Herzien stappenplan beëindigen opvangvoorzieningen ongedocumenteerde asielzoekers

1.1 De Vreemdelingendienst (VD) informeert gemotiveerd de directeur van het opvangcentrum dan wel de betrokken gemeente waar de betrokken vreemdeling verblijft, dat het heeft vastgesteld dat de betrokken vreemdeling niet meewerkt aan het verkrijgen van de benodigde reis- en identiteitsdocumenten. Deze “vaststelling” dient van een recente datum te zijn. Voorts stuurt de VD de aanwezige last tot uitzetting met de “vaststelling” naar het opvangcentrum of de gemeente toe. De VD stelt de directeur van het opvangcentrum of de gemeente in kennis van de weigering tot het verlenen van medewerking door hen het formulier BRV 3, het meldingsformulier met betrekking tot de beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen, toe te zenden. De VD vermeldt op het formulier de datum waarop de betrokken vreemdeling is aangezegd Nederland te hebben moeten verlaten.

De VD maakt hierbij melding van het onderzoek dat het heeft verricht (welke activiteiten zijn ondernomen) om tot deze vaststelling te komen. Voorts geeft de VD aan waarin de vaststelling dat de vreemdeling medewerking weigert is gelegen.

1.2 De vreemdeling kan op verschillende manieren zijn medewerking weigeren:

• - door te vertrekken met onbekende bestemming;

• - door niet te verschijnen op een vordering;

• - door niet naar het Vertrek-Centrum in Ter Apel te gaan;

• - door uitdrukkelijk te verklaren niet te willen meewerken aan terugkeer;

• - door te weigeren formulier BRV 2 (waarin hij verklaart actie te ondernemen ter verkrijging van de benodigde documenten) of een aanvraag om een vervangend reisdocument te ondertekenen;

• - door te weigeren zich binnen een daarvoor gegunde termijn aan te melden voor een speciaal voor de categorie afgewezen asielzoekers waartoe hij behoort, afgesloten terugkeerprogramma;

• - door niet te verschijnen voor de presentatie bij de buitenlandse vertegenwoordiging;

• - door bij de diplomatieke vertegenwoordiging te verklaren niet mee te willen werken;

• - de bij de diplomatieke vertegenwoordiging de taal van zijn land te spreken;

• - door te weigeren een verklaring van vrijwillige terugkeer te ondertekenen of af te leggen;

• - door het verstrekken van onjuiste of onvolledige informatie;

• - door te weigeren contact te leggen met familie of kennissen;

• - door te weigeren documenten over te leggen waarover hij beschikt of kan beschikken.

Deze opsomming is niet limitatief. Het is uiteraard goed mogelijk dat zich in de loop van de tijd nieuwe manieren van niet-meewerken aandienen.

In ieder individueel geval moet door de Vreemdelingendienst worden bekeken of voldaan is aan het criterium ’niet meewerken’.

1.3 De directeur van het centrum informeert het centraal bureau van het COA te Rijswijk. De VD zal in alle gevallen de IND-contactpersoon van het terugkeerteam van de betrokken regionale directie van de IND waaronder de VD valt, van de vaststelling dat de betrokken ex-asielzoeker medewerking weigert te verlenen, door toezending van het formulier BRV 3, in kennis stellen.

1.4 De mededeling door de VD aan het COA of de gemeente dat het heeft vastgesteld dat de betrokken vreemdeling weigert medewerking te verlenen aan de verkrijging van de benodigde reis- en identiteitspapieren door de toezending van het formulier BRV 3 betekent niet dat hiermee de ROA/RVA-verstrekkingen zijn beëindigd.

Het is noodzakelijk dat door het COA of de gemeente daartoe eerst een

afzonderlijk besluit tot beëindiging van de ROA-verstrekkingen wordt genomen.

De door het Ministerie van Justitie, na tussenkomst van het COA, aan gemeenten toegekende ROA/RVA-(rijks)bijdragen eindigen dan ook niet op het moment dat het formulier BRV 3 aan het COA of de gemeente wordt toegezonden. De toekenning van de bijdrage wordt stopgezet vanaf het moment dat het door het COA of de gemeente genomen besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-voorzieningen werking heeft gekregen én er geen juridische beletselen bestaan om de betrokken vreemdeling uit de woning te zetten.

1.5 De ’vaststelling’ door de Vreemdelingendienst heeft op zichzelf geen rechtsgevolg, in de zin dat daarmee de verstrekking van opvangvoorzieningen is beëindigd. De VD stelt het COA of de gemeente door toezending van BRV 3 in kennis van het feit dat (op dat moment) met betrekking tot de op het formulier vermelde vreemdeling(en) is voldaan aan de (formele) basisvoorwaarden om de ROA/RVA-verstrekkingen aan deze vreemdeling te beëindigen: Het formulier vermeldt enerzijds dat voldaan is aan de vereisten tot het beëindigen van ROA-verstrekkingen, zoals opgenomen in artikel 8 eerste lid, onder b Rva 1997 of artikel 15 lid 3, onder c ROA: er is een last tot uitzetting gegeven en de VD heeft de vreemdeling aangezegd Nederland op een bepaalde dag te moeten verlaten. Anderzijds vermeldt het formulier dat, en op welke wijze de betrokken vreemdeling geen medewerking heeft verleend tot het verkrijgen van de voor de verwijdering benodigde documenten.

2.1 Het COA, (de directeur van het centrum), of de gemeente (het College van B&W) neemt op grond van de constatering dat voldaan is aan de voorwaarden als vermeld in artikel 8 lid 1, onder b Rva 1997 of artikel 15 lid 3, onder c ROA én het feit dat de betrokken vreemdeling niet meewerkt aan het verkrijgen van de voor de verwijdering benodigde reis- en identiteitsdocumenten een afzonderlijk besluit tot beëindiging van de ROA(opvang)-voorzieningen. Het nemen van een afzonderlijke besluit (beschikking) is noodzakelijk om de opvangvoorzieningen te kunnen beëindigen. In zoverre is de huidige (imperatieve) redactie van de RVA/ROA misleidend. Artikel 8 en artikel 15 wekken ten onrechte de indruk dat de opvangvoorzieningen automatisch (van rechtswege) zijn beëindigd indien sprake is van een last tot uitzetting en een datum waarop is aangezegd Nederland te hebben verlaten.

2.2 Het besluit vermeldt de naam van de vreemdeling tot wie het is gericht. Het besluit vermeldt, naast de datum waarop het besluit is genomen (de dagtekening) ook de datum met ingang waarvan de verstrekkingen zullen worden beëindigd. Voorts dient het besluit melding te maken van het feit dat de betrokkene voor deze datum het centrum of de door de gemeente ter beschikking gestelde woonruimte zal hebben moeten verlaten.

2.3 Het besluit tot beëindiging van ROA/RVA-verstrekkingen is een beschikking in de zin van artikel 1:3 van de Algemene Wet Bestuursrecht (AWB).

De Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft in een uitspraak van 15 juli 1996 op het hoger beroep van een uitspraak van de rechtbank Zutphen dit “uitgangspunt” bevestigd. Ten aanzien van beëindiging van RVA-verstrekkingen in de centrale opvang is een rechtbasis te vinden in artikel 12 van de Wet COA . Dientengevolge dienen de van toepassing zijnde regels in hoofdstukken I en II van de RVA aangemerkt te worden als algemeen verbindende voorschriften. Een besluit op basis van deze regels is daarmee een beschikking in de zin van artikel 1:3 AWB. Ten aanzien van de beëindiging van de ver-strekkingen aan vreemdelingen woonachtig in een door de gemeente ter beschikking gestelde woonruimte (decentrale opvang) oordeelde de Raad van State dat de regels in de ROA, zoals neergelegd in Hoofdstuk III, die betrekking hebben op de inhoud van met gemeenten afgesloten overeenkomsten omtrent het bieden van opvang aan asielzoekers, zijn aan te merken als beleidsregels. Hierin heeft de Minister (lees, Staatssecretaris) de voorwaarden neergelegd waaronder het Rijk de bijdragen ter beschikking stelt van de gemeente die zich er toe heeft verplicht opvang te verschaffen aan de betrokken asielzoekers. Deze regels zijn, aldus de Raad van State, niet rechtstreeks van toepassing op de beslissingen van B&W ter zake van de verstrekkingen in het kader van die opvang, doch B&W plegen die regels toe te passen, waar het gaat om het toekennen en beëindigen van verstrekkingen aan individuele asielzoekers. Onder deze omstandigheden komt de Raad van State tot het oordeel dat het besluit van B&W tot beëindiging van de ROA-verstrekkingen een beschikking is in de zin van artikel 1:3 AWB.

2.4 De beschikking tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen dient te worden genomen met in inachtneming van de vereisten zoals vermeld in de AWB. Dit brengt met zich mee dat het besluit (de beschikking) zorgvuldig moet worden voorbereid. De AWB stelt bovendien in artikel 3:2 als voorwaarde dat bij de voorbereiding van de beschikking het bestuursorgaan de nodige kennis vergaart omtrent de relevante feiten en de af te wegen belangen.

Het COA of de gemeente zal zelfstandig dienen na te gaan of er voldoende gronden zijn om de ROA/RVA-voorzieningen te beëindigen. Het zal zich ten eerste er van dienen te vergewissen dat voldaan is aan de voorwaarden als vermeld in artikel 8 Rva 1997 en artikel 15 ROA. Het COA of de gemeente zal moeten nagaan of (werkelijk) een last tot uitzetting is afgegeven en voorts de vreemdeling een datum is aangezegd waarop hij Nederland zal hebben moeten verlaten. Daarnaast zal het COA of de gemeente zich ervan dienen te vergewissen dat de betrokken vreemdeling weigert medewerking te verlenen aan het verkrijgen van vervangende reis- en identiteitsdocumenten en hierbij dienen na te gaan of de ’vaststelling’ van de Vreemdelingen-dienst gebaseerd is op een zorgvuldig onderzoek.

Het is aldus niet voldoende dat in het besluit tot beëindiging van de verstrekkingen slechts wordt verwezen naar de vaststelling van de VD dat voldaan is aan de vereisten vermeld in artikel 8 Rva 1997 of artikel 15 ROA en de vaststelling dat de betrokken vreemdeling niet meewerkt aan het verkrijgen van de benodigde reis- en identiteitsdocumenten.

2.5 Het bovenstaande brengt met zich mee dat het COA of de gemeente zich zal moeten afvragen of zij de “vaststelling” (het oordeel) van de VD dat de vreemdeling niet meewerkt aan het verkrijgen van de voor zijn verwijdering benodigde documenten in het voorliggende individuele geval kan overnemen, door deze vaststelling “op marginale wijze” te toetsen. Benadrukt moet worden dat dit dus géén toetsing in volle omvang door de gemeente of het COA inhoudt. De toetsing bestaat (slechts) hieruit dat de gemeenten of het COA nagaat of de VD, gelet op de door de VD ondernomen onderzoeksactiviteiten en de daarbij behorende gegevens, in alle redelijkheid tot deze “vaststelling” is kunnen komen. Het COA of de gemeente maakt aldus een zelfstandige afweging of zij de door de VD vastgestelde weigering door de vreemdeling om medewerking te verlenen zal overnemen. Het COA of de gemeente zal zich aldus (slechts) de vraag moeten stellen en beantwoorden of de gegeven motivering van de VD de “vaststelling” kan dragen (of deze “vaststelling” voldoende is onderbouwd). Dit overigens zonder het door de VD verrichte onderzoek nog eens over te doen. Het is immers de taak en verantwoordelijkheid van de Vreemdelingen-diensten om de benodigde documenten te verkrijgen. Ook is bij de VD en IND de specifieke deskundigheid en ervaring aanwezig om te bepalen op welke wijze de benodigde documenten verkregen kunnen worden én in welke gevallen de conclusie kan worden getrokken dat de betrokken vreemdeling zijn medewerking tot het verkrijgen van de documenten zal hebben geweigerd. Het is, met andere woorden, dan ook zeker niet zo dat de gemeente of het COA de asielaanvraag opnieuw moet toetsen of dient te beoordelen of terugkeer naar het land van herkomst wel veilig is.

Het COA en de gemeenten kunnen dan ook in beginsel de “vaststelling” van de VD dat medewerking is geweigerd overnemen, tenzij het COA of de gemeente op grond van de beschikbare gegevens van mening is dat de “vaststelling” van de VD dat medewerking is geweigerd niet kan worden gevolgd. Met andere woorden, de gemeente of het COA zal met name moeten nagaan of de VD in het concrete geval een voldoende onderbouwde en draagkrachtige motivering heeft gegeven voor de “vaststelling”.

2.6 Het COA of de gemeente zal in voorkomende gevallen de VD in kennis moeten stellen van het feit dat zij de door de VD gegeven “vaststelling” niet overneemt. Het verdient aanbeveling dat alvorens de VD hiervan in kennis wordt gesteld, het COA of de gemeente bij de VD nadere informatie inwint over de wijze waarop de VD tot de “vaststelling” is gekomen. Wellicht is immers niet alle bij de VD aanwezige informatie aan de gemeente verstrekt of kan de VD anderszins de “vaststelling” toelichten.

Het verdient daarnaast ook aanbeveling de VD te berichten wanneer de vaststelling wel is overgenomen als feitelijke grondslag voor de beschikking tot beëindiging van de opvangvoorzieningen.

2.7 Indien de gemeente of het COA na de bovenvermelde “marginale” toetsing de door de VD vastgestelde weigering tot het verlenen van medewerking overneemt zal door het COA of de gemeente een belangenafweging worden verricht: In het kader van een zorgvuldige besluitvorming dient het COA of de gemeente na te gaan of zich in casu “bijzondere omstandigheden” voordoen, op grond waarvan in het betrokken individuele geval de vreemdeling toch aanspraak blijft maken op de ROA/RVA-verstrekkingen. De voor een of meer belanghebbenden nadelige gevolgen van de beschikking dienen niet onevenredig te zijn in verhouding tot de met de beschikking te dienen doelen, zo volgt uit artikel 3:4, tweede lid AWB. Onder “bijzondere omstandigheden” kunnen worden begrepen feiten en omstandigheden die ertoe leiden dat de beëindiging van opvangvoorzieningen met het oog op zijn gezondheidstoestand of die van een van zijn gezinsleden niet verantwoord is. Ook buiten de medische gevallen is het in uitzonderlijke gevallen mogelijk dat zich de situatie voordoet dat de beëindiging van de opvang, gelet op de bijzondere omstandigheden van het individuele geval, van een onredelijke hardheid zou getuigen.

2.8 Ingevolge het bepaalde in artikel 4:8 van de Algemene Wet Bestuursrecht zal de vreemdeling, alvorens het besluit tot beëindiging wordt genomen, door het COA of de gemeente in staat moeten worden gesteld zijn of haar zienswijze naar voren te brengen. De vreemdeling wordt aldus ook in staat gesteld zijn situatie en belangen toe te lichten.

2.9 Indien het COA of de gemeente van oordeel is dat géén besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen kan worden genomen, omdat het van oordeel is dat de door de VD toegezonden “vaststelling” niet kan worden overgenomen of omdat sprake is van “bijzondere omstandigheden” zoals boven bedoeld, vindt geen beëindiging van de ROA/ RVA-verstrekkingen plaats. De vreemdeling blijft aldus aanspraak houden op toekenning van de op de ROA/RVA gebaseerde verstrekkingen. Vanzelfsprekend betekent dit ook dat de door het COA of de gemeente aan de vreemdeling toegekende ROA/RVA-verstrekkingen door de rijksoverheid (het Ministerie van Justitie) aan het COA of, na tussenkomst van het COA, aan de gemeente worden (door)betaald.

3.1 De bekendmaking van de beschikking, ingevolge artikel 3:40 AWB een vereiste voor het naar buiten toe kunnen werken ervan, zal moeten geschieden door uitreiking of toezending van de beschikking aan de betrokken vreemdeling. Gelet op het belang van de beschikking tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen en de verstrekkende gevolgen ervan, wordt aanbevolen deze beschikking in persoon uit te reiken.

De gemeente of het COA kan voor de beschikking gebruik maken van formulier BRV 4a of BRV 4b, die in dat geval het raamwerk (kader) biedt voor deze beschikking. Ook kan de gemeente of het COA gebruik maken van een eigen (standaard) beschikking. Het bij deze instructie gevoegde formulier BRV 4a (indien de vreemdeling verblijft in een centrum) of BRV 4b (indien de vreemdeling verblijft in een gemeentewoning) kan als een (ruwe) standaardbeschikking worden aangemerkt van de beschikking tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen die moet worden afgegeven.

Bij de uitreiking van de beschikking kan gebruik moeten worden gemaakt van een tolk die de inhoud van de beschikking mondeling aan de vreemdeling kan toelichten.

Ter voorkoming van claims op de woonruimte in de toekomst door vreemdelingen die op het moment van de beslissing tot beëindiging van de voorzieningen niet in de gemeente of het centrum verblijven, dient, indien uitreiking in persoon niet mogelijk is de beschikking te worden toegezonden aan zijn gemachtigde of aangetekend naar het laatstbekende adres van de betrokken vreemdeling te worden verstuurd. Vanaf dat moment gaat de bezwaartermijn lopen en wordt de beslissing na 6 weken onherroepelijk.

3.2 In de beschikking moet vermeld staan wat de betekenis is en de gevolgen zijn van de beslissing tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen. Het moet de betrokken vreemdeling uit de beschikking duidelijk zijn dat hij het centrum of de gemeentelijke woning zal moeten verlaten en hij geen aanspraak meer zal kunnen maken op enige voorziening als in de ROA/RVA bedoeld. Dit betekent dat geen aanspraak meer bestaat op kleedgeld, zakgeld en de bijdrage voor buitengewone kosten. Ook zal de vreemdeling niet meer verzekerd zijn tegen ziektekosten en voor de financiële gevolgen van wettelijke aansprakelijkheid.

Gezinnen met minderjarige kinderen die in de decentrale opvang verblijven, dienen te worden aangezegd naar het Vertrekcentrum in Ter Apel te gaan. Daar wordt opvang geboden en worden tevens activiteiten ontplooid, gericht op terugkeer. Indien een gezin weigert naar Ter Apel te gaan overlegt de VD met het terugkeerteam van de betreffende regionale directie van de IND.

3.3 Sinds de inwerkingtreding van de Koppelingswet op 1 juli 1998 is voor de betrokken vreemdeling ten aanzien van de vergoeding van medische kosten hetgeen in deze wet is neergelegd van toepassing. Dit houdt in dat niet-rechtmatig verblijvenen (w.o. illegalen) niet meer verzekerd zijn of kunnen worden tegen ziektekosten. Een uitzondering zal evenwel gelden voor de situaties waarin sprake is van medisch noodzakelijke zorg. De hulpverlener zal in dergelijke situaties in eerste instantie zijn kosten moeten declareren bij degene die de hulp ontvangt. Voorop staat immers dat wanneer een niet rechtmatig verblijvende vreemdeling gebruik maakt van gezondheidszorgvoorzieningen, hij in beginsel zelf de rekening betaalt. Is hij evenwel niet in staat de kostendeclaratie te voldoen, dan kan de hulpverlener een beroep doen op de zogenaamde stichting Koppeling. Dit fonds wordt beheerd door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. De stichting stelt financiële middelen ter beschikking om financiële knelpunten op te lossen als gevolg van zorgverlening aan niet-rechtmatig verblijvende vreemdelingen. De stichting beoordeelt of de door de hulpverlener, na tussenkomst van regionale samenwerkingsverbanden, ingediende aanvraag tot de toekenning van een financiële bijdrage wordt vergoed.

3.4 Artikel 6:7 AWB bepaalt dat de termijn voor het indienen van een bezwaar- of beroepschrift zes weken bedraagt. De vreemdeling zal (ingevolge artikel 3:45 AWB) in kennis moeten worden gesteld van het feit dat hij tegen het besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekking binnen 6 weken bezwaar kan aantekenen, door de indiening van een daartoe strekkend bezwaarschrift, bij het bestuursorgaan (COA of gemeente) dat het besluit heeft genomen. Voorts verdient aanbeveling de vreemdeling op de hoogte te stellen van de vereisten die in artikel 6:5 AWB aan het in behandeling nemen van een bezwaarschrift worden gesteld. Het bezwaarschrift zal de naam en het adres van de indiener moeten bevatten, de dagtekening, een omschrijving van het besluit waartegen het bezwaar is gericht en de gronden van het bezwaar.

3.5 In het algemeen gesteld heeft een beschikking formeel bezien geen schorsende werking. Dit zou betekenen dat de opvangvoorzieningen dienen te worden onthouden vanaf het moment dat de beschikking werking verkrijgt.

Gevolg hiervan zou zijn dat de betrokken vreemdeling na deze datum nog wel in de woning kan blijven zitten - immers er zal eerst toestemming van de kort geding rechtermoeten zijn verkregen om betrokkene uit de woning te plaatsen- maar geen aanspraak maakt op de toekenning van de kosten voor levensonderhoud (de persoonlijke toelage). In de praktijk is overigens gebleken dat hieraan op verschillende wijze invulling wordt gegeven waardoor een ongelijke behandeling ontstaat van uitgeprocedeerden die niet wenselijk is. Ook ontstaan vanuit humanitair oogpunt bezwaren tegen dit uitgangspunt. Om deze redenen dienen gemeenten en het COA de kosten van levensonderhoud door(te)betalen aan de vreemdeling tot het moment dat geen juridische beletselen meer bestaan de woning te ontruimen (met andere woorden, tot het moment dat de gemeente toestemming heeft gekregen van de rechter om de woning te ontruimen). Deze kosten worden vervolgens uiteraard door Justitie, al dan niet door tussenkomst van het COA, aan gemeenten en het COA worden vergoed.

Een uitzondering op deze regel vormen de in de centrale opvang verblijvende asielzoekers van wie het COA heeft bepaald dat zij naar een ander centrum worden overgeplaatst (art. 7, 1e en 2e lid Rva 1997). Dit brengt met zich mee dat de verstrekkingen niet meer in het eerste centrum worden aangeboden maar in het andere. De verstrekkingen worden dus niet stopgezet. Echter volgens art. 8, 1e lid onder d zijn de opvangvoorzieningen beëindigd indien de betrokken asielzoeker niet binnen 48 uur na melding door het centraal bureau van het COA arriveert in het centrum.

Dit betekent in de praktijk dat indien het COA, na daartoe van de vreemdelingendienst de relevante informatie - zoals het voldoen aan de criteria voor plaatsing in Ter Apel - te hebben ontvangen, bepaalt dat een asielzoeker wordt overgeplaatst naar VC Ter Apel, deze asielzoeker alleen in in het VC Ter Apel verstrekkingen krijgt aangeboden indien hij zich daar binnen 48 uur meldt. Na het verstrijken van deze termijn dienen de verstrekkingen te worden beëindigd en zal doorbetaling van de kosten van levensonderhoud in het eerste centrum niet plaatsvinden.

3.6 Behoudens de onder 3.5 genoemde uitzondering zal het aldus niet meer nodig zijn dat de betrokken vreemdeling, zoals voorheen het geval was, tegen de beschikking tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen op grond van artikel 8:81 AWB de voorzitter van de bestuurskamer van de rechtbank verzoekt een voorlopige voorziening (VoVo) te treffen, inhoudende de schorsing van het bestreden besluit teneinde te voorkomen dat hij (de vreemdeling) iedere vorm van opvangvoorzieningen wordt onthouden tot het moment dat op het bezwaarschrift is beslist.

Het COA en de gemeenten dienen er op bedacht te zijn dat hierdoor voor de betrokken rechtmatig verwijderbare vreemdeling de druk wegvalt om zo spoedig mogelijk na het verschijnen van de beschikking een bezwaarschrift in te dienen teneinde een VoVo-procedure te kunnen starten. De VoVo-procedure had er toe moeten leiden dat de kosten van levensonderhoud worden doorbetaald zolang betrokkene in het centrum of de ROA-woning verblijft.

3.7 De kosten die de gemeente maakt ten behoeve van de behandeling van het bezwaarschrift komen niet voor vergoeding in aanmerking. Deze procedure is immers gericht op een bestuurlijke heroverweging van een eerder door het gemeentebestuur genomen besluit. Ook de beroepskosten, indien de vreemdeling van de beslissing op bezwaar in beroep gaat bij de bestuursrechter komen in beginsel niet voor vergoeding door Justitie in aanmerking. Dit met name omdat de beroepsprocedure geen verplichte procesvertegenwoordiging kent. Het inroepen van rechtsbijstand is aldus niet noodzakelijk, zoals dat bij een procedure voor de civiele rechter wel is.

Wel kunnen gemeenten desgewenst juridische bijstand krijgen van de terugkeerteams van de IND.

3.8 De betrokken vreemdeling kan van de beslissing die het COA dan wel het gemeentebestuur heeft genomen op het door de vreemdeling ingediende bezwaarschrift beroep instellen bij de bestuursrechter (bestuurskamer van de rechtbank).

Indien de vreemdeling niet zelf de benodigde griffierechten kan voldoen in het kader van het beroep bij de bestuursrechter, verdient het aanbeveling dat de betrokken gemeente of centrumdirectie de griffierechten aan de betrokken vreemdeling voorschiet, dan wel indien de vreemdeling niet zelf de griffierechten betaalt, direkt aan de betrokken rechtbank zal betalen. In dat geval zal het Ministerie van Justitie deze kosten aan het COA of de gemeenten terugbetalen.

3.9 Het verdient aanbeveling het besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen persoonlijk in handen van de betrokken vreemdeling te stellen. In een centrum dient dit door de directeur, of bij diens afwezigheid zijn of haar plaatsvervanger, te geschieden. In de gemeente zal een gemeente-ambtenaar belast met de uitvoering van de “opvangtaak” het besluit aan de vreemdeling moeten overhandigen, zo nodig met behulp van een tolk. De vreemdeling zal hierbij zo goed als mogelijk mondeling uitgelegd moeten worden wat de betekenis is en de gevolgen zijn van het besluit.

De uitreiking van het besluit (de beschikking) geschiedt zo mogelijk op de datum van dagtekening hiervan. In de beschikking zal de betrokken vreemdeling geïnformeerd moeten worden over zowel de betekenis en de gevolgen van het besluit als over de verdere procedurele stappen die zonodig worden ondernomen (het starten van een kort gedingprocedure) en die ertoe zullen leiden dat hij het centrum of de gemeentewoning zal worden uitgezet.

De beschikking dient uitdrukkelijk (nogmaals) de datum te vermelden waarop de vreemdeling is aangezegd Nederland.

3.10 Bij de overhandiging van de beschikking zal de betrokken vreemdeling verzocht worden om formulier BRV 5 te ondertekenen. Met de ondertekening van dit formulier verklaart hij bereid te zijn het centrum of de gemeentewoning te verlaten. De vreemdeling zal duidelijk moeten worden gemaakt dat indien het formulier niet wordt ondertekend, het COA of de gemeente er vanuit gaan dat hij niet bereid is de woonruimte vrijwillig te verlaten en zij dan ook weldra zonodig een kort geding-procedure zullen opstarten met het doel de President van de rechtbank om een ontruimingsbevel te vragen.

Het stellen van de voorwaarde om de vreemdeling formulier BRV 5 te laten ondertekenen heeft aldus tot doel om hiermee vast te komen doen staan dat de vreemdeling de betekenis en consequenties van het alles dat hem verteld is, beseft.

4a. De vreemdeling ondertekent formulier BRV 5 en verklaart zich aldus bewust te zijn van de gevolgen van het besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen en verklaart zich bereid het opvangcentrum, dan wel de door de gemeente ter beschikking gestelde woning voor de aangezegde datum vrijwillig te verlaten.

4b. De vreemdeling verklaart zich niet bereid het opvangcentrum, dan wel de door de gemeente ter beschikking gestelde woning te verlaten en weigert, nadat hem (nogmaals) verteld is dat dit niet betekent dat hij in de opvang zal kunnen blijven, dan ook formulier BRV 5 te ondertekenen.

5a. De directie van het centrum, dan wel de gemeente (gemeente-ambtenaar) constateert na controle dat de opvangvoorziening of de gemeentelijke woning op de bedoelde datum is verlaten. Het COA informeert hierover schriftelijk de directie van het centraal bureau van het COA. De gemeente informeert de IND-contactpersoon van het terugkeerteam van de IND.

5b. De directie van het centrum, dan wel de gemeente (gemeente-ambtenaar) constateert na controle dat de opvangvoorziening of de gemeentelijke woning op de bedoelde datum niet is verlaten. Het COA informeert hierover schriftelijk de directie van het centraal bureau van het COA. De directie van het centrum en de gemeente informeren de IND-contactpersoon van het terugkeerteam van de IND.

6.1 Het COA of de gemeente zet de (wonings)ontruimingsprocedure in gang, teneinde een gerechtelijke ontruimingsbevel (toestemming van de rechter de woning te ontruimen) te verkrijgen: Het COA of de gemeente dagvaart de betrokken vreemdeling in kort geding voor de President van de rechtbank en vordert de vreemdeling te veroordelen tot ontruiming van het centrum of de gemeentewoning.

6.2 Met het opstarten van deze procedure kunnen verschillende procedures naast elkaar komen te lopen. De kort geding-procedure staat immers los van de bezwaarschriftprocedure die mogelijkerwijs ook van start is gegaan.

De bezwaarschriftprocedure moet door de vreemdeling zelf in gang worden gezet door het indienen van een bezwaarschrift bij het COA of de gemeente. In de bezwaarschriftprocedure vindt een beoordeling plaats van het tegen het besluit tot beëindiging van de ROA-verstrekkingen ingediende bezwaar.

Het COA of de gemeente zal zelf het initiatief tot de kort geding-procedure moeten nemen. Procesvertegenwoordiging is in deze procedure verplicht. De advocaat van de gemeente zal in een inleidende dagvaarding de President van de rechtbank verzoeken toestemming tot de ontruiming van de woonruimte in het centrum of de gemeentewoning te krijgen. Hij stelt hiertoe dat de betrokken vreemdeling, gelet op het besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen, thans zonder recht of titel in het centrum of woning verblijft en vordert om die reden ontruiming van de woning.

6.3 Artikel 289 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering stelt als voorwaarde voor een kort geding de aanwezigheid van een spoedeisend belang. De vordering zal door de president van de rechtbank niet-ontvankelijk worden verklaard indien onverwijlde spoed tot het verkrijgen van een onmiddelijke voorziening bij voorraad ontbreekt. In de inleidende dagvaarding zal een spoedeisend belang bij het verkrijgen van een ontruimingsbevel moeten worden opgenomen.

Over het spoedeisend belang kan ter toelichting het volgende worden opgemerkt:

Tussen het kabinet en de VNG en de IPO zijn afspraken gemaakt over de verantwoordelijkheidsverdeling tussen het Rijk en de gemeenten met betrekking tot de opvang van asielzoekers en verblijfsgerechtigden. De Rijksoverheid is verantwoordelijk voor de opvang van asielzoekers. Gemeenten hebben de verantwoordelijkheid voor de huisvesting van statushouders. Gevolg van deze afspraak is dat vanaf 1 januari 1996 geen asielzoekers meer worden geplaatst in een gemeentelijke woning. Een spoedeisend belang zal daarom niet meer gelegen kunnen zijn in het ter beschikking komen van gemeentewoningen voor de opvang van asielzoekers. In de inleidende dagvaarding zal daarom moeten worden aangegeven dat het spoedeisend belang voor de gemeente is gelegen in het zo spoedig mogelijk beschikbaar komen van woningen (of een gedeelte van een woning) ten behoeve van de reguliere woningmarkt, dan wel ten behoeve van de plaatsing van verblijfsgerechtigden.

6.4 Het COA of de gemeente zal, alvorens de inleidende dagvaarding in te dienen, moeten controleren of wellicht toch de woonruimte vrijwillig is verlaten. Dit geldt ook voor het moment vlak voor de behandeling van de procedure in kort geding. Een deel van de uitgeprocedeerde vreemdelingen verlaat immers (alsnog) de opvangvoorziening na dit eerder (soms meerdere malen) geweigerd te hebben.

6.5 De kort geding procedure tot ontruiming van de woonruimte kan worden opgestart ook al heeft het besluit tot beëindiging van de ROA/RVA-verstrekkingen nog geen formele rechtskracht (omdat de termijn waarbinnen het bezwaarschrift moet worden ingediend nog niet is verlopen of nog geen beslissing is genomen op het ingediende bezwaarschrift of beroep).

7a. De President van de rechtbank geeft het COA of de gemeente het verzochte ontruimingsbevel. Hiermee geeft de rechter toestemming om de vreemdeling met behulp van de sterke arm uit het centrum of de door de gemeente ter beschikking gestelde woonruimte te zetten. De betrokken vreemdeling wordt dan ook, na het tijdstip waarop hem is bevolen de woonruimte te verlaten, met behulp van de sterke arm (politie) daadwerkelijk uit het centrum of de door de gemeente ter beschikking gestelde woonruimte verwijderd.

7b. De President van de rechtbank weigert het centrum, dan wel de gemeente toestemming te geven de woonruimte te ontruimen. Het centraal bureau van het COA stelt de directie van het centrum hiervan in kennis. De centrumdirectie of de gemeente stelt de IND-contactpersoon van het terugkeerteam in de regionale directie van de IND van deze beslissing op de hoogte. Het centraal bureau van de COA beraadt zich samen met de regionale directie van de IND op nadere stappen.

De proceskosten en de kosten van juridische bijstand voor de ontruimingsprocedure die een gemeente of het COA maakt, worden vergoed door het Ministerie van Justitie.

Onder proceskosten vallen, voor alle duidelijkheid de eventuele kosten voor procureurstelling en deurwaarderskosten als ook de griffierechten die de gemeente of het COA maakt in het kader van de ontruimingsprocedure bij de kort geding rechter.

De declaratie kan, samen met een specificatie van de gemaakte kosten en een kopie van het vonnis van de President, worden ingediend bij het Ministerie van Justitie, Directie Vreemdelingenbeleid, Postbus 20301, 2500 EH te Den Haag.