Wijzigingen in de omzetbelastingwetgeving per 1 januari 2002

Aan post 34 van Tabel I bij de Wet zijn hooglaagbedden toegevoegd. Onder hooglaagbedden wordt verstaan bedden die zijn voorzien van een transfersysteem (waarmee het liggedeelte in zijn geheel omhoog en omlaag kan worden gebracht) of een keermechanisme (waarmee de patiënt van de rug op de zijde of de buik wordt gedraaid) en van een motor voor de aandrijving van het transfersysteem of het keermechanisme.

Blijkens de memorie van toelichting bij het Belastingplan 2002 IV (Tweede Kamer, vergaderjaar 2001–2002, 28 015, nr. 3, blz. 28) gaat het daarbij om bedden die pas worden verstrekt nadat de medische indicatie is aangetoond. Hiermee is bedoeld de aard van de bedden nader te omschrijven, te weten bedden die speciaal zijn bedoeld om te worden gebruikt in ziekenhuizen, verpleeg- en verzorgingsinstellingen e.d. of, al dan niet verstrekt via een thuiszorginstelling, door gehandicapten of zieken thuis. De post geldt uitsluitend voor de levering van het hooglaagbed zelf; de tezamen met het hooglaagbed geleverde afneembare zijhekken, hoofdeinde en voeteneinde zijn als onderdelen van het hooglaagbed aan te merken en delen als zodanig in de toepassing van het verlaagde tarief. De levering van losse accessoires, toebehoren of onderdelen van hooglaagbedden kunnen niet onder de post worden gerangschikt.

Goedgekeurd wordt dat ook op de verhuur van hooglaagbedden het verlaagde tarief wordt toegepast, uiteraard voor zover geen vrijstelling geldt, zoals bijvoorbeeld de vrijstelling inzake thuiszorg van artikel 11, eerste lid, onderdeel g, 2°, van de Wet. Op het herstellen van hooglaagbedden is het verlaagde tarief van toepassing ingevolge post b 1 van Tabel I.

Aan post a 35 van Tabel I bij de Wet zijn toegevoegd bij ministeriële regeling aangewezen hulpmiddelen die speciaal zijn ontworpen of bestemd voor het exclusieve en persoonlijke gebruik door doven en slechthorenden. Ter uitvoering daarvan is in de Uitvoeringsbeschikking een nieuw artikel 35 opgenomen. Als hulpmiddelen waarvoor het verlaagde tarief van toepassing is, is daarin aangewezen wek- en waarschuwingsapparatuur die er specifiek op is gericht om ten behoeve van auditief gehandicapten geluidssignalen om te zetten in zichtbare of voelbare signalen. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan een systeem voor gebruik in en om het huis dat bestaat uit een horloge met trilfunctie, lader, versterker, deurzender alsmede telefoonzender en aan een trilapparaat voor onder het hoofdkussen. Dit systeem attendeert de auditief gehandicapte op het geluid van de deurbel, de telefoon en de wekker. Ook andere signaalbronnen kunnen op dit systeem worden aangesloten, bijvoorbeeld een babyfoon of een brandalarm. Op het herstellen van de onderhavige hulpmiddelen is post b 1 van Tabel I van toepassing.

Antidecubitusmatrassen en draagbare uitwendige infuuspompen zijn toegevoegd aan post a 37 van Tabel I bij de Wet.

Antidecubitusmatrassen zijn er in verschillende uitvoeringen maar wijken af van gewone matrassen door de speciale opvang van lokale drukuitoefening. Zij worden gebruikt bij het voorkomen en behandelen van decubitus (doorliggen). De tezamen met de antidecubitusmatras geleverde bijbehorende beschermhoes en/of luchtpomp kunnen eveneens onder de post worden gerangschikt. Antidecubituskussens en andere goederen ter voorkoming of genezing van decubitus vallen niet onder de post. Het ontmoet geen bezwaar dat de verhuur van antidecubitusmatrassen ook onder de post wordt gerangschikt. Tot de vergoeding voor de verhuur worden gerekend de kosten voor het bezorgen, installeren en reinigen van de matras.

Draagbare uitwendige infuuspompen zijn pompen die door de patiënt op het lichaam worden gedragen en die worden gebruikt voor het (intraveneus) toedienen van geneesmiddelen, insuline of voeding.

Indien een ondernemer de mogelijkheid bood gebruik te maken van een sportaccommodatie, kon dat tot 1 januari 2002 de volgende consequenties hebben:

• a. artikel 11, eerste lid, onderdeel f, van de Wet juncto post b 21 van bijlage B bij het Uitvoeringsbesluit; indien de ondernemer geen winst beoogde was het gelegenheid geven tot sportbeoefening vrijgesteld;

• b. artikel 11, eerste lid, onderdeel b, van de Wet; indien sprake was van de verhuur van een onroerende zaak gold een vrijstelling; van verhuur van een onroerende zaak is gelet op de jurisprudentie sprake indien een onroerende zaak of een deel daarvan aan personen met uitsluiting van anderen tegen een bepaalde vergoeding voor een zekere tijd ter beschikking wordt gesteld;

• c. artikel 11, eerste lid, onderdeel e, van de Wet; diensten door sportorganisaties aan hun leden waren vrijgesteld, indien met die prestaties geen winst werd beoogd;

• d. post b 3 van Tabel I; toepassing van het verlaagde tarief voor de diensten door exploitanten van zweminrichtingen;

• e. het overigens gelegenheid geven tot sportbeoefening door winstbeogende ondernemers; deze dienst was aan het algemene tarief onderworpen.

Met ingang van 1 januari 2002 is de hiervoor onder a genoemde vrijstelling in beginsel (zie de overgangsregeling hierna) vervallen. De in genoemde post b 21 bedoelde vrijgestelde ondernemers kunnen met ingang van 1 januari 2002 in het algemeen het verlaagde tarief toepassen op grond van de gewijzigde tekst van post b 3 van Tabel I bij de Wet. Post b 3 geldt vanaf genoemde datum ook voor de onder punt e bedoelde winstbeogende ondernemers; de diensten van exploitanten van zweminrichtingen blijven onder post b 3 vallen. Voor niet-winstbeogende exploitanten van natuurijsbanen is een nieuwe vrijstelling opgenomen in post b 31 van bijlage B; die vrijstelling geldt ook voor nieuwe exploitanten.

De onder b en c genoemde bepalingen blijven onveranderd van toepassing. Ten aanzien van de onder b bedoelde verhuur wijs ik op de mogelijkheid te opteren voor belaste verhuur, indien aan de voorwaarden daarvoor wordt voldaan.

Ingevolge post b 3 is het gelegenheid geven tot sportbeoefening naar het verlaagde tarief belast. Het gaat hierbij om het verlenen van het recht gebruik te maken van een sportaccommodatie, niet zijnde verhuur, voor de actieve sportbeoefening door de mens. Indien echter incidenteel, hetgeen ruim mag worden uitgelegd, vanuit de sportaccommodatie daarbuiten sport wordt bedreven (bijvoorbeeld onder begeleiding paardrijden in het bos) kan het verlaagde tarief eveneens worden toegepast. Post b 3 geldt ook voor het op of in de sportaccommodatie geven van les, instructie of begeleiding door de ondernemer die het recht verleent gebruik te maken van de sportaccommodatie. Indien de prestatie van de ondernemer uitsluitend bestaat uit het geven van les, instructie of begeleiding, mist post b 3 toepassing.

Onder een sportaccommodatie dient te worden verstaan een onroerende zaak die specifiek en permanent is ingericht voor actieve sportbeoefening door de mens, zoals een ijs-, ski-, kart- en golfbaan, een manege, sporthal, atletiekbaan en fitnesscentrum. Er bestaat geen bezwaar tegen om ook ruimtes die tijdelijk voor sportbeoefening worden ingericht, bijvoorbeeld een zaal in een buurthuis, bij die gelegenheid als sportaccommodaties te beschouwen. Het verlaagde tarief voor sportaccommodaties geldt slechts, indien de accommodatie ter beschikking wordt gesteld voor sportbeoefening.

Verplaatsbare zaken zoals trampolines, klimwanden en zeilboten zijn niet onroerend en derhalve niet als een sportaccommodatie aan te merken. Het ter beschikking stellen van dergelijke zaken kan slechts onder het verlaagde tarief vallen, indien deze zaken zich bevinden in of op een sportaccommodatie en de terbeschikkingstelling geschiedt door de ondernemer die ook het recht verleent gebruik te maken van de sportaccommodatie.

Onder de post kan tevens worden gerangschikt de terbeschikkingstelling van het voor de sportbeoefening in of op de sportaccommodatie benodigde roerende materiaal zoals turntoestellen of rijpaarden. Hetzelfde geldt voor met de sportbeoefening nauw samenhangende diensten zoals het gelegenheid geven tot douchen en het gebruik maken van een kleedruimte. Ook voor deze gevallen geldt dat de terbeschikkingstelling dient plaats te vinden door de ondernemer die tevens het recht verleent gebruik te maken van de sportaccommodatie.

Activiteiten die in het algemeen worden aangemerkt als spel of vermaak (bijvoorbeeld lasershooting), kunnen niet als sport worden aangemerkt. Diensten als sportmassage kunnen evenmin onder de post worden gerangschikt. Aerobic en dergelijke vormen van fitness waarbij de muziek slechts dient ter ondersteuning en die primair zijn gericht op lichaamstraining, zijn wel als sportbeoefening te beschouwen.

Dansen is in beginsel niet als sport aan te merken. Ik kan er evenwel mee instemmen dat als sport worden aangemerkt landelijke en regionale danswedstrijden, danscompetities, internationale danswedstrijden en danskampioenschappen die worden georganiseerd door of onder auspiciën van de Nederlandse Algemene Danssport Bond of de daarbij aangesloten organisaties voor bij die bond geregistreerde actieve wedstrijddansers. Speciaal voor deze wedstrijddansers georganiseerde trainingen kunnen, indien overigens aan de voorwaarden voor toepassing van de post wordt voldaan, eveneens onder de post worden gerangschikt.

Enige voorbeelden ter toelichting.

• a. De exploitant van een sporthal verhuurt de hal aan een basketbalvereniging voor een training. De verhuur is vrijgesteld (artikel 11, eerste lid, onderdeel b, van de Wet). De dienst van de vereniging aan de leden is eveneens vrijgesteld (artikel 11, eerste lid, onderdeel e, van de Wet).

• b. Een manegehouder geeft paardrijles in de rijhal. De prestatie bestaat uit het verlenen van het recht gebruik te maken van de accommodatie in combinatie met het geven van les. Op grond van post b 3 van Tabel I is het verlaagde tarief van toepassing.

• c. Een tennisleraar huurt een tennisbaan. Hij gebruikt deze om les te geven. De verhuur aan de leraar is vrijgesteld (artikel 11, eerste lid, onderdeel b, van de Wet), maar aangezien de leraar de baan gebruikt voor belaste prestaties zal optie voor belaste verhuur mogelijk zijn. De vergoeding (voor accommodatie en lesgeven) die de leraar aan de leerlingen in rekening brengt, is onderworpen aan het verlaagde tarief (post b 3 van Tabel I).

• d. Een particulier huurt een tennisbaan van de exploitant. Hij spreekt met een tennisleraar (een derde) af dat deze hem les zal geven. De verhuur van de baan is vrijgesteld (artikel 11, eerste lid, onderdeel b, van de Wet). Het lesgeven is belast naar het algemene tarief, omdat de tennisleraar niet tevens de tennisbaan ter beschikking stelt.

• e. Het geven van skateles op de openbare weg is belast naar het algemene tarief. Er is geen sprake van een accommodatie; bovendien kan geen sprake zijn van het verlenen van een gebruiksrecht nu sprake is van een openbare weg.

Zoals hiervoor reeds is opgemerkt, is post b 21 van bijlage B bij het Uitvoeringsbesluit met ingang van 1 januari 2002 vervallen. Artikel II van het Besluit van 18 december 2001, Stb. 701, tot wijziging van het Uitvoeringsbesluit, bevat echter een overgangsregeling voor niet-winstbeogende ondernemers die post b 21 reeds voor 1 januari 2002 toepasten. Die regeling houdt in dat die ondernemers ook na genoemde datum een beroep kunnen blijven doen op die vrijstellingsbepaling, uiteraard mits aan de voorwaarden wordt voldaan, totdat zij ervoor kiezen die vrijstellingsbepaling niet langer op hen van toepassing te doen zijn. Op die keuze kan niet worden teruggekomen.

Post b 17 van Tabel I bij de Wet is van toepassing op optredens door uitvoerende kunstenaars. Voor de vraag of sprake is van een optreden door een uitvoerende kunstenaar is bepalend of sprake is van het verrichten van een artistieke prestatie. Daarbij kan allereerst worden gedacht aan kunstenaars die optredens verzorgen als bedoeld in Tabel I, post b 14, onderdeel d (muziek- en toneeluitvoeringen waaronder begrepen opera, dans, pantomime, revue, musical en cabaret). Bij besluit van 5 juni 2000, nr. VB 2000/784 (Infobulletin 2000/437), is het verlenen van toegang tot voorstellingen van poppenspelers en poppentheaters ook onder genoemd onderdeel gerangschikt. Naast de in post b 14, onderdeel d, genoemde optredens kunnen ook optredens van andere uitvoerende kunstenaars zoals komieken, goochelaars en buiksprekers onder post b 17 worden gerangschikt. Ten aanzien van acteurs die rollenspellen spelen in het kader van cursussen is in het besluit van 5 januari 1998, nr. VB97/3048 (V-N 1998/6.19) het standpunt ingenomen dat de acteerprestatie kenmerkend is voor de dienst. De prestatie van dergelijke acteurs kan onder post b 17 worden gerangschikt.

De post is ook van toepassing op uitvoerende kunstenaars die hun diensten door middel van een rechtspersoon verlenen. De hiervoor geschetste uitleg inzake het begrip uitvoerende kunstenaar bij post b 17 kan ook worden gehanteerd bij de toepassing van post b 14, onderdeel d, van Tabel I.

Het verlaagde tarief geldt alleen voor optredens. Voor de toepassing van post b 17 zijn daaronder te verstaan optredens die middellijk of onmiddellijk door het publiek kunnen worden aangehoord of aanschouwd. Dit houdt bijvoorbeeld in dat het optreden van musici voor televisie of radio (al dan niet “live” uitgezonden), het optreden van een acteur in een (reclame)film en het uitvoeren van muziek ten behoeve van het vervaardigen van films onder de post kunnen worden gerangschikt. Niet als een optreden zijn te beschouwen het deelnemen van een acteur aan een spelprogramma voor de televisie, de door een pianist verzorgde begeleiding bij ballet- of koorrepetities en het door een acteur presenteren van een televisieprogramma. De diensten van een regisseur, geluidstechnicus of fotomodel vallen niet onder de post, omdat deze personen niet als uitvoerende kunstenaar zijn aan te merken. De dienst van een dirigent, bestaande in het leiden van repetities, is niet als een artistieke prestatie te beschouwen en kan als zodanig niet onder de post worden gerangschikt; verwezen zij naar het arrest van de Hoge Raad 29 maart 1995, nr. 30 315 (BNB1995/155) en de uitspraak van het Hof ‘s-Hertogenbosch van 29 augustus 1990, nr. 4968/1988 (V-N 1991, blz. 652) inzake de loonbelasting.

Schrijvers en componisten zijn voor de door hen in die hoedanigheid verrichte diensten niet als een uitvoerende kunstenaar aan te merken. Voor het houden van lezingen of voordrachten door deze personen kan overigens wel post b 14, onderdeel d, of de vrijstelling van artikel 11, eerste lid, onderdeel p, van de Wet van toepassing zijn.

Uitvoerende kunstenaars verlenen hun prestaties veelal door tussenkomst van een bemiddelaar. Daarbij komen in de praktijk twee vormen voor. De bemiddeling kan er toe leiden dat een overeenkomst tot stand komt tussen de uitvoerende kunstenaar en de opdrachtgever (de bemiddelaar treedt niet op eigen naam en niet voor eigen rekening op). In dat geval is het optreden van de uitvoerende kunstenaar aan het verlaagde tarief onderworpen, ervan uitgaande dat de zogenoemde artiestenregeling omzetbelasting niet op hem van toepassing is. De dienst van de bemiddelaar is onderworpen aan het algemene tarief.

Daarnaast komt het voor dat de bemiddelaar op eigen naam maar op order en voor rekening van een ander zoals bedoeld in artikel 4, derde lid, van de Wet overeenkomsten sluit met de uitvoerende artiesten en de opdrachtgevers. In dat geval is de aan de opdrachtgever ter zake van het optreden in rekening gebrachte vergoeding inclusief de vergoeding voor de dienst van de bemiddelaar (soms ook wel uitkoopsom genoemd) onderworpen aan het verlaagde tarief. Ook de dienst van de uitvoerende kunstenaar aan de bemiddelaar kan onder de post worden gerangschikt.

Tot de vergoeding voor een optreden behoort ingevolge artikel 8 van de Wet al hetgeen ter zake van de prestatie in rekening wordt gebracht, ongeacht de benaming; verwezen zij ook naar paragraaf 7 van de zogenoemde artiestenregeling omzetbelasting (Besluit van 20 december 2001, nr. CPP2001/2167M, Infobulletin 2002/133).

De vrijstelling voor deze diensten is opgenomen in het bestaande artikel 8, eerste lid, onderdeel c, van het Uitvoeringsbesluit, dat reeds voorzag in een vrijstelling voor muziekonderwijs aan personen jonger dan 21 jaar. De vrijstelling voor onderwijs in dans ziet op alle dansvormen zoals jazzdans, kinderdans (algemeen dansante vorming), klassieke dans, moderne dans, show- en musicaldans, tapdans, dansexpressie en internationale dans (waaronder Afrikaanse dans, Arabische dans, Indiase dans, Spaanse dans en folkloredans). Aerobic valt niet onder deze vrijstelling (zie echter punt 4 van dit besluit). Bij de vrijstelling voor onderwijs in drama moet worden gedacht aan onderwijs in de vorm van toneel- en theaterlessen. Als beeldende vorming zijn aan te merken tekenen, handenarbeid, textiele werkvormen en audiovisuele vormgeving.

Voor de toepassing van de vrijstelling is vereist dat de ondernemer een boekhouding voert waarin de voor die toepassing vereiste gegevens duidelijk en overzichtelijk zijn opgenomen; zie in dit verband artikel 6 van het Uitvoeringsbesluit.

De vrijstelling van artikel 8, eerste lid, onderdeel c, van het Uitvoeringsbesluit geldt slechts voor onderwijs aan personen jonger dan 21 jaar. Teneinde praktische problemen bij de toepassing van de vrijstelling te ondervangen, kan ik mij ermee verenigen dat bij de beoordeling van de leeftijd van de cursist het moment waarop de cursus aanvangt als peildatum wordt genomen. Het feit dat de cursist in de loop van de cursus 21 jaar wordt, doet dan de vrijstelling niet teniet, mits de cursus maximaal een jaar duurt. Indien de cursus langer dan een jaar duurt, kan de regeling ook worden toegepast mits de cursus is onderverdeeld in lesperiodes die niet langer zijn dan een jaar. In dat geval vervalt de vrijstelling aan het einde van de periode waarin de cursist 21 jaar is geworden.

In artikel 11, eerste lid, onderdelen g, 2°, en w, van de Wet zijn met ingang van 1 januari 2001 zelfstandige vrijstellingen voor respectievelijk thuiszorg en kinderopvang opgenomen teneinde niet-winstbeogende en winstbeogende ondernemers op dezelfde wijze in de heffing te betrekken. In verband daarmee is bijlage B bij het Uitvoeringsbesluit aangepast. Instellingen voor kinderopvang vallen niet langer onder post b 6 van Bijlage B. Aan onderdeel b is daarnaast een algemene aantekening toegevoegd, inhoudende dat thuiszorg niet langer onder een van de posten van bijlage B, waaronder post b 9, kan worden gerangschikt.

Uitgangspunt van de Wet is dat het tarief wordt bepaald door het tijdstip waarop de levering of de dienst is verricht. Indien derhalve in 2001 betalingen zijn ontvangen ter zake van prestaties die (voor een deel) worden verricht in het jaar 2002, moet de ondernemer indien wijziging is opgetreden in het tarief of de vrijstelling ten aanzien van de verrichte prestatie, naar rato van het op 2002 betrekking hebbende deel van de vergoeding een correctie aanbrengen. Afhankelijk van de wijziging kan dat leiden tot een positieve dan wel negatieve correctie op de aangifte.

Een overgang van de vrijstelling naar het verlaagde of het algemene tarief dan wel omgekeerd kan tevens tot gevolg hebben dat eerder niet in aftrek gebrachte belasting alsnog (gedeeltelijk) in aftrek kan worden gebracht respectievelijk eerder in aftrek gebrachte belasting (gedeeltelijk) verschuldigd wordt. Voor een dergelijke herrekening of herziening zij verwezen naar artikel 15 van de Wet (in het bijzonder het vierde lid) en de artikelen 11 tot en met 13 van de Uitvoeringsbeschikking.

Het besluit van 14 maart 1994, nr. VB94/307 (Infobulletin 94/271) heeft in verband met het bepaalde in de laatste alinea van punt 6 zijn belang verloren en wordt hierbij ingetrokken.