Circulaire Overheidspersoneel onder de werknemersverzekeringen (OOW-operatie)

In het kader van de operatie ’Overheidspersoneel onder de werknemersverzekeringen’ (OOW) wordt het overheidspersoneel onder de werkingssfeer van de wettelijke werknemersverzekeringen gebracht. Het voorstel van wet waarbij dit wordt geregeld, de Wet overheidspersoneel onder de werknemersverzekeringen (Wet OOW), is 27 maart 1997 ingediend bij de Tweede Kamer (wetsvoorstel 25 282).

De werknemersverzekeringen worden ingevoerd voor alle overheidswerknemers, alsmede de gewezen overheidswerknemers die bij de invoering van OOW reeds in het genot zijn van een uitkering op grond van een ambtelijke uitkeringsregeling (de zogenoemde ’oude gevallen’).

Om dit te bereiken, worden de overheidswerknemers en de bedoelde gewezen overheidswerknemers opgenomen in de kring van verzekerden op grond van de Ziektewet (ZW), de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de Werkloosheidswet (WW), de Toeslagenwet (TW), de Tijdelijke wet beperking inkomensgevolgen arbeidsongeschiktheidscriteria (BIA) en de Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers (IOAW).

Na het van kracht worden van de Wet OOW hebben de overheidswerknemers met inachtneming van de in de ZW, de WAO, de WW, de TW, de BIA en de IOAW opgenomen voorwaarden rechtstreeks recht op uitkeringen en overige verstrekkingen op grond van die wetten.

Uw ’zittende’ werknemers alsmede uw voormalige werknemers met een bestaande uitkering (’oude gevallen’) behoren tot de doelgroep van de OOW-operatie voor zover zij:

• – jonger zijn dan 65 jaar, en

• – deelnemer zijn in de zin van het pensioenreglement van de Stichting Pensioenfonds ABP.

De volgende groep (gewezen) werknemers blijft buiten de OOW en dus buiten de werknemersverzekeringen: (gewezen) overheidswerknemers die recht hebben op een uitkering wegens functioneel leeftijdsontslag (FLO) of op een uitkering wegens vrijwillig vervroegd uittreden (VUT/FPU).

Aan de Tweede Kamer is voorgesteld dat de WAO met ingang van een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip wordt opengesteld voor het overheidspersoneel. Hierbij wordt door het kabinet uitgegaan van 1 januari 1998. Het gaat dan om de WAO inclusief de maatregelen van de Wet premiedifferentiatie en marktwerking bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen (Pemba). De Eerste Kamer der Staten-Generaal heeft recentelijk Pemba aanvaard en Pemba zal per 1 januari 1998 van kracht worden.

Pemba leidt er toe dat de AAW vervalt als volksverzekering en dat die voor werknemers wordt geïntegreerd in de WAO. Pemba leidt ook tot een andere financiering van de WAO. Deze nieuwe financiering van de WAO moet ook voor de overheid gelden en daarom is 1 januari 1998 voor het kabinet een harde datum voor de invoering van de WAO voor het overheidspersoneel.

Met ingang van 1 januari 1998 heeft het overheidspersoneel ingeval van arbeidsongeschiktheid recht op een WAO-uitkering. Zowel de AAW als de WAO-conforme regeling komen te vervallen. Voor het overheidspersoneel gelden verder alle in de WAO opgenomen overige rechten en verplichtingen. Achtereenvolgens wordt hieronder ingegaan op de wijzigingen in de financiering van de WAO, de verantwoordelijkheid voor de uitvoering en de loonkosten- en inkomensneutraliteit invoering Pemba.

De WAO-conforme regeling is nagenoeg gelijk aan de WAO. Er zijn echter wel verschillen, met name wat betreft het dagloon en de grondslag voor de premieheffing. De deeltijdfactor wordt niet gehanteerd in het systeem van de sociale verzekeringen waartoe ook de WAO behoort. In dat systeem is het gebruikelijk om zowel de aanspraken als de premieheffing te bepalen op basis van het loon per dag en het aantal gewerkte dagen in een bepaald tijdvak.

Wat de grondslag voor de WAO-uitkering betreft (de uitkeringsgrondslag) wordt per 1 januari 1998 het dagloon van de WAO ingevoerd. Voor de WAO-uitkering is het dagloon het loon dat de werknemer over de periode van een jaar gemiddeld per dag kan verdienen in het beroep dat hij gewoonlijk uitoefende voor de aanvang van de WAO-uitkering.

De thans nog bestaande mogelijkheid van bepaling van het WAO-conforme dagloon met toepassing van de deeltijdfactor komt door de invoering van de WAO te vervallen.

De invoering van het WAO-dagloon betekent voor de salarisadministraties dat zij derhalve met ingang van 1 januari 1998 gegevens over het dagloon voor de berekening van de WAO-uitkering moeten kunnen opleveren (voor zover zij dat niet nu al kunnen in het kader van de WAO-conforme regeling). In die administraties zal per overheidswerknemer voor het dagloon bijgehouden moeten worden op hoeveel dagen in de week arbeid verricht wordt. Het loon per dag hoeft niet te worden bijgehouden. Om het dagloon WAO vast te stellen dient namelijk het totale loon per kalenderjaar te worden gedeeld door het aantal gewerkte dagen.

Deze registratie van gewerkte dagen zal overigens later ook gebruikt moeten worden om in het kader van de WW-beoordeling aan de arbeidsverleden-eis te toetsen. Over de uitvoeringsspecifieke aspecten zal de USZO u nader informeren.

Het bij de Tweede Kamer ingediende wetsvoorstel OOW houdt nog in dat de werkgevers met ingang van 1 januari 1998, bij de invoering van de WAO, ook bij de premieheffing zouden moeten omschakelen op de dagensystematiek (dat wil zeggen: premieheffing per dag over het op die dag door de werknemer verdiende loon). Inmiddels is echter sprake van nieuwe ontwikkelingen die er toe zullen leiden dat dit element van het wetsvoorstel bij nota van wijziging zal worden geschrapt.

Het ministerie van SZW werkt sinds enige tijd aan vervanging van de dagensystematiek bij de premieheffing door een vereenvoudigde systematiek. Er wordt naar gestreefd die vereenvoudigde systematiek per 1 januari 1999 in te voeren. Voorkomen moet worden dat de overheidswerkgevers kort na elkaar geconfronteerd worden met twee wijzigingen in de systematiek van de premieheffing.

In het wetsvoorstel OOW zal daarom bij nota van wijziging worden opgenomen dat de premieheffing bij overheidswerkgevers vooralsnog zal plaatsvinden met toepassing van de deeltijdfactor.

Dit betekent dat er bij inwerkingtreding van de Wet OOW voor de overheid geen sprake zal zijn van invoering van de dagensystematiek bij de premieheffing WAO per 1 januari 1998. Vooralsnog zal het premieloon WAO worden bepaald met toepassing van de deeltijdfactor.

Ik merk voor de duidelijkheid op dat de nota van wijziging nog door het kabinet moet worden aanvaard en nog niet is ingediend bij de Tweede Kamer. Deze mededelingen over de deeltijdfactor in relatie tot de premieheffing WAO zijn dan ook onder voorbehoud.

In de sociale verzekeringen is de werkgever het aangrijpingspunt van de premieplicht van de WAO (en later ook van de WW). Dit aangrijpingspunt is van belang voor de afbakening van de loonsom van de verschillende werkgevers, voor de verplichtingen op grond van de WAO van de werkgever, e.d. Zo is de basispremie WAO verschuldigd door de werkgever. In het kader van Pemba wordt bij de individuele werkgever verder een gedifferentieerde premie in rekening gebracht voor de op of na 1 januari 1998 ingegane, nieuwe WAO-uitkeringen van zijn werknemers. Voor de vaststelling van de verschillende premies moet de loonsom per werkgever worden vastgesteld.

In het wetsvoorstel is de volgende omschrijving van de overheidswerkgever opgenomen: ’het orgaan van een publiekrechtelijk lichaam dan wel het privaatrechtelijk lichaam dat de overheidswerknemer heeft aangesteld of in dienst heeft genomen op arbeidsovereenkomst naar burgerlijk recht en dat de overheidswerknemer rechtstreeks ten laste van dat lichaam bezoldigt of beloont’.

Deze omschrijving komt enerzijds overeen met het begrip werkgever in de werknemersverzekeringen en sluit anderzijds nauw aan bij de bestaande indeling op basis van de administratie van het pensioenfonds ABP.

Doordat het begrip ’overheidswerkgever’ in het wetsvoorstel OOW op deze wijze is omschreven en zo wordt toegepast in het kader van de WAO, treedt er in de indeling van de overheid naar werkgevers niet of nauwelijks wijziging op.

Dit houdt voor de sector Rijk in dat de ministeries (met uitzondering van het ministerie van Defensie) en de Hoge Colleges van Staat als werkgever worden aangemerkt.

Indien een werknemersverzekering op grond van de voorgestelde Wet OOW van toepassing wordt op het overheidspersoneel, gelden de TW en de IOAW uit dien hoofde ook voor dat personeel. De TW is van toepassing in aanvulling op het recht op uitkering krachtens de ZW, de WW en de WAO. De IOAW is aan de orde bij werkloosheid na afloop van het recht op uitkering krachtens de WW.

Het moment waarop de TW en de IOAW van toepassing worden, wordt dan ook bepaald door het tijdstip waarop de (onderliggende) werknemersverzekering feitelijk wordt opengesteld voor het overheidspersoneel.

Vanwege de gefaseerde openstelling van de werknemersverzekeringen voor het overheidspersoneel wordt de TW per 1 januari 1998 voorlopig alleen van toepassing in aanvulling op het recht op een WAO-uitkering. De IOAW zal dus pas na de invoering van de WW van toepassing worden op het overheidspersoneel; hetgeen betekent op zijn vroegst vanaf 1 januari 1999.

De uitvoering van de werknemersverzekeringen voor het overheidspersoneel zal plaatsvinden op dezelfde wijze als in de marktsector is geregeld. Dat wil zeggen: met toepassing van de Organisatiewet sociale verzekeringen 1997 (Osv 1997). De USZO bereidt zich thans op die situatie voor.

De uitvoering van de WAO heeft voor het overheidspersoneel overigens enkele bijzondere elementen.

Het systeem van de WAO houdt voor de overheidswerknemers die op of na 1 januari 1998 aanspraak maken op een WAO-uitkering, in dat zij die uitkering zelf moeten aanvragen.

Van degene echter, die op 31 december 1997 recht heeft op een WAO-conforme uitkering waarvan de uitkeringsduur niet afloopt voor 1 januari 1998, wordt de WAO-conforme uitkering met ingang van 1 januari 1998 op grond van de Wet OOW automatisch omgezet in een WAO-uitkering. Er is voor die persoon sprake van een zogenoemde ambtshalve omzetting. Betrokkene hoeft ter zake dus géén aanvraag in te dienen. De WAO-uitkering van die persoon is wat hoogte en duur betreft gelijk aan de WAO-conforme uitkering. Dagloon, mate van arbeidsongeschiktheid, uitkeringspercentage en uitkeringsduur zoals vastgesteld onder de WAO-conforme regeling blijven op grond van de Wet OOW gelden. Materieel veranderen de wettelijke aanspraken dan ook niet. Er zullen geen (her)keuringen hoeven plaats te vinden om de WAO-conforme uitkering te kunnen omzetten in een WAO-uitkering, behoudens in bijzondere samenloop situaties van meer arbeidsongeschiktheidsuitkeringen.

Ook de omzetting van werkvoorzieningen op basis van de AAW-conforme regeling in werkvoorzieningen op basis van de WAO zal niet leiden tot ingrijpende wijzigingen. De AAW-conforme voorzieningen zijn materieel reeds gelijk of nagenoeg gelijk aan die op grond van de WAO.

De voorgestelde Wet OOW brengt geen wijziging in de situatie op het terrein van de ziektekostenverzekering van het overheidspersoneel.