Aanmeldings-, Transactie- en Vervolgingsrichtlijnen voor fiscale delicten, douane- en toeslagendelicten 2010

De Aanmeldings-, Transactie- en Vervolgingsrichtlijnen (ATV-richtlijnen) beschrijven hoe de Belastingdienst de aanmeldingen, die voor strafrechtelijk onderzoek in aanmerking komen, selecteert voor de rechtsgebieden belastingen, toeslagen en douane1.

De Belastingdienst is belast met de handhaving van de fiscale, toeslagen- en douanewetgeving. De Belastingdienst voert deze wettelijke taken zo doeltreffend en doelmatig mogelijk uit. In zijn handelen streeft hij naar handhaving van rechtszekerheid en rechtsgelijkheid. Daarbij wordt gewerkt vanuit de compliancegedachte: de Belastingdienst is erop gericht belanghebbenden (belastingplichtigen, toeslaggerechtigden, inhoudingsplichtigen en administratieplichtigen) vrijwillig aan hun wettelijke verplichtingen te laten voldoen. Mocht blijken dat belanghebbenden hun verplichtingen niet naleven dan bevordert de Belastingdienst compliance door correctieve actie en, indien passend, door strafrechtelijk afgedwongen naleving.

Het ATV-traject bestaat uit drie fasen. Deze fasen zijn:

De aanmeldingsrichtlijnen (hoofdstuk 2) zijn vastgesteld door de directeur-generaal Belastingdienst van het Ministerie van Financiën na overleg met het College van procureurs-generaal van het Openbaar Ministerie. De transactierichtlijnen (hoofdstuk 4.2) zijn in gezamenlijk overleg van het College en genoemde directeur-generaal tot stand gekomen.

De vervolgingsrichtlijnen (hoofdstuk 4.3) zijn vastgesteld door het College van Procureurs-generaal na overleg met genoemde directeur-generaal.

Aanmelding vindt plaats als een drempelbedrag wordt overschreden. Voor belasting of toeslagen is dat het bedrag dat door de in of over de onderzoeksperiode gepleegde feiten die daartoe strekten, te weinig is of zou zijn geheven of teveel is of zou zijn toegekend indien de aangifte of aanvraag van belanghebbende was gevolgd (hierna: ‘nadeel’). Het nadeel moet ten minste € 10.000 voor particuliere belastingplichtigen of toeslaggerechtigden of € 15.000 voor ondernemingen bedragen. Dit minimumnadeel is het drempelbedrag. Het drempelbedrag moet per rechtsgebied (belastingen, toeslagen en douane) worden overschreden.

De boete-fraudecoördinator beoordeelt of voor ten minste het drempelbedrag sprake is van opzet. De boete-fraudecoördinator draagt deze aangemelde zaken voor in het selectieoverleg Hierbij geeft de boete-fraudecoördinator aan welke aspecten (zie hoofdstuk 5) van belang zijn.

Voor de Douane is, wanneer als gevolg van opzet het drempelbedrag wordt overschreden, sprake van het aanbieden van een transactie van maximaal 100% van de te weinig geheven belasting.

Indien geen sprake is van opzet of het aan opzet te wijten nadeel onder het drempelbedrag blijft wordt de zaak teruggegeven aan het behandelend organisatieonderdeel om bestuurlijk te worden afgedaan.

Ook omissiedelicten worden zoveel mogelijk aangemeld volgens de hiervoor aangegeven criteria (het aan opzet te wijten nadeel bedraagt voor particulieren minimaal € 10.000 en voor ondernemingen minimaal € 15.000).

In de praktijk kan het echter voorkomen dat het nadeel veroorzaakt door een omissiedelict niet of niet voldoende kwantificeerbaar of bepaalbaar is, en dus niet getoetst kan worden aan het drempelbedrag.

Omissiedelicten kunnen worden onderscheiden in twee categorieën: delicten waarvoor een bestuurlijke boete kan worden opgelegd en omissiedelicten waarvoor geen bestuurlijke boete kan worden opgelegd.

Een omissiedelict wordt voor strafrechtelijke aanpak aangemeld indien voor het voorafgaande tijdvak (toeslagen: voorafgaande jaar), bij hetzelfde belastingmiddel of dezelfde toeslag, eveneens sprake is geweest van schending van hetzelfde wettelijke voorschrift en deze schending bestraft is met een vergrijpboete.

In de overige gevallen waarin sprake is van een omissiedelict met een niet of onvoldoende te kwantificeren of te bepalen nadeel, is een strafrechtelijke aanpak eveneens het uitgangspunt indien duidelijk is dat de Belastingdienst voldoende actie heeft ondernomen om belanghebbende aan te zetten tot het naleven van de wettelijke verplichtingen en deze actie van de Belastingdienst niet tot naleving van die verplichtingen heeft geleid. Daartoe moet de Belastingdienst belanghebbende schriftelijk in de gelegenheid hebben gesteld de geschonden verplichting binnen een bepaalde termijn na te leven. Indien belanghebbende niet binnen de gestelde termijn de verplichting volledig naleeft kan – indien inzet van het strafrecht passend is met het oog op de aspecten genoemd in hoofdstuk 5 – voor een strafrechtelijke aanpak worden gekozen.

Het tripartiete overleg (bestaande uit een officier van justitie, de contactambtenaar formeel recht, de boete-fraudecoördinator/contactambtenaar Douane en de FIOD-ECD) toetst of een zaak voldoet aan de transactie- of vervolgingsrichtlijnen. Mocht blijken dat de zaak niet voldoet aan deze richtlijnen,a dan gaat de zaak terug naar de Belastingdienst voor bestuurlijke afdoening.

Vervolgens beslist het tripartiete overleg, voor zaken die aan de transactie- of vervolgingsrichtlijnen voldoen, of tot het instellen van een strafrechtelijk onderzoek zal worden overgegaan, dan wel de zaak voor verdere bestuurlijke behandeling zal worden geretourneerd aan de Belastingdienst. Bij deze beslissing spelen de in hoofdstuk 5 genoemde aspecten een rol.

In geval van heterdaadsituaties die voldoen aan de criteria van deze richtlijnen wordt door de boete-fraudecoördinator/contactambtenaar direct contact opgenomen met de FIOD-ECD en het Openbaar Ministerie teneinde deze zaak ten spoedigste te bespreken.

Het Bestuur van ’s Rijksbelastingen (of de Inspecteur bij Algemene Douanewet-delicten) kan een strafrechtelijke transactie aanbieden indien op grond van de resultaten van het opsporingsonderzoek het aanbieden van een transactie de gewenste (strafrechtelijke) afdoeningsmodaliteit is.

Het opzettelijk niet doen van aangifte voor de aanslagbelastingen (omissiedelict), waarvan het fiscaal nadeel niet of niet volledig te berekenen is, komt in principe voor transactie in aanmerking indien over het voorafgaande belastingtijdvak eveneens sprake is geweest van het opzettelijk niet doen van aangifte en dit bestrsaft is met een vergrijpboete.

De overige gevallen waarin sprake is van een omissiedelict waarvan het nadeel niet of niet volledig te berekenen is, komen in principe voor een transactie in aanmerking indien in een zaak sprake is van één of meer aspecten zoals beschreven in hoofdstuk 5.

Voor de Douane gelden specifieke transactierichtlijnen (zie hoofdstuk 1.2).

De vervolgingsrichtlijnen hebben – wat de AWR, de AWIR en de Invorderingswet 1990 aangaat –alleen betrekking op de opzettelijk begane strafbare feiten.

Hierbij gelden inzake fiscale, toeslag- en douanedelicten de volgende criteria:

Categorie I

In deze zaken is het nadeel dat aan opzet is te wijten ten minste het drempelbedrag en minder dan € 125.000. Ten minste één van de overige aspecten (hoofdstuk 5) is aan de orde.

Categorie II

In deze zaken is het nadeel dat aan opzet is te wijten € 125.000 of meer.

Het tripartiete overleg kan besluiten om categorie I-zaken die door het selectieoverleg aan het tripartiete overleg zijn overgedragen (zie hoofdstuk 3) terug te wijzen naar de Belastingdienst voor bestuurlijke afhandeling. Bijvoorbeeld als het tripartiete overleg van oordeel is dat in het kader van een evenwichtige rechtsbedeling de zaak beter bestuurlijk kan worden afgedaan. Categorie II-zaken worden in beginsel strafrechtelijk vervolgd. In uitzonderingsgevallen kan daarvan worden afgeweken.

Deze lijst bevat de omvang van het nadeel en overige aspecten aan de hand waarvan beoordeeld wordt of het in de rede ligt dat een zaak strafrechtelijk afgedaan moet worden. Er zijn geen algemene uitspraken te doen over het onderlinge gewicht dat aan de diverse aspecten moet worden toegekend. Daarnaast kan er sprake zijn van onderlinge verschillen bij de toerekening van een bepaald aspect aan een zaak. Tussen ‘voorbeeldfunctie’ van bijvoorbeeld een minister en een ambtenaar zit verschil. ‘Samenloop’ met oplichting van € 100.000 moet anders worden gewogen en beoordeeld dan ‘samenloop’ in verband met de aanwezigheid van één valse factuur in de boekhouding.

Zaken kunnen aan het tripartiete overleg worden gemeld indien het nadeel ten minste € 10.000 (particulieren) of € 15.000 (ondernemers) bedraagt.

Onder nadeel wordt verstaan het bedrag aan belasting dat vermoedelijk door de in of over de onderzoeksperiode gepleegde feiten die daartoe strekten, te weinig is of zou zijn geheven indien de inspecteur de aangifte van belanghebbende had gevolgd, of het bedrag aan toeslagen dat teveel is of zou zijn betaald indien Belastingdienst/Toeslagen de aanvraag van belanghebbende had toegewezen. Het begrip nadeel sluit aan bij -en heeft dezelfde inhoud als- het ‘strekkingsvereiste’ in artikel 69 Algemene wet inzake rijksbelastingen. Bijvoorbeeld: indien op grond van onjuiste gegevens (in de aangifte) een te hoge teruggaaf is verleend, telt die te hoge teruggaaf mee voor het vaststellen van het bedrag aan nadeel.

Per rechtsgebied moet het drempelbedrag worden overschreden. Als bijvoorbeeld het nadeel voor belastingen € 6.000 en voor toeslagen € 5.000 is, wordt de zaak van een particulier niet aangemeld. Indien op grond van onjuiste gegevens (in de aangifte) een te hoge teruggaaf is verleend, telt die te hoge teruggaaf mee voor het vaststellen van het bedrag van het (fiscale) nadeel. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat voor de omvang van het fiscaal nadeel ook rekening wordt gehouden met het (te hoog) aangegeven verlies dat in het desbetreffende (boek)jaar geleden zou zijn. Tevens valt hieronder ook het bedrag aan belasting dat op grond van een in de wet voorziene vermindering, ontheffing, teruggaaf of heffingskorting ten onrechte of tot een te hoog bedrag is verleend. Ook wordt hieronder begrepen het bedrag aan belasting dat bij derden ten gevolge van het fiscale, douane- of toeslagendelict vermoedelijk te weinig zou zijn geheven.