Uitvoeringsregeling Bouwstoffenbesluit

Het definiëren van de te bemonsteren partij is noodzakelijk ten behoeve van de bepaling van de monsternemingspunten.

Ten behoeve van het verkrijgen van een eenduidige beschrijving van de partij wordt deze fotografisch vastgelegd. Daarnaast dient de partij te worden beschreven op basis van kenmerken als type bouwstof, kleur, geschatte D₉₅, e.d..

In § 4.3.1 en § 4.3.2 worden nadere aanwijzingen gegeven voor de wijze waarop de partijdefinitie in meer specifieke situaties moet plaatsvinden. De partijdefinitie dient duidelijk te worden omschreven.

Onder een partij wordt in onderhavig Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen een hoeveelheid materiaal verstaan die wordt aangetroffen in één werk of is bestemd om in één werk te worden toegepast.

De maximale partijgrootte die wordt gekeurd wordt gelijkgesteld aan de partijgrootte van de partij bouwstoffen die als één geheel wordt toegepast.

Bij (semi-)continue materiaalstromen wordt de omvang van de partij gedefinieerd door het vaststellen van een aanvangstijd en een eindtijd waarbinnen de monsterneming plaatsvindt. De eindtijd moet, in relatie tot de materiaalstroom zodanig worden gekozen dat binnen het gedefinieerde tijdsinterval de volledige partij die wordt gekeurd, wordt getransporteerd.

Toelichting

Voor partijen die specifiek ten behoeve van de monsterneming met behulp van een transportband worden getransporteerd, wordt de omvang van de partij in principe vanuit de statische situatie gedefinieerd. Ten behoeve van de monsterneming vanaf de transportband komt de aanvangstijd overeen met het moment waarop met het transport wordt begonnen en komt de eindtijd overeen met het moment waarop het transport wordt beëindigd.

De monsterneming van niet-vormgegeven bouwstoffen vanuit een materiaalstroom kan onder meer plaatsvinden direct na productie van de niet-vormgegeven bouwstof. Voor de definitie van de partij kan in dat geval worden aangesloten bij het productieproces. Zie in dit verband ook de eerste toelichting in § 4.3.2.

Indien de monsterneming van vormgegeven bouwstoffen plaats vindt bij de productie, dan wordt de omvang van de partij gedefinieerd in relatie met het productieproces. In het licht van NVN 7303 geldt dit in het geval van vormgegeven bouwstoffen zowel voor de vormgegeven bouwstof zelf, als voor de monsterneming van een vers mengsel van grondstoffen.

Toelichting

Een koppeling van de partijdefinitie aan het productieproces ligt, indien dit gezien het moment waarop de monsterneming moet plaatsvinden mogelijk is, voor de hand. In een dergelijke situatie is het namelijk mogelijk om relevante procesparameters, zoals onder meer wijzigingen in de gebruikte grondstoffen, wijzigingen in het product en wijzigingen in de productie-omstandigheden, te gebruiken voor het onderscheiden van deelpartijen met mogelijk verschillende eigenschappen. Koppeling van de partijdefinitie aan de procesparameters leidt in zijn algemeenheid tot betrouwbaarder uitspraken over de onderzochte partij ten gevolge van het feit dat de variabiliteit binnen één partij veelal geringer zal zijn dan tussen verschillende partijen.

Ook indien de monsterneming niet direct na de productie plaatsvindt is het in specifieke gevallen nog mogelijk om voor de partijdefinitie gebruik te maken van de procesparameters.

Voor vormgegeven bouwstoffen waarbij de monsterneming niet bij de productie plaatsvindt, wordt de omvang van de partij gedefinieerd in relatie tot de hoeveelheid van de betreffende bouwstof die op de betreffende locatie, al of niet reeds in toepassing, aanwezig is. Ten behoeve van de monsterneming moeten de coördinaten van de partij worden vastgelegd in een x,y,z-coördinaatstelsel. Ook andere methoden voor het eenduidig vastleggen van de plaatsen waar de grepen worden genomen mogen worden toegepast.

Toelichting

Voor de partijdefinitie kan daarbij bijvoorbeeld aan het volgende worden gedacht:

• -

  Partij stenen bestaande uit een aantal pallets bij een bouwwerk, nog niet in toepassing:

  Partijdefinitie door het vastleggen van de plaats(en) waar de pallets aanwezig zijn, het vastleggen van het aantal pallets dat tot dezelfde partij moet worden gerekend, het vastleggen van het aantal stenen op elk van de pallets en het vastleggen van de aard, vorm en grootte van de stenen.

• -

  Partij stenen reeds in toepassing:

  Beschrijving van de toepassing en de ruimtelijke afbakening van de partij ten opzichte van eventueel andere stenen die in het bouwwerk zijn gebruikt, het bepalen of schatten van het aantal stenen in de partij en het vastleggen van de aard, vorm en grootte van de stenen.

Indien er in de zin van NVN 7303 sprake is van monolithische materialen kan het essentieel zijn om de monsterneming uit te voeren voordat het materiaal in een werk wordt toegepast doordat de monsterneming kan leiden tot ernstige schade aan het werk. Dit kan eveneens gelden voor vormgegeven materialen in de zin van NVN 7303.

Voor het bepalen van de minimale greepgrootte bij monsterneming uit een materiaalstroom respectievelijke een statische partij wordt gebruik gemaakt van NVN 7301 respectievelijk NVN 7302, het hoofdstuk 7.5.1 “Bepaling minimale greepgrootte”.

Voor het bepalen van de minimale monstergrootte bij monsterneming uit een materiaalstroom respectievelijke een statische partij wordt gebruik gemaakt van NVN 7301 respectievelijk NVN 7302, het hoofdstuk 7.5.2 “Bepaling minimale monstergrootte”.

Hierbij moet gebruik worden gemaakt van de volgende parameters:

• -

  de bulkdichtheid van het los gestorte materiaal ρ van de grond wordt vastgesteld op 1600 kg/m³;

• -

  de soortelijke massa ρ van de grond wordt vastgesteld op 2,6 g/cm³;

• -

  de correctiefactor voor de korrelgrootteverdeling g wordt vastgesteld op 0,25;

• -

  de fractie van de korrels die de verontreinigende stof bevatten ρ wordt vastgesteld op 1/50;

• -

  de maximale korrelgrootte d:

  • -

    voor partijen met een maximale korrelgrootte (D₉₅) kleiner of gelijk aan 16 mm, is de maximale korrelgrootte d 16 mm ten behoeve van de bepaling van de minimale greepgrootte en 1,6 cm ten behoeve van de bepaling van de minimale monstergrootte;

  • -

    voor partijen met een maximale korrelgrootte (D₉₅) groter dan 16 mm moet de maximale korrelgrootte worden bepaald. Op basis van de bepaalde maximale korrelgrootte worden de minimale greepgrootte en minimale monstergrootte berekend volgens de formules (5) en (7) van NVN 7302, hoofdstuk 7.5 “Bepaling minimale greep- en monstergrootte”.

Toelichting

Ten behoeve van het bepalen van de maximale korrelgrootte D₉₅ wordt een monster van ten minste 1 kilo van de partij genomen. Dit wordt na weging over een zeef van 16 mm geschud. Indien de grond cohesief gedrag vertoont kan de samenhang tussen de korrels worden verbroken door het monster met water verder door de zeef te spoelen. Hiermee kan een beeld van de werkelijke D₉₅ worden verkregen. Dit heeft echter als consequentie dat de grond na zeving moet worden gedroogd alvorens de massa's kunnen worden bepaald.

Na zeving wordt de hoeveelheid grond die op de zeef achterblijft gewogen. Op basis van de vergelijking van beide massa's wordt bepaald of wordt voldaan aan de eis dat ten minste 95% van de grond door de zeef heen gaat. Wordt aan deze voorwaarde voldaan, dan wordt de maximale korrelgrootte gelijk gesteld aan 16 mm. Wordt niet aan deze voorwaarde voldaan, dan wordt het op de 16 mm zeef resterende materiaal opnieuw gezeefd met een zeef met een zoveel grotere maaswijdte dat wordt verwacht dat daarmee wel wordt voldaan aan de eis dat 95% van het materiaal door de zeef gaat (ten opzichte van het oorspronkelijke monster). Indien daadwerkelijk aan deze eis wordt voldaan, wordt de maaswijdte van de gebruikte zeef gebruikt als schatting voor D₉₅ of wordt door middel van interpolatie tussen de beide zeefmaten de waarde voor D₉₅ geschat. Wordt ook nu niet aan de eis voldaan, dan wordt alsnog een zeef met een (nog) grotere zeefmaat toegepast.

Ook is het mogelijk een volledige korrelgrootte bepaling te doen volgens NVN 5753 en de maximale korrelgrootte D₉₅ te bepalen op basis van de verkregen korrelgrootteverdeling. Daarbij is interpolatie tussen reële zeefmaten mogelijk. Dit laatste is eveneens mogelijk indien bij de korrelgroottebepaling twee of meer zeven zijn gebruikt.

Indien de maximale korrelgrootte kleiner of gelijk is aan 16 mm wordt deze ten behoeve van de berekening van de minimale greep- en monstergrootte gelijk gesteld aan 16 mm, respectievelijk 1,6 cm.

Indien de maximale korrelgrootte groter is dan 16 mm, worden de minimale greep- en monstergrootte berekend volgens de formules (5) en (7) van hoofdstuk 7.5 “Bepaling minimale greep- en monstergrootte” van NVN 7302.

De korrelgrootte van de grond is bepalend voor de greepgrootte. Daarbij bestaat er een directe relatie tussen de dimensies van de monstermemingsapparatuur, de korrelgrootteverdeling van de te bemonsteren grond, de wijze van monsterneming en het type monsternemingsapparatuur. Voor het bepalen van de dimensies van de monsternemingsapparatuur wordt in overeenstemming met NVN 7302 uitgegaan van de grootte van de individuele korrels. Dit is correct indien de apparatuur niet “gevoelig” is voor kluiten, dat wil zeggen dat tijdens de monsterneming ook een deel van een kluit moet kunnen worden bemonsterd. Is dit niet het geval – kluiten gedragen zich bij de monsterneming (min of meer) als individuele korrels – dan dienen de dimensies van de monsternemingsapparatuur overeen te komen met de korrelgrootteverdeling op basis van de kluiten. Aangezien dit tot extreem grote grepen kan leiden verdient het in een dergelijke situatie de voorkeur andere monsternemingsapparatuur toe te passen.

Bijvoorbeeld: het nemen van een monster met een schep uit een niet-geconsolideerde partij zal leiden tot het als geheel bemonsteren van kluiten, terwijl de bemonstering vanuit deze partij met een boor zal leiden tot het bemonsteren van delen van kluiten. De laatste methode verdient derhalve de voorkeur om het toepassen van een extreem grote schep te voorkomen.

De fractie van de korrels die de te bepalen stof bevat (ρ) is een relatief belangrijke factor voor het bepalen van de minimale monstergrootte. Aangezien het bij deze bepaling echter op de eerste plaats om een orde van grootte gaat en bovendien eenduidigheid bij het beoordelen van grond wenselijk is, is er voor een vaste waarde van ρ gekozen.

De voorgaande aannames resulteren, voor grond met een maximale korrelgrootte (D₉₅) kleiner of gelijk aan 16 mm, in een minimale greepgrootte van 180 gram. Omdat voor het toetsen van schone grond twee maal vijftig grepen moeten worden genomen is de effectieve monstergrootte van één mengmonster gelijk aan 9 kilogram, zie ook paragraaf 4.7.

Voor het bepalen van de minimale greepgrootte bij monsterneming uit een materiaalstroom respectievelijke een statische partij wordt gebruik gemaakt van NVN 7301 respectievelijk NVN 7302, het hoofdstuk 7.5.1 “Bepaling minimale greepgrootte”.

Voor het bepalen van de minimale monstergrootte bij monsterneming uit een materiaalstroom respectievelijke een statische partij wordt gebruik gemaakt van NVN 7301 respectievelijk NVN 7302, het hoofdstuk 7.5.2 “Bepaling minimale monstergrootte”.

Voor het bepalen van de minimale greep- en monstergrootte is het noodzakelijk de maximale korrelgrootte van de bouwstof te bepalen. Aan de “maximale korrelgrootte” wordt invulling gegeven door het vaststellen van de korrelgrootte waarvoor geldt dat (ten hoogste) 5% van de korrels groter is dan de betreffende korrelgrootte: D₉₅.

Voor een aantal bouwstoffen geldt dat hiervan op basis van de technische specificaties op voorhand bekend is wat de maximale korrelgrootte van het betreffende materiaal is. Voor dergelijke materialen kan worden volstaan met het aanhouden van deze waarde voor het bepalen van de minimale greep- en monstergrootte, tenzij er tijdens de monsterneming aanwijzingen lijken te bestaan dat de maximale korrelgrootte van de partij deze waarde toch (voor meer dan 5% van het materiaal) overschrijdt. In een dergelijke situatie dient de D₉₅ toch te worden bepaald.

Verder kan de bepaling van de maximale deeltjesgrootte D₉₅ eveneens achterwege blijven indien wordt voldaan aan alle navolgende eisen:

• -

  de te bemonsteren bouwstof is eenduidig te definiëren (het is bekend om wat voor type bouwstof het gaat);

• -

  het betreffende type bouwstof is ten minste reeds tien maal eerder onderzocht;

• -

  de bouwstof had bij deze eerdere onderzoeken een (vrijwel) gelijke maximale korrelgrootte (± 5%);

• -

  er wordt ten behoeve van het berekenen van de minimale greep- en monstergrootte uitgegaan van een veilige D₉₅, namelijk een D₉₅ die één maaswijdte groter is dan de grootste in de voorgaande bepalingen vastgestelde D₉₅.

Ten behoeve van het bepalen van de maximale korrelgrootte D₉₅ wordt een monster van de partij genomen met een grootte die minimaal gelijk is aan:

massa (g) = 150 × ρ_b × D3/95 ≥ 1 kg

met:

Toelichting

De gegeven formule is slechts bedoeld voor het bepalen van de orde van grootte van het te verkrijgen monster voor de bepaling van de D₉₅ en is gebaseerd op het uitgangspunt dat er in het voor het bepalen van de maximale korrelgrootte bedoelde monster voldoende materiaal moet zijn.

Dit monster wordt na weging over een zeef geschud met een maaswijdte die overeenkomt met de geschatte D₉₅. Indien de bouwstof cohesief gedrag vertoont kan de samenhang tussen de individuele korrels worden verbroken door het materiaal met water verder door de zeef te spoelen. Daarmee kan een beeld worden verkregen van de werkelijke D₉₅. Dit is echter alleen van belang indien de geaggregeerde korrels van dezelfde orde van grootte zijn en heeft als consequentie dat het materiaal na zeving moet worden gedroogd alvorens de massa's kunnen worden bepaald.

Na zeving wordt de hoeveelheid bouwstof die op de zeef achterblijft gewogen. Op basis van de vergelijking van beide massa's wordt bepaald of wordt voldaan aan de eis dat ten minste 95% van de bouwstof door de zeef heen gaat. Wordt aan deze voorwaarde voldaan, dan wordt de maximale korrelgrootte gelijk gesteld aan de maaswijdte van de zeef. Wordt niet aan deze voorwaarde voldaan, dan wordt het op de zeef resterende materiaal opnieuw gezeefd met een zeef met een zoveel grotere maaswijdte dat wordt verwacht dat daarmee wel wordt voldaan aan de eis dat 95% van het materiaal door de zeef gaat (ten opzichte van het oorspronkelijke monster). Indien daadwerkelijk aan deze eis wordt voldaan, wordt de maaswijdte van de gebruikte zeef gebruikt als schatting voor D₉₅ of wordt door middel van interpolatie tussen de beide zeefmaten de waarde voor D₉₅ geschat. Wordt ook nu niet aan de eis voldaan, dan wordt alsnog een zeef met een (nog) grotere maaswijdte toegepast.

Ook is het mogelijk een volledige korrelgrootte bepaling te doen volgens NVN 5753 en de maximale korrelgrootte D₉₅ te bepalen op basis van de verkregen korrelgrootteverdeling. Daarbij is interpolatie tussen reële zeefmaten mogelijk. Dit laatste is eveneens mogelijk indien bij de korrelgroottebepaling twee of meer zeven zijn gebruikt.

Toelichting

De korrelgrootte van de bouwstof is bepalend voor de greepgrootte. Daarbij bestaat er een directe relatie tussen de dimensies van de monsternemingsapparatuur, de korrelgrootteverdeling van de te bemonsteren bouwstof, de wijze van monsterneming en het type monsternemingsapparatuur. Voor het bepalen van de dimensies van de monsternemingsapparatuur wordt in overeenstemming met de NVN 7301 en 7302 uitgegaan van de grootte van de individuele korrels indien de apparatuur niet “gevoelige” is voor aggregaten 14, dat wil zeggen dat tijdens de monsterneming ook een deel van een aggregaat moet kunnen worden bemonsterd. De vorming van aggregaten zal met name optreden bij bouwstoffen met een beperkte maximale korrelgrootte of een brede korrelgrootteverdeling; bijvoorbeeld kluiten bij klei.

Gedragen aggregaten zich tijdens de monsterneming met een bepaald monsternemingsapparaat (min of meer) als individuele korrels, dan dienen de dimensies van de monsternemingsapparatuur overeen te komen met de korrelgrootteverdeling op basis van de aggregaten. Aangezien dit tot extreem grote grepen kan leiden verdient het in een dergelijke situatie de voorkeur andere monsternemingsapparatuur toe te passen.

Bijvoorbeeld: het nemen van een monster met een schep uit een niet-geconsolideerde partij grond zal leiden tot het als geheel bemonsteren van kluiten, terwijl de bemonstering vanuit deze partij met een boor zal leiden tot het bemonsteren van delen van die kluiten. De laatste methode verdient derhalve de voorkeur om het toepassen van een extreem grote schep te voorkomen.

Voor vormgegeven bouwstoffen in de zin van de 7300-serie, waarbij de monsterneming plaatsvindt vanuit het verse mengsel van grondstoffen, wordt de minimale greep- en monstergrootte bepaald overeenkomstig § 4.5.2.

Voor vormgegeven bouwstoffen in de zin van de 7300-serie, waarbij de monsterneming plaatsvindt vanuit het uitgeharde product, is de minimale greepgrootte gelijk aan de proefstukgrootte zoals voorgeschreven in NEN 7345 (diffusieproef) of NEN 7341 (beschikbaarheidsproef). Aan de minimale monstergrootte worden geen specifieke eisen gesteld.

Voor monolithische bouwstoffen in de zin van de 7300-serie is de minimale greepgrootte gelijk aan de proefstukgrootte zoals voorgeschreven in NEN 7345 (diffusieproef) of NEN 7341 (beschikbaarheidsproef). Aan de minimale monstergrootte worden geen specifieke eisen gesteld.

Voor schone grond geldt dat het aantal te nemen grepen (n) gelijk is aan 100. Hieruit worden twee te analyseren mengmonsters (c = 2) samengesteld elk bestaande uit 50 grepen per mengmonster (m = 50). Dit betekent dat, gegeven de minimale greepgrootte van 180 gram, de resulterende mengmonsters een (effectieve) grootte hebben van elk 9 kilo.

Het minimum aantal grepen dat moet worden genomen in het geval dat de variatiecoëfficiënt VC_tot onbekend is bedraagt 12. Het minimum aantal te analyseren mengmonsters c is groter of gelijk aan 2. Dit betekent dat het aantal grepen in een mengmonster m groter of gelijk is aan 6. Als aanvullende voorwaarde geldt bovendien dat het aantal grepen in elk mengmonster gelijk moet zijn.

Bij een aantoonbare variatiecoëfficiënt mogen ook minder dan het minimale aantal grepen worden genomen. Het aantal de analyseren mengmonsters (c) moet echter minimaal 2 blijven terwijl het aantal grepen in alle mengmonsters gelijk dient te zijn.

Toelichting

In overeenstemming met de randvoorwaarden gegeven in § 13 van het onderhavige Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen is de eigenaar deels vrij in het kiezen van het aantal grepen dat van een bouwstof wordt genomen en het aantal mengmonsters dat hieruit wordt samengesteld. Bij de minimale monsternemingsinspanning (2 mengmonsters bestaande uit 6 grepen) is uitgegaan van een gemiddelde variatiecoëfficiënt van alle bouwstoffen van 65% (overeenkomstig RIVM/TNO-rapport 771402010 “Toetsen van bouwmaterialen aan normen en eisen”). In § 13 kan de hierbij behorende zekerheidsfactor worden opgezocht.

Bij een aantoonbare andere variatiecoëfficiënt mag van de minimale monsternemingsinspanning worden afgeweken (het aantal te nemen grepen n < 12 of n > 12; het aantal te analyseren mengmonsters c > 2; het aantal grepen in een mengmonster m < 6 of m > 6). In § 13 kan de bijbehorende zekerheidsfactor worden opgezocht. Bij een variatiecoëfficiënt groter dan 65% wordt aangeraden om de monsternemingsinspanning te verhogen. Voor de invulling van de wijze waarop de variatiecoëfficiënt op aantoonbare wijze kan worden vastgesteld wordt verwezen naar de toelichting op de tabellen 8, 9 en 10 in § 13.2.2.

Voor vormgegeven bouwstoffen kan het aantrekkelijk zijn om twee keer zoveel grepen te nemen als noodzakelijk voor de uit te voeren toetsing. Een van deze grepen kan dan worden gebruikt voor het uitvoeren van de diffusieproef, terwijl de andere greep kan worden gebruikt voor (onder meer) het uitvoeren van de beschikbaarheidsproef. Daarmee kan worden voorkomen dat het proefstuk dat voor de diffusieproef wordt gebruikt voor een deel uit nieuw oppervlak bestaat. Een en ander in het licht van de relatie tussen de grootte van het element en de grootte van het proefstuk, zie ook § 4.7.2 van Bijlage F, hoofdstuk 3.

Voor de samenstellingswaarden van grond geldt dat:

• -

  indien de gemeten stof een metaal is, en

• -

  er bij de monstervoorbehandeling metalen delen uit het monster zijn verwijderd, en

• -

  deze metalen delen een van de te toetsen metalen bevat,

de in het analysemonster bepaalde concentratie dient te worden gecorrigeerd voor de het in metallische vorm aanwezige metaal. Deze correctie vindt plaats volgens:

met:

Toelichting

Als voorbeeld:

Na drogen van het monster wordt uit het monster een metalen deel verwijderd. Het betreffende metaal blijkt bij analyse voor 75% uit lood te bestaan. Het weegt 1,2 gram en is afkomstig uit een monster met een massa van 8,3 kg. De concentratie lood bedraagt 32 mg/kg. Het voor het in het metallische deel aanwezige lood gecorrigeerde loodgehalte van het monster bedraagt dus:

Indien het op basis van het voorkomen van de metallische delen duidelijk is om wat voor metaal het gaat is het niet noodzakelijk om de samenstelling van de metallische delen te bepalen. De correctie gaat in dat geval uit dat het metalen deel voor 100% uit het betreffende element bestaat.

Indien er metalen delen uit het monster zijn verwijderd dient in de navolgende formule in plaats van de gemeten concentratie te worden gerekend met de gecorrigeerde concentratie.

De verhouding tussen de meetwaarden wordt per bepaalde stof i vastgesteld door:

met:

Aanvullend op de normale kwaliteitsborging en kwaliteitscontrole geldt dat, indien de verhouding van X_h en X_l van stof i groter is dan Y, dient te worden nagegaan of er in de uitgevoerde procedure (monsterneming, monstervoorbehandeling, analyse) geen fouten zijn gemaakt. Indien er sprake is van (het vermoeden van) fouten dient de betreffende stap, tezamen met de daaropvolgende stappen, te worden overgedaan.

Indien de verhouding tussen de hoogste en de laagste meetwaarde groter is dan Y maar de normale kwaliteitsborging en kwaliteitscontrole alsmede de aanvullende controle geen aanleiding geven tot het vermoeden van fouten in de uitgevoerde procedure, dan mag worden gesteld dat er in de partij sprake is van een grote mate van heterogeniteit. Onder deze aanname hoeven de monsterneming en de daarop volgende stappen niet te worden herhaald.

Toelichting

Indien de herkomst van de partij geen aanleiding lijkt te geven tot het verwachten van een grote mate van heterogeniteit wordt aanbevolen te overwegen de partij opnieuw te onderzoeken; de kans dat de variatie door het uitgevoerde proces van monsterneming, monstervoorbehandeling en analyse wordt veroorzaakt lijkt dan groter dan de kans dat er werkelijk sprake is van een zeer heterogene partij.

Y is afhankelijk van het aantal analysemonsters (c) en het totaal aantal grepen (n). Bij meer grepen daalt Y. Voor een aantal combinaties zijn Y-waarden bekend. Indien er geen Y-waarde beschikbaar is wordt deze controle niet uitgevoerd.

Bij de toetsing van schone grond (2 × 50 grepen) is Y gelijk aan 2,5. Bij de minimum variant (2 × 6 grepen) van het Gebruikersprotocol bouwstoffen is Y gelijk aan 2,1. Bij 3 × 4 grepen is Y bij het Gebruikersprotocol bouwstoffen eveneens gelijk aan 2,1.

Toelichting

De waarde van Y is voor een beperkt aantal toetsingsvarianten op basis van modelsimulaties bepaald in het kader van het opstellen van het Handhavingsprotocol schone grond 19.

De waarde van Y is vrij gevoelig voor het aantal analyses dat wordt uitgevoerd en nauwelijks voor het aantal grepen dat in een mengmonster wordt samengevoegd. Hoe meer analyses bij een vast totaal aantal grepen wordt geanalyseerd, hoe groter Y zal zijn; dus hoe verder de hoogste en laagste analysewaarde uit elkaar kunnen liggen. Voor de variant 3 × 4 grepen is de waarde van Y eveneens bepaald in het kader van het opstellen van het Handhavingsprotocol schone grond. Dit is niet het geval voor de variant 2 × 6 grepen. Aangezien het aantal analyses hierbij geringer is dan in de wel bepaalde variant, is de toegekende waarde van Y (2,1) hoger dan op basis van een modelberekening zou worden gevonden. Een overschrijding van Y bij de variant 2 × 6 grepen zal dus eerder duiden op een procedurele fout, aangezien de kans op een overschrijding ten gevolge van een relatief heterogene partij is verkleind.

De gemiddelde meetwaarde voor de samenstelling

wordt per bepaalde stof i vastgesteld door:

• 1. vaststelling van de c meetwaarden x uit de monsters (uitgedrukt in mg/kg ds), met:

  c = aantal monsters (c ≥ 2);

  x = de samenstellingswaarde in mg/kg ds.

• 2. bepaling van de gemiddelde samenstellingswaarde

  _

  x_i =

  van de c meetwaarden x voor stof i volgens:

  		c
  _ xi =	1	∑xi,,j
  	c	j=1

Indien een meetwaarde gelijk is aan de bepalingsgrens (“kleiner dan” waarde) dan wordt deze meetwaarde eerst met 0,7 vermenigvuldigd voordat de beide meetwaarden worden opgeteld.

Toelichting

Door de correctie met een factor 0,7 wordt de “kleiner dan” waarde vervangen door een rekenwaarde. Door daarbij een factor 0,7 te gebruiken wordt rekening gehouden met het feit dat de meetwaarden lognormaal zijn verdeeld.

Voor somparameters worden, voor die stoffen waarvoor geldt dat de gemeten concentraties kleiner of gelijk zijn aan de bepalingsgrens, de meetwaarden eerst vermenigvuldigd met 0,7 voordat de concentraties van de onder de somparameter vallende stoffen worden opgeteld. Daarna wordt de gemiddelde meetwaarde voor die somparameter bepaald.

De gemiddelde samenstellingswaarde wordt uitgedrukt op basis van twee significante cijfers.

§ 13.1.1.1 Schone grond

Om vast te stellen of wordt voldaan aan de eisen met betrekking tot de samenstellingswaarden van het Besluit, met als doel om vast te stellen dat er sprake is van schone grond, dient aan de volgende voorwaarden te worden voldaan:

• – de toetsing wordt uitgevoerd op partijen met een partijgrootte van maximaal 2000 ton;

• – van de partij zijn 100 grepen genomen;

• – de 100 grepen zijn aselect verdeeld over twee mengmonsters van elk 50 grepen;

• – in de beide monsters zijn tenminste de stoffen van het standaardpakket geanalyseerd.

Het standaardpakket dient te worden uitgebreid indien voor andere stoffen een meer dan marginale kans bestaat dat deze de samenstellingswaarde van bijlage 1 van het Besluit overschrijden.

Indien aan voorgaande voorwaarden wordt voldaan, wordt, om vast te stellen of wordt voldaan aan de eisen met betrekking tot de samenstellingswaarden van het besluit, elke geanalyseerde stof getoetst volgens:

Voor de vaststelling of er sprake is van schone grond gelden aanvullende voorwaarden die nader zijn gespecificeerd in het vigerend wettelijk kader.

Toelichting

Vooralsnog is de wijze van toetsing gespecificeerd in de Vrijstellingsregeling samenstellings- en immissiewaarden Bouwstoffenbesluit (Staatscourant 1999, nr. 126, pag. 10).

Bij de toetsing of er sprake is van schone grond wordt de zekerheidsfactor gelijk gesteld op 1,00.

§ 13.1.1.2 Overige bouwstoffen niet zijnde schone grond

Om vast te stellen of wordt voldaan aan de eisen met betrekking tot de samenstellingswaarden van het Bouwstoffenbesluit geldt dat indien:

wordt voldaan aan de samenstellingseisen van het Bouwstoffenbesluit.

met:

Om vast te stellen of voldaan wordt aan de eisen van de immissiewaarden van vormgegeven bouwstoffen waarvan de uitloging diffusie-gecontroleerd is geldt dat indien:

wordt voldaan aan de immissie-eisen van het Bouwstoffenbesluit.

met:

Als voor stof i alleen de beschikbaarheidsproef is uitgevoerd en de immissiewaarde voor stof i wordt overschreden, dan moet alsnog de diffusieproef worden uitgevoerd en moet de berekende immissiewaarde worden getoetst aan de toetsingswaarde voor stof i.

Toelichting

Zie artikel 7.5.2 van de Uitvoeringsregeling.

Om vast te stellen of wordt voldaan aan de eisen van de immissiewaarden voor niet-vormgegeven bouwstoffen en vormgegeven bouwstoffen waarvan de uitloging niet diffusie-gecontroleerd is, geldt dat indien:

wordt voldaan aan de immissie-eisen van het Bouwstoffenbesluit.

met:

Toelichting

Voor niet-vormgegeven bouwstoffen geldt een afwijkende “formule” ten opzichte van de – formules gebruikt in § 13.1.1. en § 13.1.2. doordat bij de (modelmatige) omrekening van de emissiewaarde naar immissiewaarde een niet-lineaire correctie plaatsvindt. Om te zorgen dat voor alle toepassingen van niet-vormgegeven bouwstoffen toch op een gelijkwaardige wijze worden gekeurd oogt de zekerheidsfactor anders.

Het is mogelijk om aan de hand van de § 11.2 vastgestelde gemiddelde emissiewaarde direct, dus zonder omrekening naar immissiewaarde, vast te stellen of wordt voldaan aan de eisen van het Bouwstoffenbesluit. Hiervoor geldt de volgende formule:

1550 x h x f x (ZF x Ē_{L/S= 10 (i)} - a) < Eis_i

Vanuit het oogpunt van eenduidigheid van de te doorlopen stappen is er voor gekozen om de formule in § 13.1.3 te hanteren waarin uitgegaan wordt van de berekende immissiewaarde. Rekenkundig leveren beide opties hetzelfde resultaat en zijn geheel overeenkomstig RIVM/TNO-rapport 771402010 “Toetsen van bouwmaterialen aan normen en eisen”.

Voor schone grond wordt bij de toetsing of er sprake is van schone grond in principe geen zekerheidsfactor gehanteerd (oftewel ZF = 1,00). Voor categorie 1- en 2-grond hoeft, onder de aanname dat er een partij van maximaal 2000 ton is onderzocht op basis van 2 x 50 grepen, eveneens geen zekerheidsfactor te worden gehanteerd (oftewel ZF = 1,00).

Een zekerheidsfactor wordt wel toegepast indien de onderzochte partij (schone) grond niet in zijn geheel in een werk wordt toegepast maar in deelpartijen wordt afgezet. Dit opsplitsen mag alleen wanneer de gekeurde partij een maximale grootte heeft van 2000 ton en is onderzocht op basis van 2 x 50 grepen en er dus twee monsters zijn geanalyseerd (c = 2).

De zekerheidsfactoren in tabel 7 zijn berekend uitgaande van partijen van 2.000 ton. Het is evenwel ook mogelijk om kleinere partijen die als geheel zijn getoetst op te splitsen. De te hanteren zekerheidsfactor is dan niet direct afhankelijk van de grootte van de deelpartijen, (eerste kolom van tabel 7) maar wordt bepaald door de fractie die de deelpartij uitmaakt van de totale partij (tweede kolom van tabel 7).

Toelichting

De zekerheidsfactor is gebaseerd op onderzoek dat is gedaan naar partijen grond in opdracht van SCG/BOG; TNO rapport NITG 03-102-A ‘Opsplitsregels ten behoeve van het leveren van partijen grond’.

Hierbij is het maximale gemiddelde van deelpartijen gerelateerd aan het gemiddelde van de hele partij. De zekerheidsfactor is vervolgens direct gekoppeld aan de verhouding tussen het gemiddelde van de volledige partij van 2.000 ton en de hoogste waarde van de gemiddelden van een daaruit verkregen deelpartij. Deze opsplitsfactor is niet gecorrigeerd voor de meetfout; de lijn dat bij de toetsing van de volledige partij geen rekening hoeft te worden gehouden met de meetfout (zekerheidsfactor 1,00 bij het toetsen van 2.000 ton) wordt dus doorgezet voor de deelpartijen. Indien wel rekening wordt gehouden met de meetfout, dan moeten de zekerheidsfactoren in tabel 7 worden vermenigvuldigd met 1,25.

De zekerheidsfactor voor bouwstoffen is afhankelijk van het aantal analyses (c), het aantal grepen dat in een analysemonster is vertegenwoordigd (m) en de totale variatiecoëfficiënt (VC_tot). De zekerheidsfactoren staan in de tabellen 8, 9 en 10. De zekerheidsfactoren zijn van toepassing als de onderzochte partij als één geheel in een werk wordt toegepast.

Indien de toetsingsinspanning ten minste gelijk is aan de minimale toetsingsinspanning volgens het Handhavingsprotocol bouwstoffen, zie Bijlage F, hoofdstuk 3, te weten 12 grepen en 3 analyses en de partijgrootte maximaal 2.000 ton bedraagt, mag de zekerheidsfactor gelijk worden gesteld aan 1,00. Een bijzondere variant daarvan is het toetsen volgens de voorwaarden voor schone grond, te weten 2 x 50 grepen bij een maximale partijgrootte van 2.000 ton. Wordt gekozen voor een geringer aantal grepen en analyses of een grotere partijgrootte dan moet de voor die combinatie van grepen en analyses geldende zekerheidsfactor worden gebruikt.

Toelichting

Het toepassen van de zekerheidsfactor in de toetsing van een materiaal resulteert voor de producent c.q. eigenaar in een strengere toetsing. Bij het toepassen van de zekerheidsfactor geldt namelijk voor een partij waarvan de gemiddelde concentratie precies gelijk is aan de eis, dat de goedkeurkans gelijk is aan 10%. Voor een partij die wordt goedgekeurd volgens dit Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen en waarbij de zekerheidsfactor wordt gebruikt, geldt dus dat de gemiddelde concentratie van deze partij met een betrouwbaarheid van 90% onder de eis ligt.

Het gebruiken van de zekerheidsfactor in het Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen zal, naar mag worden aangenomen, tot gevolg hebben dat de handhaver zal instemmen met een volgens dit Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen en met de betreffende zekerheidsfactor getoetste en goedgekeurde partij. De kans dat een partij ten onrechte wordt goedgekeurd is immers erg klein, namelijk minder dan 10% indien de eis net wordt overschreden.

Wordt de zekerheidsfactor niet gebruikt in de toetsing (ZF = 1,00), dan is de goedkeurkans voor een partij waarvan de gemiddelde concentratie overeenkomt met de eis 50%. De kans dat de handhaver een dergelijke partij alsnog zal afkeuren indien de partij wordt getoetst op basis van het Handhavingsprotocol is aanzienlijk groter, met name indien de gemeten gemiddelde concentratie op of net onder de eis ligt.

Het hanteren van de zekerheidsfactor 1,00 is in verband met de milieuhygiënische risico's van het toepassen van een partij die nog net aan de eis voldoet, gekoppeld aan een maximale partijgrootte van 2000 ton zoals deze ook geldt voor de toetsing door de handhaver op basis van het Handhavingsprotocol bouwstoffen, Bijlage F, hoofdstuk 3 van de Uitvoeringsregeling.

De zekerheidsfactoren in tabel 8 gelden voor de situatie dat er niets bekend is over de totale variatiecoëfficiënt. Er wordt dan voor niet-vormgegeven bouwstoffen uitgegaan van een totale variatiecoëfficient van 65%. Voor de vormgegeven bouwstoffen wordt uitgegaan van een totale variatiecoëfficiënt van 45%. Combinaties met een geringer aantal grepen of analyses dan waarvoor de zekerheidsfactoren zijn gegeven zijn in deze situatie niet toegestaan; de minimumvariant bij een onbekende totale variatiecoëfficiënt is 2 analyses en 6 grepen per analyse.

Als er wel informatie is over de totale variatiecoëfficiënt zijn er meerdere mogelijkheden:

Tabel 8: Zekerheidsfactoren voor een situatie waarin de werkelijke totale variatiecoëfficiënt niet bekend is. De tabel is overeenkomstig de uitgangspunten van het Handhavingsprotocol bouwstoffen gebaseerd op een totale variatiecoëfficiënt van 65% voor niet-vormgegeven bouwstoffen en een totale variatiecoëfficiënt van 45% voor vormgegeven bouwstoffen. In het gearceerde gebied mag de zekerheidsfactor gelijk worden gesteld aan 1,00 indien de partijgrootte maximaal 2000 ton bedraagt.

– toetsing volgens deze variant is niet toegestaan indien de totale variatiecoëfficiënt onbekend is. Indien de totale variatiecoëfficiënt gelijk is aan 65% (niet-vormgegeven bouwstof) of 45% (vormgegeven bouwstof) dient de te hanteren zekerheidsfactor te worden berekend.

Tabel 9: Zekerheidsfactoren voor een aantoonbare totale variatiecoëfficiënt voor niet-vormgegeven bouwstoffen = 50% en voor vormgegeven bouwstoffen = 30%. In het gearceerde gebied mag de zekerheidsfactor gelijk worden gesteld aan 1,00 indien de partijgrootte maximaal 2000 ton bedraagt.

Tabel 10: Zekerheidsfactoren voor een aantoonbare totale variatiecoëfficiënt voor niet-vormgegeven bouwstoffen = 80% en voor vormgegeven bouwstoffen = 60%. In het gearceerde gebied mag de zekerheidsfactor gelijk worden gesteld aan 1,00 indien de partijgrootte maximaal 2000 ton bedraagt.

Voor andere combinaties van het aantal samen te voegen grepen (m), het aantal monsters (c) en de totale variatiecoëfficiënt (VC_tot) kan de zekerheidsfactor worden berekend met de formule:

Toelichting

In tabel 8,9 en 10 staan de zekerheidsfactoren behorende bij het Gebruikersprotocol bouwstoffen.

De hoogte van de zekerheidsfactor is afhankelijk van een aantal factoren:

• -

  de statistiek;

• -

  de monsternemingsinspanning;

• -

  voorkennis over de bouwstof. Dit kan kwantitatieve voorkennis zijn over de variatiecoëfficiënt van de bouwstof, een eerder onderzochte partij of de (kwaliteit van de) gebruikte grondstoffen of kwalitatieve voorkennis met betrekking tot de kritische parameters.

Indien voorkennis over de variatiecoëfficiënt van de bouwstof nog niet op aantoonbare wijze beschikbaar is kan deze informatie alsnog worden verzameld. Voor het bepalen van de VC_tot moet ten minste aan de volgende eisen worden voldaan:

Ten minste 15 individuele monsters moeten worden onderzocht op samenstelling of uitloging. Deze 15 individuele monsters moeten afkomstig zijn uit partijen die vrij zijn gekomen bij één productieproces van één producent. De hieruit voortkomende 15 waarnemingen dienen schriftelijk te worden gerapporteerd tezamen met een aantal relevante statistische kenmerken als het minimum en maximum, het gemiddelde, de standaarddeviatie en de variatiecoëfficiënt. In het verslag van het Gebruikersprotocol schone grond en bouwstoffen dient naar deze bepaling te worden verwezen dan wel dienen deze gegevens te worden opgenomen in de rapportage.

Indien reeds gegevens over de betreffende bouwstof beschikbaar zijn kunnen deze worden gebruikt voor het bepalen van VC_tot, waarbij de gegeven van een aaneengesloten productieperiode zo kort mogelijk voor de betreffende toetsing afkomstig dienen te zijn.

Als er geen informatie is over de variatiecoëfficiënt dan moet op basis van het genomen aantal grepen en geanalyseerde monsters de betreffende zekerheidsfactor uit tabel 8 worden gebruikt. Bij de minimum variant 2 analyses en 6 grepen per analyse is ZF = 1,37. In de andere twee tabellen zijn de zekerheidsfactoren aangegeven van een bouwstof waarvan de variatiecoëfficiënt bekend is, in relatie tot de monsternemingsinspanning. Alle zekerheidsfactoren in de tabel, of de hiervoor in de plaat gestelde waarde ZF = 1,00, zijn van toepassing als de onderzochte partij als één geheel in een werk wordt toegepast.

Om te voldoen aan de samenstellingswaarden van het Bouwstoffenbesluit wordt als eis_i gehanteerd:

Voor het Gebruikersprotocol schone grond:

• 1. de samenstellingswaarden in bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit, gecorrigeerd voor het in de grond gemeten lutum gehalte en gehalte organisch stof. De correctie moet worden uitgevoerd met de betreffende formule in bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit.

• 2. indien de desbetreffende samenstellingswaarde onder de bepalingsgrens ligt van de in tabel 1 (Bijlage F, hoofdstuk 2) vermelde voorschriften: de bepalingsgrens zoals aangegeven in de kolom “bepalingsgrens” van tabel 1 van Bijlage F, hoofdstuk 2;

• 3. indien in bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit voor de desbetreffende samenstellingswaarde een a staat vermeld: de aantoonbaarheidsgrens behorende bij het in tabel 1 genoemde voorschrift, zoals aangegeven in de kolom “aantoonbaarheidsgrens” van tabel 1 (Bijlage F, hoofdstuk 2 van de Uitvoeringsregeling).;

• 4. indien de, door het voor AP04 geaccrediteerde laboratorium gerapporteerde, bepalingsgrens boven de in tabel 1 vermelde bepalingsgrens, de hogere bepalingsgrens zoals vermeld en gemotiveerd door het laboratorium.

Toelichting

Ten gevolge van specifieke matrixstoringen kan het voor een bepaald monster niet mogelijk blijken de in tabel 1 weergegeven bepalingsgrens voor één of meer stoffen te halen. Indien dit optreedt mag de door het laboratorium gerapporteerde bepalingsgrens als toetsingswaarde worden gehanteerd. Voorwaarde hiervoor is wel dat het betreffende laboratorium is geaccrediteerd voor AP04, waarmee een garantie wordt ingebouwd dat voor dat monster daadwerkelijk geen lagere bepalingsgrens kan worden gerealiseerd. Bovendien moet het laboratorium de hogere bepalingsgrens in de rapportage motiveren.

Voor het Gebruikersprotocol bouwstoffen:

grond (uitgezonderd schone grond):

• 1. de samenstellingswaarden in de van toepassing zijnde kolom uit bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit, gecorrigeerd voor het in de grond gemeten lutum gehalte en gehalte organisch stof. De correctie moet worden uitgevoerd met de betreffende formule in bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit.

• 2. indien de desbetreffende samenstellingswaarde onder de bepalingsgrens ligt van de in tabel 1 (Bijlage F, hoofdstuk 3) vermelde voorschriften: de bepalingsgrens zoals aangegeven in de kolom “bepalingsgrens” van eerder genoemde tabel 1;

overige bouwstoffen:

de samenstellingswaarden in de van toepassing zijnde kolom uit bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit.

Om te voldoen aan de immissiewaarden van het Bouwstoffenbesluit worden als eis_i gehanteerd de immissiewaarden uit de van toepassing zijnde kolom uit bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit.

Dit Handhavingsprotocol schone grond is een toetsingsprotocol bedoeld voor het onderzoeken en toetsen van partijen grond in het kader van overheidstoezicht of handhaving. Het feitelijk onderzoek moet in de meeste gevallen worden uitgevoerd door een daartoe aangewezen instantie. Het Handhavingsprotocol schone grond doet op basis van de eisen in het Bouwstoffenbesluit een uitspraak over de kwaliteit van de onderzochte partij.

Toelichting

• a. Materiaal binnen toepassingsgebied

  Voor het toepassen van het Handhavingsprotocol schone grond moet worden voldaan aan de volgende randvoorwaarden:

  • 1. het te toetsen materiaal dient grond te zijn;

  • 2. de handhaver wil toetsen of een partij grond ook werkelijk schone grond is, waarvan de eigenaar stelt dat:

    • -

      het schone grond is, of

    • -

      de grond is toegepast of zal worden toegepast volgens de regels voor schone grond in het Bouwstoffenbesluit, of

    • -

      er sprake is van een met een van voorgaande punten vergelijkbare situatie.

    Ten behoeve van het beantwoorden van de vraag of het te toetsen materiaal grond is wordt enerzijds verwezen naar de definities van grond en schone grond in het Bouwstoffenbesluit, artikel 1, lid g, respectievelijk lid h, en wordt anderzijds uitgegaan van de informatie die over de te toetsen partij beschikbaar is. Indien geen informatie over de partij beschikbaar is, maar deze bij een visuele beoordeling door de handhaver als grond wordt aangemerkt, alsmede ten gevolge van de wijze van toepassing volgens de regels voor schone grond van het Bouwstoffenbesluit als grond mag worden aangemerkt, is dit Handhavingsprotocol schone grond eveneens van toepassing.

    Indien niet aan beide randvoorwaarden wordt voldaan mag het Handhavingsprotocol schone grond niet worden toegepast, maar dient de partij te worden getoetst volgens het Handhavingsprotocol bouwstoffen, zie bijlage F, hoofdstuk 3 van de Uitvoeringsregeling van het Bouwstoffenbesluit. Grond die niet voldoet aan de voorgaande randvoorwaarden voor het toepassen van het Handhavingsprotocol schone grond moet worden beschouwd als een gewone niet-vormgegeven bouwstof. Die grond dient te worden toegepast in overeenstemming met de eisen die aan niet-vormgegeven bouwstoffen in het Bouwstoffenbesluit worden gesteld. De toetsing van die grond dient derhalve eveneens te worden uitgevoerd in overeenstemming met de toetsing voor andere niet-vormgegeven bouwstoffen.

    Om ook in een later stadium te kunnen vaststellen of er daadwerkelijk sprake is van grond dient het materiaal te worden beschreven. Hierbij wordt de partij tevens fotografisch vastgelegd, zie ook § 3.2.

• b. Uitvoering van het Handhavingsprotocol schone grond

  Ten behoeve van het uitvoeren van het Handhavingsprotocol schone grond is kennis van de inhoud van dit gehele Handhavingsprotocol schone grond en van de normen waarnaar in dit Handhavingsprotocol schone grond wordt verwezen van essentieel belang.

  Om te komen tot de toetsing van een partij grond dienen een aantal stappen te worden doorlopen, te weten monsterneming, monstervoorbehandeling, analyse en toetsing van de analyseresultaten. Elk van deze stappen legt eisen op aan de daaraan voorafgaande en daarna volgende stappen, waarbij de eisen afhankelijk zijn van bijvoorbeeld de te bepalen stoffen. Daarom dient vóór aanvang van de toetsingsprocedure het gehele Handhavingsprotocol schone grond te worden doorlopen om vast te stellen op welke manier invulling aan de verschillende onderdelen van de procedure moet worden gegeven. Een aantal essentiële punten hierbij is:

  • -

    de vraag of het Handhavingsprotocol schone grond van toepassing is, zoals toegelicht onder a van deze toelichting;

  • -

    op welke wijze dient de monsterneming te worden uitgevoerd (§ 3);

  • -

    welke wijze van opslag en conservering dient te worden gevolgd (§ 4);

  • -

    welke wijze van monstervoorbehandeling dient te worden gebruikt (§ 5);

  • -

    welke stoffen in de grond moeten worden bepaald (§ 7).

  In dit Handhavingsprotocol schone grond zijn een groot aantal verwijzingen opgenomen; zowel naar andere delen van dit handhavingsprotocol schone grond als naar onderdelen van normen. Verwijzingen naar onderdelen van dit Handhavingsprotocol schone grond vinden uitsluitend plaats onder verwijzing naar de betreffende paragraaf, aangegeven met het § -teken. Verwijzingen naar onderdelen van normen vinden plaats onder vermelding van het betreffende hoofdstuk -nummer.

• c. Aangewezen instanties

  Het hier beschreven onderzoek moet worden uitgevoerd door een "door Onze Ministers aangewezen instantie" zoals aangegeven in artikel 8.1 van de Uitvoeringsregeling.

  Deze "door Onze Ministers aangewezen instantie" zijn laboratoria en onderzoeksbureaus die werken volgens het Accreditatieprogramma Bouwstoffenbesluit (AP04) en geaccrediteerd zijn door de Raad voor Accreditatie (NSS) of een vergelijkbaar buitenlands laboratorium. In hoofdstuk 1 van AP04 staan de eisen genoemd waaraan een laboratorium moet voldoen wil het een accreditatie voor het Bouwstoffenbesluit kunnen krijgen en aangewezen worden door de Ministers van VROM en V&W.

  In de Staatscourant en op de internetsite van het ministerie van VROM (www.minvrom.nl/bodem/bouwstoffenbesluit) worden lijsten gepubliceerd van laboratoria die zijn aangewezen.

• d. De te bepalen stoffen

  Om te toetsen of er sprake is van schone grond moet in het onderzoek tenminste worden uitgegaan van het standaardpakket aan te toetsen stoffen. Is er mogelijk toch sprake van één of meer stoffen buiten het standaardpakket die ‘kritisch’ kunnen zijn, dan dienen deze stoffen eveneens te worden onderzocht. Daarbij wordt een stof beschouwd als een ‘kritische’ stof indien deze een meer dan marginale kans heeft om de samenstellings- of immissiewaarden te overschrijden.

De in dit Handhavingsprotocol schone grond gebruikte termen zijn gedefinieerd in NEN 7360 of in artikel 1 van het Bouwstoffenbesluit en artikel 1.1 van de Uitvoeringsregeling Bouwstoffenbesluit. In aanvulling op de in deze norm gedefinieerde termen gelden in dit Handhavingsprotocol schone grond nog de navolgende termen:

toetsingswaarde:

een getalsmatig uitgedrukte waarde voor een bepaalde eigenschap in de monsters waarboven tot afkeuring van de partij wordt overgegaan.

aselecte handeling:

een handeling die wordt uitgevoerd met behulp van toevalsgetallen, die liggen tussen de 0 en 1 en op basis van een toevalsproces volgens een uniforme verdeling worden gekozen.

tussenwaarde:

de helft van de som van de samenstellingswaarden voor grond in bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit en de overeenkomstige stof in bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit (= ½(samenstellingswaarde bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit + samenstellingswaarde bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit)).

De monsterneming wordt uitgevoerd volgens NEN 7300. In dit Handhavingsprotocol schone grond zijn nadere aanwijzingen ten aanzien van de monsterneming gegeven.

Toelichting

Randvoorwaarde voor de monsterneming is dat deze op probabilistische wijze wordt uitgevoerd. Voor het merendeel van de gevallen waarin het Handhavingsprotocol schone grond zal worden toegepast zal gelden dat er sprake is van een, al of niet reeds in toepassing aanwezige, statische partij grond. De monsterneming vanuit statische partijen is nader voorgeschreven in NVN 7302. In bijzondere situaties is het mogelijk dat de grond wordt vervoerd door middel van een transportband. In dat geval is monsterneming vanuit de materiaalstroom toegestaan. Aangezien hierbij eenvoudiger kan worden voldaan aan de eisen die voortkomen uit de randvoorwaarde van probabilistische monsterneming, valt de monsterneming vanuit de materiaalstroom te prefereren boven de monsterneming uit een statische partij. Voor monsterneming vanaf de transportband wordt NVN 7301 toegepast. In dit Handhavingsprotocol schone grond worden voor het gebruik van NVN 7301 geen specifieke aanwijzingen gegeven. Hier zijn § 3.1 tot en met § 3.4 overeenkomstig op van toepassing.

In de navolgende § 3.1 tot en met § 3.4 worden aanvullende aanwijzingen gegeven voor respectievelijk het opstellen en gebruiken van het monsternemingsplan en -formulier, het definiëren van de partij, het vaststellen van de minimale greep- en monstergrootte en het uitvoeren van de monsterneming.

Monsteropslag en -conservering worden uitgevoerd overeenkomstig NEN 7310 en NVN 7311. Gelet op de aard van het materiaal en de hierin mogelijk aanwezige stoffen is alleen kortdurende opslag van de mengmonsters toegestaan. De monsters worden luchtdicht verpakt in een verpakkingsmateriaal dat geen licht doorlaat of worden in het donker opgeslagen. De monsters worden voorafgaand aan de analyse gekoeld opgeslagen bij 4 ± 2°C voor een periode van ten hoogste 7 dagen.

Indien de monsters:

• -

  niet onder de voorgeschreven condities zijn getransporteerd of opgeslagen;

  of

• -

  de periode tussen de monsterneming en de aanvang van de monstervoorbehandeling langer is dan 7 dagen;

dient het laboratorium contact op te nemen met de betreffende contactpersoon van het bevoegd gezag. Deze contactpersoon dient vast te stellen of de monsters en eventueel alsnog op basis van de monsters verkregen resultaten, kunnen worden gebruikt voor de beoogde toetsing.

Toelichting

De vraag of de monsters na een langere periode tussen monsterneming en monstervoorbehandeling, dan wel na opslag of transport onder andere dan de voorgeschreven condities, nog geschikt zijn voor het uitvoeren van de toetsing is met name relevant in relatie tot de in de monsters te bepalen stoffen.

Opgemerkt wordt dat het, na het verstrijken van de voorgeschreven bewaartijd, in veel gevallen niet zinvol is om te onderzoeken op vluchtige stoffen.

Voor deelmonsters die tijdens de monstervoorbehandeling worden opgeslagen geldt dat deze luchtdicht en in het donker moeten worden opgeslagen. Zie in dit verband ook § 5.4.

De monstervoorbehandeling wordt in zijn algemeenheid uitgevoerd overeenkomstig NVN 7312 voor wat betreft de anorganische stoffen en NVN 7313 voor wat betreft de organische stoffen, tenzij in deze paragraaf anderszins is aangegeven.

Als dit Handhavingsprotocol wordt toegepast in het kader van strafrechtelijk onderzoek moeten er, overeenkomstig paragraaf 2.5 van de "Richtlijn monsterneming en analyse bij de opsporing van milieudelicten" (Openbaar Minsterie, november 1997), monsters beschikbaar zijn voor contra-analyse. In principe is er voldoende materiaal beschikbaar om ook voor dit doel tijdens de monstervoorbehandeling deelmonsters te maken. Afhankelijk van de bij de contra-analyse te bepalen stoffen betekent dit dat één of meer van de te maken analysemonsters in duplo moeten worden gemaakt. In de in dit Handhavingsprotocol omschreven werkwijze is hier verder geen uitwerking aan gegeven. In gevallen waarin onduidelijkheid bestaat over de te volgen methode kan contact worden opgenomen met het "Informatiepunt Richtlijn Monsterneming en Analyse" (IRMA) dat is ondergebracht bij het Gerechtelijk Laboratorium te Rijswijk.

Stel vast welke bepalingen op de monsters moeten worden uitgevoerd. Voor het nemen van analyse- en deelmonsters moet, afhankelijk van de uit te voeren bepalingen, de navolgende volgorde worden aangehouden:

• 1. steekmonsters verdeeld over het gehele mengmonster voor het verzamelen van vier analysemonsters voor de bepaling van vluchtige stoffen inclusief vluchtige kwikverbindingen en cyanide;

• 2. steekmonsters verdeeld over het gehele mengmonster voor het verzamelen van een deelmonster van 250 gram voor de bepaling van matig-vluchtige stoffen inclusief metallisch kwik en niet-vluchtige kwikverbindingen;

• 3. steekmonsters verdeeld over het gehele mengmonster voor het verzamelen van twee analysemonsters voor de bepaling van de pH en het gehalte aan lutum en organisch stof en de bepaling van het droge stof gehalte;

• 4. de volledige resterende hoeveelheid van het mengmonster wordt gebruikt voor het bepalen van anorganische stoffen (exclusief kwik en kwikverbindingen) en het maken van een reservemonster voor uitloogkarakterisering.

Toelichting

Op basis van de samenstelling van de grond kan blijken dat de partij niet als schone grond mag worden toegepast. Hiervoor kunnen verschillende oorzaken zijn:

• -

  voor één of meer stoffen liggen de gehalten boven twee 20 maal de samenstellingseisen van bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit

• -

  er zijn meer dan drie stoffen die de samenstellingseisen overschrijden;

• -

  één of meer stoffen overschrijden de tussenwaarde (½(samenstellingswaarde bijlage 1 van het Bouwstoffenbesluit + samenstellingswaarde bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit)).

Kan de partij niet als schone grond worden geclassificeerd, maar is de grond wel binnen het kader van het Bouwstoffenbesluit toepasbaar (de samenstellingseisen van bijlage 2 van het Bouwstoffenbesluit worden voor geen van de bepaalde stoffen overschreden), dan dienen voor de anorganische stoffen de uitloogkarakteristieken van de grond te worden bepaald. Dit wordt gedaan op basis van een monster dat tijdens de monstervoorbehandeling voor de bepaling van de samenstelling van de anorganische stoffen hiervoor is gereserveerd.

Hoewel in een aantal gevallen het uitlooggedrag van grond wijzigt nadat de grond is gedroogd, wordt de grond in dit geval toch gedroogd voordat het betreffende reservemonster wordt verkregen. Dit wordt gedaan om een goed representatief deelmonster te kunnen nemen, om het monster gedurende langere tijd te kunnen bewaren en omdat de procedure slechts in tweede instantie is gericht op het verkrijgen van een deelmonsters voor het uitvoeren van een uitloogproef.

De structuur van deze paragraaf komt overeen met de volgorde van de handelingen die op de monsters moeten worden uitgevoerd. Schema 1 geeft deze structuur en de samenhang tussen de verschillende handelingen.

Schema 1: Selectie en volgorde van handelingen bij monstervoorbehandeling (file: URbFh2schema1.wmf)

Voorgaande opsplitsing betekent dat op basis van de te bepalen stof een specifieke wijze van monstervoorbehandeling moet worden gevolgd. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in vluchtige stoffen, polaire matig-vluchtige organische stoffen, (apolaire) matig-vluchtige (organische) stoffen en niet-vluchtige (anorganische) stoffen. De benaming voor deze categorisering is niet dekkend voor de onderverdeling van stoffen bij de monstervoorbehandeling. Een nadere indeling is voor een beperkt aantal stoffen gegeven in het navolgende overzicht. Een volledig overzicht voor alle stoffen waaraan eisen zijn gesteld in het Bouwstoffenbesluit is opgenomen in tabel 1 bij dit Handhavingsprotocol schone grond.

Overzicht van de indeling van een beperkt aantal stoffen in categorieën voor de monstervoorbehandeling

In de navolgende paragrafen wordt op basis van de te bepalen stoffen de uit te voeren monstervoorbehandeling weergegeven. De monstervoorbehandeling van beide uit de monsterneming verkregen mengmonsters verloopt op de navolgend beschreven wijze.

De bepaling van de pH en het gehalte aan droge stof, lutum en organisch stof wordt in duplo uitgevoerd voor elk van de beide mengmonsters. Voor de berekening wordt gewerkt met het gemiddelde van de bepalingen.

Het droge stof gehalte wordt bepaald overeenkomstig NVN 7312, hoofdstuk 7.5 "Bepaling van het droge stof gehalte bij 105°C".

Het lutum gehalte wordt bepaald overeenkomstig NEN 5753.

Het gehalte organisch stof wordt bepaald overeenkomstig NEN 5754.

De pH dient alleen te worden bepaald indien het gehalte aan cyanide wordt bepaald. Indien de pH moet worden bepaald wordt dit gedaan overeenkomstig NEN 5750.

De opwerking en analyse wordt uitgevoerd volgens de voor de te bepalen stof vigerende NEN, NVN of ontwerpen daarvan. In tabel 1 behorende bij dit Handhavingsprotocol schone grond staat per stof beschreven welke voorschriften worden gebruikt voor de opwerking en de verdere analyse. Slechts in die gevallen waarin nog geen definitieve (of ontwerp) NEN of NVN beschikbaar is, wordt gebruik gemaakt van onderstaande alternatieven, in de volgende prioriteitsvolgorde:

• 1. voorlopige praktijkrichtlijnen (VPR's), zoals beschreven in deel 55B van de Reeks Bodembescherming, Ministerie van VROM, 1986 en herdruk 1995 (ISBN 90 12 05364 1);

• 2. een interimvoorschrift, op basis van de GCMS-techniek, zoals beschreven hoofdstuk 1 en 2 in bijlage G van deze Uitvoeringsregeling; voor matig-vluchtige organische stoffen aangeduid in de tabel met interim-GCMS-m, voor vluchtige organische stoffen aangeduid met interim-GCMS-v.

• 3. een onderzoeksprotocol “Bouwstoffenbesluit onderdeel grond”, zoals beschreven in hoofdstuk 3 in bijlage G van deze Uitvoeringsregeling.

In tabel 1 staan een aantal isomeren genoemd. Als er geen nadere specificatie is gegeven, moeten alle isomeren worden bepaald.

Bij de opwerking dienen in alle gevallen beide uit de monstervoorbehandeling verkregen analysemonsters volledig in behandeling te worden genomen. Op basis van deze twee analysemonsters worden, overeenkomstig de in de navolgende paragrafen gegeven nadere aanwijzingen, twee analyseresultaten verkregen, X₁ en X₂.

Toelichting

Onder het volledig in behandeling nemen van het analysemonster wordt verstaan dat van de hoeveelheid materiaal die op basis van de voorgeschreven wijze van monstervoorbehandeling is verkregen, géén deel meer mag worden genomen ten behoeve van de analyse. De monstervoorbehandeling dient dus volgens de omschreven methoden te worden voortgezet tot er een analysemonster van de gewenste grootte is verkregen.