Aanwijzing bestrijding van voetbalvandalisme en –geweld

Rondom het fenomeen voetbalvandalisme en -geweld zijn vele personen en instanties actief. Een adequate aanpak van voetbalvandalisme kan alleen slagen als de handen ineen worden geslagen. Betrouwbaarheid en ’van elkaar op aan kunnen’ zijn hierbij de sleutelwoorden. Uitgangspunt bij de aanpak is dan ook de zogenaamde ketenbenadering, waarbij alle betrokkenen vanuit hun eigen verantwoordelijkheden en taken een bijdrage aan een adequaat antwoord op ’voetbalvandalisme leveren. Waar het gaat om de orde en veiligheid rondom voetbalwedstrijden in en rondom het stadion berust die eigen verantwoordelijkheid in eerste instantie bij de organisatoren van de wedstrijden. Onder ’In en rondom het stadion’ wordt normaliter verstaan de ruimte binnen de hekken van de accommodatie, die als privaatterrein van de Betaald Voetbalorganisatie (BVO) moet worden beschouwd. Op lokaal niveau kunnen hierover in het convenant aanvullende afspraken gemaakt worden. Een instrument dat ten behoeve van de veiligheid door de BVO’s, stadionbeheerders en de KNVB kan worden gebruikt is het opleggen van een civielrechtelijk stadionverbod of een civielrechtelijke boete aan de voetbalvandalen. Een belangrijke taak heeft de KNVB ook met betrekking tot het zelf nemen van preventieve maatregelen en tot het stimuleren van de BVO’s om preventieve maatregelen te nemen.

Daarnaast beschikt de KNVB over de mogelijkheid om de licentie van BVO’s in te trekken. Het optreden van de politie en het OM is hoofdzakelijk aanvullend en ligt in het verlengde van de door de KNVB en de BVO’s te nemen preventieve maatregelen.

Er is in toenemende mate sprake van geweld tegen personen. De justitiële reactie is daarop toegesneden, hetgeen betekent dat er een hoge prioriteit wordt gegeven aan de opsporing van de daders van dergelijke delicten. Concreet betekent dit dat het OM zich duidelijk zal moeten profileren in de fase waarin ter voorbereiding op een wedstrijd de beleidsuitgangspunten en tolerantiegrenzen worden geformuleerd. De hoofdofficier van justitie heeft daarbij een duidelijke rol en moet er zorg voor dragen dat het draaiboek, dat de burgemeester in overleg met de (hoofd)officier van justitie en de korpschef opstelt, voor iedere wedstrijd voldoet aan de eisen en prioriteiten van het OM, waaronder begrepen voldoende opsporingscapaciteit, zowel tijdens als na de wedstrijd. Elk parket voert een werkwijze in die aansluit bij het project Hooligans in BeeldH.B. Ferwerda en O.M.J. Adang ‘Hooligans in Beeld’ Advies en Onderzoeksgroep Beke/Politieacademie, Zeist: Uitgeverij Kerkebosch B.V., 2005. en stelt in het kader daarvan een zogenaamde ‘top-lijst’ op. Conform de aanpak van veelplegers zal het OM van probleemsupporters een dossier opbouwen en overtredingen stapelen ten behoeve van de strafvordering.

Bij de bestrijding van voetbalvandalisme en -geweld zijn preventieve maatregelen van groot belang. Als één van de deelnemers in de lokale driehoek is een duidelijke taak weggelegd voor de hoofdofficier van justitie. In het lokale driehoeksoverleg worden voor een bepaalde periode in samenspraak met de betrokken BVO en in overeenstemming met het Beleidskader bestrijding voetbalvandalisme en voetbalgeweld 2005 en het ’Modelconvenant betaald voetbal’, zoveel mogelijk heldere afspraken over de beleidsuitgangspunten en de tolerantiegrenzen in een lokaal voetbalconvenant vastgelegd.

De hoofdofficier zorgt ervoor dat de justitiële beleidsuitgangspunten en de daaruit voortvloeiende tolerantiegrenzen met betrekking tot spreekkoren, (overtreding van) het civielrechtelijke stadionverbod en de bejegening van stewards, beveiligingspersoneel, officials en de politie en het justitieel vervolgingstraject in een lokaal voetbalconvenant worden neergelegd.

Aanbevolen wordt om ten minste eenmaal per voetbalseizoen dit convenant met de lokaal betrokken partijen te evalueren en te beoordelen of de genomen maatregelen nog voldoende zijn. Met name dienen daarbij de volgende aandachtspunten aan de orde te komen:

• • Het minimumaantal door de KNVB verplichte stewards in dienst van de BVO en de beschikking van de BVO over de vereiste vergunningen in verband met de eisen van de Wet op de weerkorpsen c.q. de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en recherchebureaus in geval de stewards naast begeleiding ook beveiligingswerkzaamheden uitvoeren die onder deze wetten vallen.

• • Het vaststellen c.q. bijstellen van de inspanningsverplichting van de BVO in relatie tot de minimumeisen van de KNVB.

• • De stand van zaken met betrekking tot de implementatie van het geldende beleidskader. Hierbij verdienen de in het beleidskader neergelegde beleidsuitgangspunten en tolerantiegrenzen met betrekking tot spreekkoren, (overtreding van) het civielrechtelijke stadionverbod en de bejegening van stewards, beveiligingspersoneel, officials en de politie de bijzondere aandacht.

• • De stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van het door de BVO opgestelde supportersbeleidsplan en veiligheidsplan.

• • De naleving door de BVO van de veiligheidsvoorschriften van de KNVB (bijvoorbeeld alcohol, fouillering).

• • De mate waarin door de BVO en eventueel de stadionbeheerder gebruik wordt gemaakt van hun bevoegdheid over te gaan tot civielrechtelijke uitsluiting. Deze mogelijkheid leent zich in het bijzonder voor vormen van wangedrag waarbij strafrechtelijk ingrijpen niet aangewezen is.

• • De stand van zaken met betrekking tot een adequate toegangscontrole bij het stadion ter handhaving van de civielrechtelijke uitsluitingen (stadionverboden).

• • De stand van zaken met betrekking tot de uniformiteit van de onderscheiden lokale convenanten wat betreft de beleidsuitgangspunten en de tolerantiegrenzen.

• • Het justitieel vervolgtraject.

Zoals hierboven reeds aangegeven, wordt aan het begin van het voetbalseizoen in de lokale driehoek bepaald in welke categorie de te spelen voetbalwedstrijden vallen. Voorafgaand aan elke wedstrijd bekijkt de driehoek of er aanleiding is om de categorie bij te stellen. Het CIV kan hiertoe de noodzakelijke informatie verschaffen. Het bij die categorie behorende draaiboek is uitgangspunt. Indien noodzakelijk kunnen aanvullende, op de situatie toegespitste afspraken worden gemaakt.

Sinds 1 september 2003 is de informatieverstrekking door het OM uit COMPAS en de onderliggende strafdossiers aan derden voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden gebaseerd op de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens (Wjsg) en de aanwijzing verstrekking van strafvorderlijke gegevens voor buiten de strafrechtspleging gelegen doeleinden (aanwijzing Wjsg, 2004A009).

In hoofdstuk IV, paragraaf 4, sub a, onder I en sub b, onder I van de aanwijzing Wjsg wordt bepaald dat in het kader van het voorkomen en opsporen van strafbare feiten, dan wel het handhaven van de orde en veiligheid uit de registratie van het OM daarvoor benodigde persoonsgegevens over een individuele strafzaak kunnen worden verstrekt aan de KNVB en buitenlandse voetbalorganisaties ten behoeve van civielrechtelijke uitsluiting van het bijwonen van voetbalwedstrijden en de civielrechtelijke geldboete. Hieronder volgt de praktische uitwerking van de informatieverstrekking.

De voetbalofficier van justitie beslist of al dan niet informatie aan de KNVB wordt verstrekt. Uitgangspunt is dat het OM informatie verstrekt in geval sprake is van voetbalvandalisme De voetbalofficier van Justitie bepaalt de relatie tot het voetbal, indien een strafbaar feit gepleegd wordt buiten het stadion, aan de hand van de volgende factoren: schade aan het algemeen voetbalbelang (media en maatschappelijke verontwaardiging), plegen van strafbare feiten in groepsverband, identificatie als voetbalsupporters, ernst van het feit, tijdsfactor (voor of na voetbalwedstrijd/voetbalevenement) en afstand (van het stadion/evenement).

De voetbalofficier van justitie dient (bij het plegen van een strafbaar feit buiten het stadion) deze factoren zorgvuldig te wegen.

De voetbalofficier van justitie verstrekt de informatie over deze factoren (indien gepleegd buiten het stadion) aan de KNVB. Het VVS biedt de ruimte om informatie hierover in te voeren (te weten als bijzonderheden). Indien zich een bijzondere omstandigheid voordoet moet er conform de aanwijzing Wjsg afstemming plaatsvinden met de privacy helpdesk van het Parket-Generaal. Indien tot verstrekking wordt besloten, dan dient de voetbalofficier van justitie de informatie binnen twee weken na binnenkomst van het proces-verbaal op het arrondissementsparket aan de KNVB te verstrekken, opdat de effectiviteit van de civiele uitsluiting zo groot mogelijk is. Het OM ziet er op toe dat de opsporingsinstanties de benodigde processen-verbaal zo snel mogelijk en herkenbaar (als zijnde een strafzaak betreffende voetbalvandalisme) aan het parket doen toekomen. De hoofdofficier van justitie maakt met de opsporingsinstanties hierover afspraken en streeft naar een inzendtermijn van 80% binnen één maand na het eerste verhoor van de verdachte. In het actuele beleidskader is een aantal doorlooptijden in het hoofdstuk beleidsdoelstellingen, Openbaar Ministerie opgenomen.

De voetbalofficier van justitie verstrekt in voorkomende gevallen:

• • De naam, geboortedatum en plaats, alsmede het adres van de verdachte;

• • De datum en plaats waarop resp. waar het strafbaar feit is gepleegd;

• • Een beknopte omschrijving van de feitelijke gebeurtenis, waarbij de factoren die bepalen of er sprake is van voetbalgerelateerde feiten concreet dienen te worden omschreven. Dit is meer dan de wettelijke omschrijving;

• • De aard en omvang van de aangerichte schade/het letsel;

• • Voor zover bekend: recidivegegevens (uittreksels uit de Justitiële Documentatie worden niet verstrekt);

• • Een antwoord op de vraag of de verdachte het feit al dan niet bekend heeft;

• • Gegevens over een eventueel reeds plaatsgehad hebbende strafrechtelijk afdoening;

NB Voor het verkrijgen van een afschrift van een uitspraak wordt door de voetbalofficier van justitie verwezen naar het betreffende gerecht (art. 838 Rv).

De voetbalofficier van justitie is bevoegd de bovengenoemde informatie te verstrekken in de strafzaak van:

• • Een bekennende verdachte;

• • Een verdachte/veroordeelde ten aanzien van wie in eerste aanleg een strafrechtelijke afdoening heeft plaatsgevonden in de vorm van een transactie of veroordeling;

• • Een verdachte ten aanzien van wie de voetbalofficier van justitie van mening is over voldoende wettig en overtuigend bewijs te beschikken en ten aanzien van wie hij voornemens is een dagvaarding uit te brengen, een transactie aan te bieden of een beleidssepot toe te passen;

en voor zover het een verdenking/veroordeling betreft:

• • Overtreding van de artikelen die betrekking hebben op misdrijven die gevaar mee kunnen brengen voor het leven of de gezondheid van personen, te weten de artikelen 289 WvSr (moord), 287 WvSr (doodslag), 300-304 WvSr (zware) mishandeling), 141 WvSr (openlijk geweld);

• • Overtreding van de artikelen die betrekking hebben op misdrijven inhoudende het opzettelijk vernielen van en/of geweld plegen tegen goederen, te weten de artikelen 350 WvSr (vernieling) of 141 WvSr (openlijk geweld);

• • Overtreding van de artikelen die betrekking hebben op misdrijven of overtredingen die gevaar kunnen meebrengen voor de openbare orde;

• • Overtreding van discriminatiebepalingen; de artikelen 137c, 137d en 137e WvSr ;

• • Overtreding van de artikelen 131 WvSr (opruiing), 180 WvSr (wederspannigheid), 184 WvSr (niet voldoen aan bevel / vordering) 266/ 267 WvSr (belediging) en 285 WvSr (bedreiging);

• • Overtreding van art. 138 WvSr (huis- en erfvredebreuk), voor zover het gaat om een voetbalstadion of een voetbalveld;

• • Overtreding van een van de artikelen uit de Opiumwet;

• • Vuurwerkzaken (APV-overtredingen en milieuwetgeving);

• • Overtreding van APV-bepalingen ter zake van de openbare orde;

• • Overtreding van art. 447e WvSr (identificatieplicht);

• • Overtreding van enig artikel van de Wet Wapens en Munitie;

en voor zover gepleegd:

• • Bij gelegenheid van het bezoeken van voetbalwedstrijden, voorafgaande aan en na afloop van voetbalwedstrijden, alsmede

• • Op andere momenten, een en ander voor zover er een relatie bestaat tussen het plegen enerzijds en de verbondenheid, affiniteit, identificatie of andere relatie met een voetbalclub dan wel een lokale of landelijke voetbalmanifestatie anderzijds.

De voetbalofficier van justitie verstrekt de strafrechtelijke informatie middels het VVS aan de afdeling Juridische Zaken van de KNVB.

Het doel van het door het OM verstrekken van strafrechtelijke informatie aan de KNVB is om deze organisatie in staat te stellen de personen, op wie de informatie betrekking heeft gedurende een bepaalde periode van het bezoek aan stadions uit te sluiten, overeenkomstig het gestelde in art. 10.3 van de ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Utrecht door de KNVB gedeponeerde standaardvoorwaarden (nr. 181/2002), respectievelijk de na deponering van nieuwe standaardvoorwaarden daarmee overeenkomende bepaling. Het tweede doel van het verstrekken van strafrechtelijke informatie aan de KNVB is om deze organisatie in staat te stellen, om personen, op wie de informatie betrekking heeft, een civiele geldboete op te leggen, overeenkomstig de in 10.5 en 10.6 van de ter griffie van de arrondissementsrechtbank te Utrecht gedeponeerde standaardvoorwaarden (nr. 181/2002), respectievelijk de na deponering van nieuwe standaardvoorwaarden daarmee overeenkomende bepalingen. De KNVB mag de verstrekte gegevens voor geen enkel ander doel gebruiken.

Voor misbruik of oneigenlijk gebruik van de verstrekte informatie aanvaardt de KNVB de volle aansprakelijkheid. Misbruik of oneigenlijk gebruik wordt gevolgd door onmiddellijke stopzetting van de informatieverstrekking.

Indien de standaardvoorwaarden van de KNVB van toepassing zijn, sluit de KNVB in beginsel iedere persoon, omtrent wie de voetbalofficier van justitie strafrechtelijke informatie heeft verstrekt, van het bezoek aan voetbalstadions uit. De KNVB heeft hierin een eigen verantwoordelijkheid en toetst iedere melding zelfstandig aan die standaardvoorwaarden. De KNVB kan daarnaast ook een civiele geldboete opleggen.

Als de verdachte/veroordeelde geen kaartje (meer) heeft is er echter geen sprake van een contractuele relatie. Heeft hij/zij (nog) wel een kaartje, maar wordt hij/zij opgepakt buiten het stadion, dan zijn de standaardvoorwaarden van de KNVB over het algemeen ook niet van toepassing. Voor deze gevallen heeft de KNVB een tweede grondslag naast de standaardvoorwaarden om een stadionverbod op te leggen. Deze grondslag is gebaseerd op het huisrecht van de clubs. Dit huisrecht geeft clubs de mogelijkheid te bepalen wie wel en niet wordt binnengelaten in een stadion. Alle clubs hebben een volmacht ondertekend, waardoor de KNVB ook in het geval de standaardvoorwaarden niet van toepassing zijn, maar het wel gaat om voetbalgerelateerde feiten, toch een stadionverbod kan opleggen.

Een uitsluiting kan voor alle voetbalterreinen in Nederland gelden. Alleen op grond van zwaarwegende redenen kan de KNVB besluiten niet uit te sluiten. Indien de KNVB besluit om niet tot uitsluiting over te gaan, wordt dit te allen tijde aan de voetbalofficier van justitie onder opgave van de reden gemeld. De voetbalofficier van justitie kan desgewenst hierover in overleg treden met de KNVB. Indien de KNVB twijfelt of tot uitsluiting moet worden overgegaan, treedt de KNVB in overleg met de betrokken voetbalofficier van justitie. De door de KNVB toe te passen maatregel van civielrechtelijke uitsluiting geldt voor een periode van minimaal 3 maanden tot maximaal 60 maanden (20 jaar bij mishandeling met dood ten gevolge, deelname aan vechterij met dood ten gevolge en bij doodslag), afhankelijk van de ernst van het door een first-offender gepleegde feit. In geval van recidive kan de uitsluitingstermijn worden verdubbeld.

Onder recidive wordt hier verstaan een nieuwe melding door het OM van voetbalvandalisme of -geweld waarbij de pleegdatum ligt binnen een termijn van vijf jaar gerekend vanaf de startdatum van de vorige uitsluiting. De KNVB stelt de termijn vast gedurende welke de uitsluiting zal gelden, maar kan daaromtrent het gevoelen van de betrokken voetbalofficier van justitie inwinnen. De KNVB stelt naast de betrokken voetbalofficier van justitie, het CIV en de club(s) waarvan de uitgeslotene supporter is (getuige diens clubkaart of andere informatie) op de hoogte van iedere getroffen uitsluitingsmaatregel. Het CIV op zijn beurt licht het/de regiokorps(en) in.

Indien de verdachte wordt vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging, dan wel de voetbalofficier van justitie alsnog besluit tot een technisch sepot, dan vernietigt de KNVB de verstrekte gegevens en trekt het deurwaardersexploit, waarbij betrokkene werd aangezegd gedurende een bepaalde periode van het bezoek aan voetbalstadions te zijn uitgesloten, onmiddellijk in. Intrekking van de uitsluiting is niet aan de orde indien de KNVB beschikt over niet door het OM verkregen informatie, die de uitsluiting zelfstandig kan dragen.

De KNVB is met uitsluiting van anderen belast met het beheer van de door het OM verstrekte informatie. De KNVB stelt daartoe een gedragscode op. De KNVB verleent desgevraagd inzage in de gedragscode. Het reglement regelt de instelling van een commissie van toezicht.

De KNVB verwijdert de verstrekte gegevens indien:

• • Tot uitsluiting is overgegaan: twee jaar na afloop van de termijn gedurende welke de uitsluiting gold;

• • Niet tot uitsluiting is overgegaan: onmiddellijk na het nemen van deze beslissing;

• • De verdachte wordt vrijgesproken of ontslagen van rechtsvervolging, dan wel de voetbalofficier van justitie alsnog besluit tot een technisch sepot: onmiddellijk na kennisgeving door de voetbalofficier van justitie.

De verwijderde gegevens moeten door de KNVB terstond worden vernietigd, behoudens in het geval dat deze gegevens – mits niet op personen herleidbaar – zijn bestemd voor beleidsanalyse of (statistische) verslaglegging. De verstrekte gegevens moeten terstond worden vernietigd indien het OM daarom verzoekt.

Toegang tot de door de KNVB beheerde gegevens hebben uitsluitend:

• • De Minister van Justitie en door deze aangewezen ambtenaren;

• • Officieren van justitie;

• • Politieambtenaren, indien daartoe schriftelijk gemachtigd door een officier van justitie;

• • Leden van de commissie van toezicht van de KNVB. De KNVB is bevoegd niet op personen herleidbare (statistische) informatie omtrent het gevoerde uitsluitingbeleid openbaar te maken.

De tot personen herleidbare gegevens mogen door de KNVB uitsluitend worden verstrekt aan:

• • Officieren van justitie;

• • Politieambtenaren, indien daartoe schriftelijk gemachtigd door de officier van justitie (het CIV wordt geacht permanent gemachtigd te zijn);

• • Beheerders van stadions, voor zover noodzakelijk voor de effectuering van de uitsluiting;

• • Veiligheidscoördinatoren van voetbalclubs;

• • Leden van de commissie van toezicht van de KNVB;

• • Buitenlandse voetbalorganisaties c.q. de UEFA en/of de FIFA;

• • Andere personen, voor zover de Minister van Justitie daartoe toestemming heeft verleend, gehoord de Commissie van toezicht.

Personen van wie gegevens door de KNVB zijn opgenomen hebben recht op inzage in en recht op correctie van deze gegevens. Zij hebben bovendien het recht bezwaren te maken tegen:

• • De inhoud van de registratie van gegevens door de KNVB;

• • De wijze waarop de KNVB deze gegevens gebruikt;

• • De uitsluitingsmaatregel.

Bezwaren kunnen worden ingediend bij de commissie van toezicht van de KNVB ingevolge de gedragscode. Bezwaren tegen het verstrekken van strafrechtelijke informatie door het OM moeten aan het OM zelf worden voorgelegd.

Het College van procureurs-generaal kan op ieder moment besluiten de regeling inzake strafrechtelijke informatieverstrekking aan de KNVB te doen beëindigen.