Richtlijn jaarverslaggeving hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek

De jaarrekening wordt overeenkomstig deze richtlijn opgesteld, waarbij deze richtlijn wordt beschouwd als minimumniveau van informatieverstrekking door de instelling.

• 1 De jaarrekening bestaat uit de balans, de exploitatierekening, het kasstroomoverzicht en de toelichting.

• 2 De jaarrekening geeft volgens normen die in het maatschappelijk verkeer als aanvaardbaar worden beschouwd een zodanig inzicht dat een verantwoord oordeel kan worden gevormd omtrent het vermogen en het resultaat van de instelling, alsmede voor zover de aard van een jaarrekening dat toelaat, omtrent de solvabiliteit en de liquiditeit van de instelling.

• 3 De balans met de toelichting geeft getrouw, duidelijk en stelselmatig de grootte van het vermogen en zijn samenstelling in actief- en passiefposten aan het einde van het boekjaar weer. De balans geeft het vermogen weer, zoals het is samengesteld na de verwerking van de bestemming van het exploitatiesaldo.

• 4 De exploitatierekening met de toelichting geeft getrouw, duidelijk en stelselmatig de grootte van het exploitatiesaldo over het boekjaar en zijn afleiding uit de posten van baten en lasten weer.

• 5 Indien het verschaffen van het in het tweede lid bedoelde inzicht dit vereist, verstrekt de instelling in de jaarrekening gegevens ter aanvulling van hetgeen in de bijzondere voorschriften in deze richtlijn wordt verlangd. Indien dit noodzakelijk is voor het verschaffen van dat inzicht, wijkt de instelling van die voorschriften af; de reden van deze afwijking wordt in de toelichting uiteengezet, onder opgaaf van de invloed ervan op het vermogen en het exploitatiesaldo.

• 6 De baten en lasten van het boekjaar worden in de jaarrekening opgenomen, onverschillig of zij tot ontvangsten of uitgaven in dat boekjaar hebben geleid.

• 7 De jaarrekening wordt vastgesteld en aan goedkeuring onderworpen met inachtneming van hetgeen omtrent de financiële toestand op de balansdatum is gebleken tussen het opmaken van de jaarrekening en de datum waarop de desbetreffende vaststellings- en goedkeuringsbesluiten zijn genomen, voor zover dat onontbeerlijk is voor het in het tweede lid bedoelde inzicht.

• 1 De samenvoeging, de ontleding en de rangschikking van de gegevens in de jaarrekening en de toelichting op die gegevens zijn gericht op het inzicht dat de jaarrekening krachtens artikel 4, tweede lid, beoogt te geven. Daarbij worden de voorschriften van de richtlijn in acht genomen.

• 2 Het is niet geoorloofd in de jaarrekening activa en passiva of baten en lasten tegen elkaar te laten wegvallen, indien zij ingevolge deze richtlijn in afzonderlijke posten moeten worden opgenomen.

• 3 Een post behoeft niet afzonderlijk te worden vermeld, indien deze in het geheel van de jaarrekening van te verwaarlozen betekenis is voor het in artikel 4, tweede lid, bedoelde inzicht. Krachtens deze richtlijn vereiste vermeldingen mogen achterwege blijven voor zover zij op zichzelf genomen en tezamen met soortgelijke vermeldingen voor dit inzicht van te verwaarlozen betekenis zouden zijn. Vermeldingen krachtens de artikelen 19 en 26, elfde lid en twaalfde lid, mogen evenwel niet achterwege blijven.

• 4 De indeling van de balans en van de exploitatierekening mag slechts wegens gegronde redenen afwijken van die van het voorafgaande boekjaar; in de toelichting worden de verschillen aangegeven en worden de redenen die tot afwijking hebben geleid, uiteengezet.

• 5 Zoveel mogelijk wordt bij iedere post van de jaarrekening het bedrag van het voorafgaande boekjaar vermeld; voor zover nodig wordt dit bedrag om wille van de vergelijkbaarheid herzien en wordt de afwijking ten gevolge van de herziening toegelicht.

• 1 In de exploitatierekening worden vergelijkende cijfers uit de oorspronkelijk vastgestelde en/of goedgekeurde begroting opgenomen.

• 2 In plaats van op de balans of de exploitatierekening kan elke ononderbroken reeks van posten geheel of ten dele in de toelichting worden opgenomen, met herhaling van de som. Voor zover dit lid wordt toegepast, worden reeksen in de toelichting opgenomen in de volgorde van die van de balans of exploitatierekening.

• 1 Een geconsolideerde jaarrekening is de jaarrekening waarin de activa, passiva, baten en lasten van de verbonden partijen die binnen de consolidatiekring, bedoeld in het derde lid, vallen, als één geheel worden opgenomen.

• 2 De geconsolideerde jaarrekening moet overeenkomstig artikel 4, tweede lid, inzicht geven betreffende de partijen binnen de consolidatiekring.

• 3 De instelling die, alleen of samen met een andere verbonden partij, aan het hoofd staat, neemt als de jaarrekening een geconsolideerde jaarrekening op van de eigen financiële gegevens met die verbonden partijen waarin het instellingsbestuur direct of indirect beslissende zeggenschap kan uitoefenen. In de toelichting op deze geconsolideerde jaarrekening wordt de enkelvoudige jaarrekening van de instelling opgenomen.

• 4 De bepalingen van deze richtlijn over de jaarrekening en onderdelen daarvan, zijn van overeenkomstige toepassing op de geconsolideerde jaarrekening.

• 1 Het aandeel in het geconsolideerde vermogen en in het geconsolideerde exploitatiesaldo dat niet aan de instelling toekomt, wordt vermeld.

• 2 Verschillen tussen het eigen vermogen volgens de balans en volgens de geconsolideerde balans en tussen het exploitatiesaldo volgens de exploitatierekening en volgens de geconsolideerde exploitatierekening moeten worden toegelicht in een aansluitingsoverzicht.

• 3 De balansdatum voor de geconsolideerde jaarrekening is dezelfde als voor de jaarrekening van de instelling zelf.

• 4 In geen geval mag de geconsolideerde jaarrekening worden opgemaakt aan de hand van gegevens, opgenomen meer dan drie maanden voor of na de balansdatum.

Voor zover dit niet op een andere wijze is geregeld, zorgt de instelling er voor dat de accountant van de minister toegang heeft tot de administratie van rechtspersonen waarvan de jaarrekening wordt geconsolideerd met de jaarrekening van de instelling. Dit na overleg met het instellingsbestuur en voor zover de accountant zulks nodig acht voor de uitvoering van zijn taak als bedoeld in artikel 2.10 van de wet.

• 1 Op de exploitatierekening worden afzonderlijk opgenomen:

  • a. baten en lasten en het resultaat uit de gewone bedrijfsvoering;

  • b. buitengewone baten en lasten en het resultaat uit de buitengewone bedrijfsvoering;

  • c. het exploitatiesaldo.

• 2 Als baten en lasten uit gewone bedrijfsvoering worden afzonderlijk opgenomen:

  • a. rijksbijdragen van OCenW;

  • b. collegegelden;

  • c. baten werk in opdracht van derden;

  • d. overige baten;

  • e. personele lasten;

  • f. afschrijvingen;

  • g. overige instellingslasten;

  • h. inkomensoverdrachten;

  • i. financiële baten;

  • j. financiële lasten.

• 3 Als buitengewone baten en lasten worden aangemerkt de baten en lasten die niet uit de gewone uitoefening van het bedrijf van de instelling voortvloeien. Tenzij deze baten en lasten van ondergeschikte betekenis zijn voor de beoordeling van het exploitatiesaldo, worden zij naar aard en omvang toegelicht; hetzelfde geldt voor de baten en lasten welke aan een ander boekjaar moeten worden toegerekend, voor zover zij niet tot de buitengewone baten en lasten zijn gerekend.

• 1 In de exploitatierekening worden de rijksbijdragen van OCenW onderverdeeld in:

  • a. normatieve rijksbijdrage OCenW, zijnde een structurele bijdrage;

  • b. overige subsidies OCenW, zijnde een niet-structurele bijdrage.

• 2 In de toelichting op de exploitatierekening worden de collegegelden nader onderverdeeld naar relevante inzichten.

• 3 In de exploitatierekening worden de baten werk in opdracht van derden onderverdeeld in:

  • a. opbrengst werk in opdracht van derden;

  • b. mutatie onderhanden werk in opdracht van derden.

• 4 In de exploitatierekening wordt de opbrengst werk in opdracht van derden, bedoeld in het derde lid, onder a, onderverdeeld in:

  • a. contractonderwijs;

  • b. contractonderzoek;

  • c. overig.

• 5 In de OCenW-bijlage van universiteiten wordt de post opbrengst werk in opdracht van derden, bedoeld in het derde lid, onder a, onderverdeeld naar hoofdkostenplaatsen.

• 6 In de toelichting op de exploitatierekening wordt de post contractonderzoek, bedoeld in het vierde lid, onder b, als volgt uitgesplitst naar opdrachtgevers: internationale organisaties, nationale overheden (inclusief, maar afzonderlijk zichtbaar, NWO en KNAW), overige non-profit organisaties en bedrijven.

• 7 In de exploitatierekening worden de overige baten onderverdeeld in:

  • a. resultaat deelnemingen;

  • b. verhuur onroerende zaken;

  • c. detachering personeel;

  • d. schenking en sponsoring;

  • e. overig.

• 8 In de exploitatierekening worden van de lasten onderstaande specificaties opgenomen:

  • a. de personele lasten onderverdeeld in:

    • i. lonen en salarissen (inclusief de overhevelingstoeslag);

    • ii. sociale lasten (inclusief pensioenpremie);

    • iii. overige personele lasten:

      • 1. dotatie voorziening wachtgelden;

      • 2. kosten van inschakeling van uitzendkrachten, declaranten, e.d.

      • 3. overige;

    • iv. uitkeringen (als aftrekpost).

  • b. de afschrijvingen onderverdeeld in:

    • i. immateriële vaste activa;

    • ii. gebouwen;

    • iii. inventaris en apparatuur;

    • iv. overige materiële vaste activa;

  • c. de overige instellingslasten onderverdeeld naar:

    • i. huur;

    • ii. dotatie onderhoudsvoorziening;

    • iii. energie en water;

    • iv. heffingen;

    • v. inventaris en apparatuur;

    • vi. dotatie overige voorzieningen;

    • vii. overige.

  • d. de inkomensoverdrachten onderverdeeld naar:

    • i. rijksbijdrage academische ziekenhuizen;

    • ii. affiliaties;

    • iii. subsidies en bijdragen;

    • iv. overige.

• 9 In de exploitatierekening worden de financiële baten en lasten onderverdeeeld naar:

  • a. financiële baten:

    • i. rentebaten;

    • ii. overige financiële baten;

  • b. financiële lasten:

    • i. rentelasten;

    • ii. overige financiële lasten.

• 10 In de OCenW-bijlage van universiteiten worden in een overzicht de personele lasten en de materiële lasten onderverdeeld naar hoofdkostenplaatsen.

• 11 In de toelichting wordt opgenomen een overzicht van de personeelsbezetting in FTE's op de balansdatum, uitgesplitst naar wetenschappelijk of onderwijzend personeel (WP of OP) en ondersteunend- en beheerspersoneel (OBP). In de OCenW-bijlage geven de universiteiten een nadere onderverdeling van dit overzicht naar hoofdkostenplaatsen.

• 12 Opgegeven worden in de toelichting op de exploitatierekening het bedrag van de bezoldigingen, met inbegrip van de pensioenlasten en van de andere uitkeringen van de afzonderlijke leden en gewezen leden van het College van bestuur en afzonderlijk van de afzonderlijke leden van de Raad van Toezicht. De voorgaande zin heeft betrekking op de bedragen die in het boekjaar ten laste van de instelling zijn gekomen. Indien de instelling verbonden partijen heeft of de financiële gegevens van andere partijen consolideert. Worden de bedragen die in het boekjaar te hunnen laste zijn gekomen, in de opgave begrepen.

• 1 Het kasstroomoverzicht is een overzicht van de geldmiddelen die in het boekjaar beschikbaar zijn gekomen en van het gebruik dat van deze geldmiddelen is gemaakt.

• 2 Het kasstroomoverzicht bestaat uit drie onderdelen: a. kasstromen uit operationele activiteiten; b. kasstromen uit investeringsactiviteiten; c. kasstromen uit financieringsactiviteiten.

• 3 Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode.

• 4 In de toelichting op het kasstroomoverzicht wordt aandacht besteed aan de aspecten die voor een goed begrip van het kasstroomoverzicht van belang zijn.

• 1 Bij de keuze van een grondslag voor de waardering van een actief en van een passief en voor de bepaling van het exploitatiesaldo laat de instelling zich leiden door de voorschriften van artikel 4, tweede tot en met vierde lid. Als grondslag komt in aanmerking de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. In aanvulling hierop gelden voor specifieke activa de volgende waarderingsgrondslagen:

  • a. buiten gebruik gestelde activa: als de verwachte opbrengst lager is dan de boekwaarde, waarderen tegen deze lagere opbrengstwaarde;

  • b. deelnemingen, indien sprake is van invloed van betekenis wordt de deelneming gewaardeerd tegen nettovermogenswaarde; indien geen sprake is van invloed van betekenis wordt de deelneming gewaardeerd tegen de verkrijgingsprijs of actuele waarde als deze lager is;

  • c. overige effecten onder financiële vaste activa en effecten onder vlottende activa: waarderen tegen de verkrijgingsprijs dan wel de marktwaarde, indien deze lager is.

• 2 Als de actuele waarde, of een indicatie hiervan, belangrijk afwijkt van de boekwaarde, wordt ook die actuele waarde opgenomen in de toelichting.

• 3 Bij de toepassing van de grondslagen wordt voorzichtigheid betracht. Resultaten worden slechts opgenomen, voor zover zij op de balansdatum zijn verwezenlijkt. Verliezen en risico's die hun oorsprong vinden voor het einde van het boekjaar, worden in acht genomen, indien zij voor het opmaken van de jaarrekening zijn bekend geworden.

• 4 Bij de waardering van activa en passiva wordt uitgegaan van de veronderstelling dat het geheel van de werkzaamheden van de instelling waaraan die activa en passiva dienstbaar zijn, wordt voortgezet, tenzij die veronderstelling onjuist is of haar juistheid aan gerede twijfel onderhevig is: alsdan wordt dit onder mededeling van de invloed op vermogen en exploitatiesaldo in de toelichting uiteengezet.

• 5 De grondslagen van de waardering van de activa en de passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo worden met betrekking tot elk der posten uiteengezet. De grondslagen voor de omrekening van in vreemde valuta luidende bedragen worden uiteengezet: tevens wordt vermeld op welke wijze koersverschillen zijn verwerkt.

• 6 Slechts wegens gegronde redenen mogen de waardering van activa en passiva en de bepaling van het exploitatiesaldo geschieden op andere grondslagen dan die welke in het voorafgaande boekjaar zijn toegepast. De redenen van de verandering worden in de toelichting uiteengezet. Tevens wordt inzicht gegeven in haar betekenis voor vermogen en exploitatiesaldo, aan de hand van de aangepaste cijfers voor het boekjaar of voor het voorafgaande boekjaar.

• 7 Immateriële vaste activa mogen slechts in de balans worden opgenomen, indien de verwachting gefundeerd is dat de toekomstige opbrengsten die met deze activa samenhangen, voldoende ruimte laten voor afschrijvingen.

• 8 De in artikel 11 genoemde activa worden opgenomen tot ten hoogste de daarvoor gedane uitgaven, verminderd met de afschrijvingen.

• 9 Resultaat op onderhanden werk in opdracht van derden dient geheel te worden verantwoord in het boekjaar waarin het desbetreffende project wordt opgeleverd.

• 1 De afschrijvingen geschieden onafhankelijk van het exploitatiesaldo van het boekjaar.

• 2 De methoden volgens welke de afschrijvingen zijn berekend worden in de toelichting uiteengezet.

• 3 De geactiveerde kosten van goodwil worden afgeschreven naar gelang van de verwachte gebruiksduur. De afschrijvingsduur mag vijf jaren slechts te boven gaan, indien de goodwill aan een aanzienlijk langer tijdvak kan worden toegerekend; alsdan moet de afschrijvingsduur met de redenen hiervoor worden opgegeven.

• 4 Op terreinen wordt niet afgeschreven.

• 5 Op materiële vaste activa met een beperkte gebruiksduur wordt jaarlijks lineair afgeschreven volgens een stelsel dat op de verwachte economische levensduur en de restwaarde is afgestemd. In de jaarrekening dienen hierbij voor onder andere de bepaling van de benodigde afschrijvingsbedragen de volgende uitgangspunten te worden gehanteerd, voor onder andere de te onderscheiden hoofdcategorieën:

  • a. gebouwen van voor 2000;

  • b. investeringen in gebouwen vanaf 2000:

    • i. casco;

    • ii. afbouw;

    • iii. inbouwpakket;

    • iv. technische installaties;

    • v. investeringen in huurpanden;

    • vi. terreinvoorzieningen:

      • 1. uitgaven aanleg sportterreinen;

      • 2. overige terreinvoorzieningen;

  • c. uitgaven groot onderhoud worden zoveel mogelijk geactiveerd, in relatie tot bovengenoemde categorieën;

  • d. inventaris;

  • e. apparatuur;

    • i. hardware;

    • ii. software

    • iii. overige apparatuur;

  • f. bedragen boven ƒ 25.000 dienen altijd geactiveerd te worden, de activeringsgrens mag echter ook lager liggen.

• 6 In de OCenW-bijlage dient voor de materiële vaste activa gebouwen tevens een sluitend mutatieoverzicht overeenkomstig artikel 14 te worden opgenomen op basis van de voorgaande leden, en de onderstaande afschrijvingstermijnen:

  • a. gebouwen van voor 2000: 30 jaar (integraal);

  • b. investeringen in gebouwen vanaf 2000:

    • i. casco: 60 jaar;

    • ii. afbouw: 30 jaar;

    • iii. inbouwpakket: 15 jaar;

    • iv. technische installaties: 15 jaar;

    • v. investeringen in huurpanden: 10 jaar of kortere huurtermijn;

    • vi. terreinvoorzieningen:

      • 1. uitgaven aanleg sportterreinen: 10 jaar;

      • 2. overige terreinvoorzieningen: 30 jaar.

• 1 De verkrijgingsprijs waartegen een actief wordt gewaardeerd omvat de inkoopprijs en de bijkomende kosten.

• 2 De vervaardigingsprijs waartegen een actief wordt gewaarderd, omvat de aanschafkosten van de gebruikte grond- en hulpstoffen en de overige kosten, welke rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. In de vervaardigingsprijs kunnen voorts worden opgenomen een redelijk deel van de indirecte kosten en de rente op schulden over het tijdvak dat aan de vervaardiging van het actief kan worden toegerekend; in dat geval vermeldt de toelichting dat deze rente is geactiveerd.

• 1 Het bestuur voegt de volgende gegevens toe aan de jaarrekening en het jaarverslag:

  • a. een verklaring, waarin het instellingsbestuur vastlegt dat alle bij hem bekende informatie, van belang voor de in onderdeel b genoemde accountantsverklaring, is verstrekt aan de instellingsaccountant en het instellingsbestuur niet betrokken is geweest bij onregelmatigheden;

  • b. de accountantsverklaring, bedoeld in artikel 2.9 derde lid, van de wet;

  • c. een weergave van de statutaire richtlijn omtrent de bestemming van het exploitatiesaldo;

  • d. een opgave van de bestemming van het exploitatiesaldo of de verwerking van het verlies, of, zolang deze niet vaststaat, het voorstel daartoe;

  • e. een opgave van de gebeurtenissen na de balansdatum met belangrijke financiële gevolgen voor de instelling en de in zijn geconsolideerde jaarrekening betrokken maatschappijen tezamen, onder mededeling van de omvang van die gevolgen;

• 2 De gegevens mogen niet in strijd zijn met de jaarrekening en met het jaarverslag.

• 1 De begroting wordt overeenkomstig deze richtlijn opgesteld. De begroting omvat in ieder geval een algemene inleiding en de exploitatierekening, met de toelichting.

• 2 De algemene inleiding bevat een adequate korte beleidsmatige beschouwing over de ontwikkelingen van de instelling in een meerjarigperspectief, waarbij het accent ligt op financieel economische aspecten.

• 3 Het verloop van elk van de posten behorende tot de materiële vaste activa, het eigen vermogen en de voorzieningen gedurende het boekjaar, wordt in de toelichting in een sluitend mutatieoverzicht weergegeven. Dit overeenkomstig respectievelijk artikel 14, 19, vijfde lid, en 21, vijfde lid.