Profielen havo/vwo: vakken en deelvakken

In deze publicatie wordt voorlichting gegeven over de volgende vraag:

Kan een leerling een volledig vak X1,2 vervangen door het deelvak X1? Zoja hoe, onder welke voorwaarden? Daarnaast wordt ingegaan op een algemeen aspect betreffende deelvak/volledig vak in de profielstructuur, en op de specifieke situatie in dit verband van CKV (en lichamelijke opvoeding).

• 1 Stel een leerling heeft in het vrije deel het vak X 1,2 gekozen (dan wel: in het gemeenschappelijk deel of het profieldeel het daarin verplichte deelvak X1 vervangen door X1,2). Als nu deze leerling na verloop van tijd bemerkt dat X1,2 te hoog gegrepen is, kan hij besluiten alsnog te kiezen voor X1.

  • 1 De eerste voorwaarde daarbij is, dat de school dit mogelijk kan en wil maken. De school is niet verplicht deze mogelijkheid te bieden. Het vergt een aantal organisatorische maatregelen van de school.

  • 2 De tweede voorwaarde waaraan dan moet worden voldaan is, dat het resterende examenpakket aan de eisen moet blijven voldoen: de vakkeneisen voor het profieldeel en die voor het vrije deel. Met andere woorden: ’terugvallen’ op X1 kan alleen als X2 een ’ extra deelvak’ was (of als ter compensatie alsnog een ánder vak of deelvak wordt gekozen ter vervanging van X2).

  • 3 De derde voorwaarde is, dat de school (alsnog) in staat is cijfers voor schoolexamenonderdelen X1 vast te stellen.

    Verschillende methoden zijn daarvoor denkbaar, bijvoorbeeld:

    • -

      (sommige) leerlingen die X1,2 volgen, maken ’veiligheidshalve’ ook toetsen voor X1;

    • -

      toetsen voor X1,2 en X1 zijn (gedeeltelijk) identiek, op basis van de toetsen worden twee cijfers vastgesteld;

    • -

      de leerling maakt alsnóg ’inhaaltoetsen’ X1;

    • -

      uit de toetsen X1,2 wordt een cijfer ’geconstrueerd’ voor X1.

    Het kan natuurlijk ook zijn dat de keuze voor X1 wordt gemaakt als er nog geen schoolexamentoetsen zijn gemaakt: dan is er wat dit betreft helemaal geen probleem.

  • 4 De vierde voorwaarde hangt samen met het centraal examen.

    Er zijn twee gevallen:

    • 4.1 X1,2 heeft een centraal examen, en X1 niet.

      De leerling kan dan besluiten pas op het allerlaatste moment terug te vallen op X1, namelijk pas ná het centraal examen X1,2. Als hij door dat centraal examen een onvoldoende eindcijfer zou krijgen voor X1,2, kan hij terugvallen op X1: het schoolexamencijfer X1 is dan het eindcijfer X1. Voorwaarde is dan dus, dat er een schoolexamencijfer X1 is (zie punt 3). Dat moet, overeenkomstig de algemene regel, zijn vastgesteld en aan de inspectie gezonden vóór de aanvang van het centraal examen. Het is hiervoor nodig (en daarom toegestaan) dat de school twee schoolexamencijfers aan de inspectie opgeeft: voor X1,2 én voor X1. Alleen dan kan na het centraal examen X1,2 op X1 worden ’teruggevallen’. Het spreekt vanzelf, dat op de definitieve cijferlijst, zoals die wordt afgegeven na afloop van het eindexamen, slechts cijfers voor één (deel)vak worden vermeld: dus óf voor X1, óf voor X1,2.

    • 4.2 X1,2 heeft een centraal examen, en X1 ook.

      In dat geval moet de keuze uiterlijk worden gemaakt vóór het centraal examen. Wat namelijk niet mag is, éérst het centraal examen X1,2 afleggen en vervolgens herkansen voor X1: herkansing vindt immers plaats voor het (deel)vak waarin centraal examen is afgelegd in het eerste tijdvak.

• 2 In verband met de relatie tussen deelvak (X1) en volledig vak (X1,2) wordt in meer algemene zin nog op het volgende gewezen:

  Vaak is het deelvak X1 verplicht in het gemeenschappelijk deel of het profieldeel. De leerling kan er dan voor kiezen dit deelvak te vervangen door het volledige vak X1,2. Hij kan daarmee (mede) voldoen aan de examenverplichting van het vrije deel. Maar uit de systematiek van de regelgeving vloeit voort, dat dit niet kan worden geformuleerd als: ’de leerling kiest het deelvak X2 in het vrije deel’. De regelgeving kent geen afzonderlijk deelvak X2, maar slechts het deelvak X1 en het volledige vak X1,2. Als bijvoorbeeld de leerling in het profiel natuur en gezondheid het vak wiskunde B1,2 volgt in plaats van wiskunde B1, omschrijft de regelgeving (het inrichtingsbesluit) dat als: de leerling vervangt wiskunde B1 in het profieldeel door wiskunde B1,2. Wiskunde B1,2 is dan dus profielvak geworden van het profiel natuur en gezondheid. Het vak wiskunde B1,2 heeft één eindcijfer, en het vak wordt op de cijferlijst behorende bij het diploma vermeld onder ’vakken van het profieldeel’. Tegelijk echter geldt die uitbreiding tot B1,2 als (deel van de) invulling van de examenverplichting in het vrije deel. Zie voor een en ander ook de toelichting bij de Regeling modellen diploma’s v.w.o.-h.a.v.o. profiel (elders in dit nummer van Uitleg OCenW-Regelingen).

• 3 Een bijzonder geval wordt gevormd door culturele en kunstzinnige vorming: CKV1,2,3.

  CKV1 is een afzonderlijk deelvak in het gemeenschappelijk deel. Het staat in de regelgeving ’los’ van CKV2 en 3.

  CKV2 en 3 komen voor aan die scholen die daarvoor hebben gekozen, d.w.z. die ervoor hebben gekozen om het profiel cultuur en maatschappij zijn definitieve invulling te geven. Er zijn dan verschillende gevallen:

  • -

    alle leerlingen die het profiel cultuur en maatschappij volgen, volgen de combinatie van deelvakken CKV2,3: voor die combinatie is er één cijfer op de cijferlijst (onder: vakken van het profieldeel);

  • -

    leerlingen van andere profielen kunnen CKV2 en 3 volgen in het vrije deel; als ze daarvoor kiezen, d.w.z. als ze CKV2 én 3 volgen, is er één cijfer op de cijferlijst voor de combinatie van deelvakken CKV2,3 (onder: vakken van het vrije deel);

  • -

    leerlingen van andere profielen kunnen ook in het vrije deel kiezen voor óf CKV2 óf CKV3 (dus niet in combinatie);

  • -

    leerlingen van het profiel cultuur en maatschappij die b.v. in het profieldeel CKV2,3 (beeldende vormgeving) volgen, kunnen daarnáást in het vrije deel nog CKV3 (muziek) en/of CKV3 (drama) en/of CKV3 (dans) volgen;

  • -

    dus ook: leerlingen van andere profielen die in het vrije deel CKV2,3 (beeldende vormgeving) volgen, kunnen daarnáást in het vrije deel nog CKV3 (muziek) en/of CKV3 (drama) en/of CKV3 (dans) volgen;

  • -

    en tenslotte: leerlingen van andere profielen die ’los’ CKV3 (beeldende vormgeving) in het vrije deel volgen, kunnen daarnáást in het vrije deel nog CKV3 (muziek) en/of CKV3 (drama) en/of CKV3 (dans) volgen.

  Een uitzondering wordt ook gevormd door lichamelijke opvoeding: de deelvakken lichamelijke opvoeding 1 (gemeenschappelijk deel) en lichamelijke opvoeding 2 (vrij deel) staan los van elkaar.