Aanwijzing handhaving Telecommunicatiewet (hoofdstukken 3 en 10)

Storing van frequenties in de ether kan ernstige gevolgen hebben. Er kan sprake zijn van gevaarzetting, ernstige hinder of (grote) economische schade. De ernst van de overtreding is afhankelijk van het soort radiozendapparaat en de daarop geprogrammeerde frequentie. In het proces-verbaal van bevindingen van de opsporingsambtenaar wordt aangegeven op welke frequentie(s) de verboden apparatuur stoort en of deze frequentie(s) van vitaal belang is (zijn). Frequenties van vitaal belang zijn frequenties die gebruikt worden door de politie voor openbare-orde-doeleinden en (staats)veiligheidsdoeleinden, door hulpverleningsdiensten, lucht- en scheepvaartverkeersbegeleiding, defensie, publieke alarmdiensten, en in voorkomende gevallen ook mobiele telefonie en radio-uitzendingen. Bij radio-uitzendingen kan bijvoorbeeld sprake zijn van verstoring zijn van de rampenzender. In het proces-verbaal worden zo mogelijk ook concrete storingsmeldingen genoemd die veroorzaakt worden door de uitzendingen van de overtreder.

Agentschap Telecom hanteert een prioritering ten aanzien van storingsmeldingen en de ernst daarvan. Er wordt onderscheid gemaakt in storingsmeldingen met Prio 1, 2 en 45.

De meest ernstige categorie (Prio 1) betreft storingen van netwerken of infrastructuur waarbij geen gebruik kan worden gemaakt van alternatieve frequenties of alternatieve communicatiemogelijkheden. Bijvoorbeeld:

• – vitale overheidsinfrastructuur (zoals: C2000, P2000);

• – continuïteit van vitale netwerken (internet knooppunten, mobiele telefonie);

• – vitaal frequentiegebruik (luchtverkeersbegeleiding, essentiële scheepvaartcommunicatie, rampenzenders bijvoorbeeld);

• – storingen die een levensbedreigende situatie kunnen veroorzaken;

• – storingen die grote economische schade kunnen veroorzaken (als meer dan 250 personen worden gedupeerd of als het gaat om grote schade (>€ 100.000)) of die de continuïteit van een bedrijf bij het voortduren van de storing in gevaar brengen.

Bij Prio 1-meldingen volgt de inbeslagneming van de radiozendapparatuur en strafrechtelijke vervolging.

Prio 2-meldingen zijn storingen die economische schade veroorzaken, maar niet levensbedreigend zijn of anderszins tot Prio 1 behoren. Onder Prio 4-meldingen vallen de overige storingsmeldingen. De Prio 2- en Prio 4-meldingen worden doorgaans bestuursrechtelijk afgedaan.

In het Nationaal Frequentieplan (NFP) zijn de frequenties tussen de 88,0 MHz en de 108,0 MHz, tussen de 174 MHz en de 230 MHz en tussen de 1452 MHz en de 1479.5 MHz in gebruik voor radio-omroep Voor het uitzenden van omroepprogramma’s – programma’s die ontvangen kunnen worden met radiotoestellen – is een vergunning voor het gebruik van een bepaalde frequentie vereist. Etherpiraten plegen ‘illegale omroep’: zij zenden doelbewust uit op een frequentie in de omroepband zonder dat daarvoor een vergunning is afgegeven. Deze omschrijving omvat elk illegaal gebruik van omroepfrequenties.

Bij vergunninghouders voor publieke of commerciële omroep, die bepalingen van hun vergunning overtreden is ander beleid van toepassing. Dergelijke overtredingen worden in alle gevallen bestuursrechtelijk afgedaan.

Illegale omroep wordt veelal gepleegd vanaf percelen die in eigendom zijn van degenen die illegaal uitzenden ofwel vanaf andermans of openbare grond, en dan veelal in groepsverband. Daarnaast wordt bij het illegaal uitzenden ook veelvuldig gebruik gemaakt van mobiele en/of afbreekbare antenne-installaties of gehuurde kranen, waarbij de uitzendlocatie regelmatig wordt gewijzigd om de pakkans te verkleinen.

Degene die anderen toestemming geeft om uit te zenden vanaf zijn grond, kan als medepleger of medeplichtige worden vervolgd. Dit geldt ook voor degene die een studio heeft ingericht vanwaar de illegale uitzending wordt gemaakt voor uitzending door een antennemast op een ander grondgebied. Hetzelfde geldt voor degene die de kraan of mast ter beschikking stelt indien hij wist dat de mast als antenne-installatie voor illegaal uitzenden zou worden gebruikt.

Wanneer in groepsverband een illegale uitzending wordt gepleegd is het van belang dat niet alleen proces-verbaal wordt opgemaakt tegen degene ‘achter de knoppen’ maar ook tegen andere betrokkenen. Zo veel mogelijk wordt beschreven wie hebben bijgedragen aan de illegale uitzending of deze mede mogelijk hebben gemaakt in de zin van het beschikbaar stellen van materiaal, geld, generatoren, zenders, antennemasten, kraan en dergelijke.

Handhaving

Tegen etherpiraten wordt strafrechtelijk opgetreden wanneer:

• – er sprake is van een Prio 1-melding; of

• – de bestuursrechtelijke aanpak niet effectief is gebleken (zie hoofdstuk 2); of

• – er sprake is van ernstige verstoring van de openbare orde maar het geen Prio 1-melding betreft.

Veelal zenden etherpiraten niet bewust uit op frequenties van legale radiozenders. Als etherpiraten echter een frequentie dicht bij een legale zender kiezen, storen ze evenwel aanzienlijk. Het illegaal uitzenden op omroepfrequenties wordt strafrechtelijk gehandhaafd wanneer bestuursrechtelijk optreden niet effectief is gebleken. Het radiozendapparaat en toebehoren worden inbeslaggenomen in alle gevallen waarin strafrechtelijk wordt opgetreden.

Het bestuursrechtelijke sanctiebeleid bestaat uit waarschuwen (met aanzegging de uitzending te staken) en zo nodig beboeten en opleggen van een last onder dwangsom. Afhankelijk van de situatie wordt de waarschuwingsbrief uitgereikt (om de uitzending binnen een uur te beëindigen) of nagestuurd. Als de waarschuwingsbrief wordt uitgereikt en de uitzending gaat door, dan wordt er onmiddellijk gesanctioneerd. Afhankelijk van de aard en de ernst van de overtreding bedraagt de boete € 2500,– tot € 45.000,–.

De richteisen voor etherpiraterij zijn opgenomen in de Richtlijn voor strafvordering Telecommunicatiewet, basisdelict 1.

Storing op frequenties die niet zijn aangewezen als omroepfrequenties, veroorzaken veelal slechts overlast en hinder. Het gaat hierbij om het gebruik van bijvoorbeeld een marifoon, een mobilofoon of een portofoon waarvoor een registratie of vergunning vereist is maar niet is verleend. Ook kan het gaan om (moedwillig) onjuist gebruik van deze apparaten, dat kan leiden tot een gevaarlijke situatie, bijvoorbeeld een verstoring van de maritieme communicatie via een marifoon die het nood-spoed of veiligheidskanaal bezet houdt of een verstoring van vitaal portofoonverkeer bij een evenement.

Handhaving

Deze overtredingen worden in beginsel bestuursrechtelijk gehandhaafd. Tegen niet-etherpiraten wordt strafrechtelijk opgetreden als sprake is van een Prio 1-melding. Dat is zelden het geval.

Het bestuursrechtelijke sanctiebeleid bestaat uit waarschuwen en het opleggen van boetes, soms in combinatie met (een) last(en) onder dwangsom.

De richteisen voor niet-etherpiraterij zijn opgenomen in de Richtlijn voor strafvordering Telecommunicatiewet, basisdelict 2.

Een jammer is een radiozendapparaat dat tot doel heeft de werking van andere zenders te verstoren.6 Het gebruik van een jammer kan ernstige gevolgen hebben. Verstoring van de openbare mobiele-telefonie-infrastructuur of het GPS-netwerk kan instanties, bedrijven en systemen die in de uitoefening van hun publieke taak of commerciële activiteiten afhankelijk zijn van de werking van deze infrastructuren, (ernstig) benadelen. Dat kan gevaarlijke situaties opleveren in de luchtvaart, bij de hulpverlening, bij de handhaving van de openbare orde, enzovoort.

Er zijn twee soorten jammers te onderscheiden:

• 1.) GPS-jammers

  GPS-jammers, ook wel ‘blockers’ genoemd, zijn apparaten die speciaal zijn ontworpen om het GPS-verkeer in de banden voor radioplaatsbepaling en radionavigatie (1215–1300 MHz, 1300–1350 MHz en 1559–1610 MHz) geheel onmogelijk te maken. Deze apparaten belemmeren ernstig de GPS-ontvangst door het uitzenden van een breedbandig stoorsignaal. De GPS ontvangst is immers noodzakelijk voor onder meer alle navigatiesystemen, alsmede voor tracering van voertuigen. Tevens maakt nood-, spoed- en veiligheidsverkeer gebruik van deze signalen.

• 2.) Mobiele-telefonie-jammers

  Mobiele-telefonie-jammers zijn apparaten die speciaal zijn ontworpen om het mobiele telefoonverkeer in hoofdzakelijk de GSM- en/of UMTS-frequentiebanden (880–960 MHz, 1710–1880 MHz, 1900–2070 MHZ en 2110–2170 MHz) in zijn directe omgeving geheel onmogelijk te maken. Deze apparaten blokkeren het mobiele telefoonverkeer door het uitzenden van een breedbandig stoorsignaal. Hierdoor is geen spraak- of dataverkeer in de omgeving van de jammer mogelijk.

Het geheel of gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben7 en het gebruik van beide soorten jammers is in strijd met de Tw. Beide apparaten kunnen niet voldoen aan hoofdstuk 10 Tw en de R&TTE richtlijn (1999/05/EG) en EMCrichtlijn 2004/105/EG). Deze apparaten kunnen daarom ook niet voorzien zijn van de in de richtlijnen verplicht gestelde CE-markering. Daarmee zijn jammers vatbaar voor onttrekking aan het verkeer.

Het gebruik van een jammer heeft in veel gevallen een criminele bedoeling. Jammers worden door criminelen ingezet, bijvoorbeeld om waarschuwingssystemen plat te leggen, tracering van geldwagens onmogelijk te maken of gestolen vrachtwagens onzichtbaar te maken voor track & trace systemen. Jammers worden ook ingezet bijvoorbeeld door hotelketens om klanten daarmee te dwingen via de (duurdere) vaste telefoon te laten bellen, of door cafés en restaurants om de gepercipieerde hinder van telefonerende gasten te beperken. De gevolgen van het gebruik van een jammer zijn in dit soort gevallen niet minder ernstig omdat ook in deze gevallen vitale systemen worden gestoord.

Het geheel of gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben of het gebruik van een jammer is een overtreding van artikel 10.9 Tw. Dit is tevens een overtreding van art. 161sexies van het Wetboek van Strafrecht (Sr), dat het vernielen, beschadigen of onbruikbaar maken, of het storen van de gang of de werking van telecommunicatienetwerken en het verijdelen van een veiligheidsmaatregel met betrekking tot zo’n werk strafbaar stelt. Wanneer een jammer opzettelijk wordt ingezet om opsporingshandelingen te beletten, belemmeren of verijdelen kan ook vervolgd worden ter zake van art. 184 Sr.

Handhaving

Het geheel of gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben en het gebruik van een jammer wordt in alle gevallen strafrechtelijk gehandhaafd. Een jammer wordt in alle gevallen in beslag genomen ter onttrekking aan het verkeer.

Bij crimineel gebruik van een jammer is sprake van opzettelijk handelen. Dit betekent dat een strafmaximum van 6 jaar gevangenisstraf geldt (zie hiervoor onder 1.4). Hierdoor is het criminele gebruik van een jammer een feit als bedoeld in artikel 67 lid 1 van het Wetboek van Strafvordering, waardoor diverse dwangmiddelen kunnen worden toegepast, zoals aanhouding buiten heterdaad, inverzekeringstelling en voorlopige hechtenis. Ook de inzet van diverse buitengewone opsporingsbevoegdheden behoort hierdoor in beginsel tot de mogelijkheden.

Bij het aantreffen van jammers bestemd voor de handel kan (naast de strafrechtelijke aanpak) onder omstandigheden ook bestuursrechtelijk worden opgetreden. Agentschap Telecom kan een last onder dwangsom opleggen aan degene die de apparatuur in de handel brengt of verhandelt.

De richteisen voor het gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben en/of het gebruik van een jammer zijn opgenomen in de Richtlijn voor strafvordering Telecommunicatiewet, basisdelict 3.

Uitrusting die niet voldoet aan de (technische) essentiële eisen dan wel waarbij markeringen of documenten ontbreken kunnen ernstige storing van de etherorde veroorzaken. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer het apparaat niet geschikt is voor een juiste werking op de Europese markt. Het in de handel brengen van dit soort uitrusting, vaak in grote partijen, is krachtens de in artikel 10.3, onderdeel a, b, c en e van de Tw gestelde voorschriften verboden.

Doorgaans gaat het om partijen (goedkope) elektronische en elektrische apparaten die onveilig zijn of ernstige storingen veroorzaken. Handel in deze apparaten wordt vaak getraceerd via de detailhandel naar de importeur/fabrikant.

Handhaving

Het in de handel brengen of verhandelen van uitrusting die niet voldoet aan de administratieve eisen wordt in beginsel bestuursrechtelijk gehandhaafd. Uitrusting die niet voldoet aan de (technische) essentiële eisen, wordt in beslag genomen ter verbeurdverklaring, indien deze in potentie een ernstige storing van de etherorde kan veroorzaken.

Tevens wordt uitrusting in beslag genomen indien het gaat om gevallen waarbij bestuursrechtelijke handhaving niet voldoende effectief is.

Bij het aantreffen van een handelsvoorraad uitrusting die niet voldoet aan de eisen kan (naast de strafrechtelijke aanpak) onder omstandigheden ook bestuursrechtelijk worden opgetreden. Agentschap Telecom kan een last onder dwangsom opleggen aan degene die de apparatuur in de handel brengt of verhandelt. Tevens kan een verkoopverbod worden uitgevaardigd.

De richteisen voor het in de handel brengen van uitrusting die niet aan de eisen voldoet, zijn opgenomen in de Richtlijn voor strafvordering Telecommunicatiewet, basisdelict 4.

Voor het gebruik van (onder andere) mobiele telefoons, modems, draadloze microfoons, babyfoons, apparaten met modelbesturing, 27 MHz-apparatuur is geen vergunning vereist, mits deze apparaten voldoen aan de criteria gesteld in artikel 3.4 Tw en de daarop gebaseerde Regeling gebruik van frequentieruimte zonder vergunning 2008. Deze criteria hebben doorgaans betrekking op technische beperkingen waaronder deze apparaten zonder vergunning mogen werken. Hierbij kan gedacht worden aan de frequentie waarop het apparaat dient te werken en het vermogen van het apparaat.

Het aanleggen, het geheel of gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben en/of het gebruik van een radiozendapparaat dat op een verkeerde frequentie werkt en/of een onjuist vermogen heeft is verboden op grond van art. 10.9, eerste lid Tw.

Handhaving

Het aanleggen, het geheel of gedeeltelijk aangelegd aanwezig hebben en/of het gebruik van radiozendapparatuur die op een verkeerde frequentie werkt, wordt in beginsel strafrechtelijk gehandhaafd. Deze radiozendapparaten worden in beslag genomen ter onttrekking aan het verkeer.

Het bezit of gebruik van radiozendapparatuur die een onjuist vermogen heeft of op andere gronden niet voldoet aan de eisen uit de Regeling gebruik van frequentieruimte zonder vergunning 2008, wordt in beginsel bestuursrechtelijk afgehandeld. In het geval van strafrechtelijke handhaving kan deze apparatuur in beslag genomen worden ter verbeurdverklaring. Dat is in ieder geval aan de orde in een prio 1 situatie.

De richteisen voor het bezit en/of gebruik van radiozendapparatuur met verkeerde frequentie en/of onjuist vermogen, zijn opgenomen in de Richtlijn voor strafvordering Telecommunicatiewet, basisdelict 5.