardregeling.

Partijen constateren dat de uitvoering van IKAP zeer complex is. Met name de BTZR-uitkering en de overwerkvergoeding zijn als bron bijzonder lastig te hanteren. Partijen spreken dan ook af dat het aantal IKAP-bronnen wordt teruggebracht tot ten hoogste vier, te weten salaris, vakantie-uitkering, vakantie-uren en meer te werken uren. Hiermee wordt tevens bereikt dat zowel voor IKAP als voor de in voorbereiding zijnde Verlofspaarregeling rijkspersoneel dezelfde bronnen worden gebruikt.

Het vorenstaande betekent dat moet worden vastgesteld welk percentage van het salaris maximaal als bron kan worden ingezet. Daarbij dient rekening te worden gehouden met het maximum percentage dat geldt voor verlofsparen, het percentage van de vakantie-uitkering en de maximale ruimte tussen het fiscale loon en het pensioengevend loon. Indien optimaal gebruik wordt gemaakt van de Verlofspaarregeling rijkspersoneel en de vakantie-uitkering volledig als IKAP-bron wordt ingezet, kan daarnaast nog ongeveer 12,5% van het salaris worden benut.

De IKAP-regeling zal in bovenstaande zin worden vereenvoudigd per 1 januari 2004.

In de voorlichting over deze wijzigingen zal met name aandacht worden besteed aan de gevolgen op het terrein van de sociale zekerheid.

Partijen spreken af te onderzoeken of de toepassing van de afspraken inzake de flexibilisering van de arbeidsduur zoals opgenomen in de Arbeidsvoorwaardenovereenkomst sector Rijk 2001-2002 (de mogelijkheid om de arbeidsduur op structurele basis te verhogen tot gemiddeld 40 uur per week) in de praktijk op uniforme wijze door de organisaties in de sector Rijk wordt toegepast. Indien nodig zullen partijen in het SOR tot maatregelen besluiten om te komen tot een eenduidige toepassing.

Partijen achten het van belang dat de TOD in sterkere mate ten goede komt aan het actieve personeel in onregelmatige dienst. Daarom is overeengekomen dat ambtenaren aan wie in enige maand een TOD is toegekend met ingang van 1 juli 2003 een vaste nominale toelage van € 37,50 voor die maand ontvangen. Ambtenaren met een deeltijdbetrekking ontvangen de vaste toelage naar rato van hun werktijd. Het recht op deze vaste toelage wordt beëindigd na een onafgebroken periode van inactiviteit van de ambtenaar van vier weken, ongeacht de reden van de inactiviteit, zolang de inactiviteit voortduurt. Redenen van langdurige inactiviteit kunnen bijvoorbeeld zijn vakantie, cursussen, buitengewoon verlof, schorsing en ziekte. Overweging hierbij is dat de TOD is bedoeld als financiële compensatie voor het feit dat regelmatig op ongebruikelijke tijdstippen dient te worden gewerkt. Bij inactiviteit van de ambtenaar om wat voor reden dan ook vervalt dit ongemak.

Beëindiging van het recht op de vaste toelage vanwege meer dan vier weken onafgebroken inactiviteit geeft geen recht op de afbouwtoelage TOD.

De bedoelde toelage vormt geen onderdeel van de bezoldiging en is niet pensioengevend.

Voorts spreken partijen af dat het toelagepercentage voor de TOD op zaterdag met betrekking tot het tijdvak 0.00 tot 18.00 uur per 1 juli 2003 wordt verhoogd tot 70%, conform het huidige percentage voor het tijdvak van 18.00 uur tot 0.00 uur op zaterdag.

Vorenstaande wijzigingen in het stelsel van inconveniëntenvergoedingen worden per 1 juli 2003 van kracht.