Sociaal-ethische fondsen

In dit besluit wordt verstaan onder:

• – de Wet: de Wet inkomstenbelasting 2001;

• – de URIB 2001: de Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001;

• – de Wtk: de Wet toezicht kredietwezen 1992;

• – de Wtb: de Wet toezicht beleggingsinstellingen;

• – de Regeling aanwijzen van sociaal-ethische instellingen: de bepalingen in artikel 29 van de Uitvoeringsregeling inkomstenbelasting 2001;

• – de Regeling sociaal-ethische projecten: de ingevolge artikel 5.15, derde en zesde lid, van de Wet, vastgestelde ministeriële regeling van 2 maart 2004, nr. DJZ/BR/0163-04, Stcrt. 2004.44, van de Minister van Ontwikkelingssamenwerking mede namens de staatssecretaris van Financiën;

• – een instelling: een kredietinstelling die is ingeschreven in het register, bedoeld in artikel 52 van de Wtk of een beleggingsinstelling die is ingeschreven in het register, bedoeld in artikel 18 van de Wtb;

• – sociaal-ethische fondsen: instellingen die door de inspecteur ingevolge artikel 5.15, eerste lid, van de Wet, als zodanig zijn aangewezen;

• – sociaal-ethisch project: een project waarvoor ingevolge de Regeling sociaal-ethische projecten een sociaal-ethische verklaring is afgegeven waaruit blijkt dat deze is aangewezen als project in het belang van:

  • • de voedselzekerheid en voedselverbetering in ontwikkelingslanden,

  • • de sociale en culturele ontwikkeling in ontwikkelingslanden, òf

  • • de economische ontwikkeling, werkgelegenheid en regionale ontwikkeling in ontwikkelingslanden;

  • • de inspecteur: de voorzitter van het managementteam van de Belastingdienst/Amsterdam hierbij aangewezen voor de uitvoering van de Regeling aanwijzen van sociaal-ethische instellingen.

Als sociaal-ethische fondsen kunnen bij ministeriële regeling worden aangewezen:

• 1. kredietinstellingen als bedoeld in de Wtk, waarvan het doel en de feitelijke werkzaamheden hoofdzakelijk bestaan in het verstrekken van kredieten ten behoeve van sociaal-ethische projecten of categorieën van sociaal-ethische projecten, of in het direct of indirect beleggen van vermogen in dergelijke projecten of categorieën van sociaal-ethische projecten;

• 2. beleggingsinstellingen als bedoeld in de Wtb, waarvan het doel en de feitelijke werkzaamheden hoofdzakelijk bestaan in het direct of indirect beleggen van vermogen in sociaal-ethische projecten of categorieën van sociaal-ethische projecten.

Om als sociaal-ethisch fonds te worden aangemerkt dient een kredietinstelling te zijn ingeschreven in het register, bedoeld in artikel 52 van de Wtk en dienen doel en feitelijke werkzaamheden hoofdzakelijk te bestaan in het verstrekken van kredieten ten behoeve van dan wel het direct of indirect beleggen van vermogen in sociaal-ethische projecten. Een beleggingsinstelling dient te zijn ingeschreven in het register, bedoeld in artikel 18 van de Wtb en doel en feitelijke werkzaamheden dienen hoofdzakelijk te bestaan in het direct of indirect beleggen in sociaal-ethische projecten. Voor de vraag of een project als een sociaal-ethisch project kan worden aangemerkt wendt de instelling zich tot de Minister van Ontwikkelingssamenwerking. In de Regeling sociaal-ethische projecten wordt een algemeen kader gegeven waaraan sociaal-ethische projecten dienen te voldoen. Op verzoek zal door of namens de Minister van Ontwikkelingssamenwerking een beschikking worden afgegeven aangaande de status van een project.

De nieuw opgerichte instelling of de bestaande instelling die in aanmerking wenst te komen voor de aanwijzing als sociaal-ethisch fonds dient een schriftelijk verzoek in bij de inspecteur. Hierbij wordt de voorzitter van het managementteam van de Belastingdienst/Amsterdam aangewezen voor de uitvoering van de Regeling aanwijzen van deze sociaal-ethische instellingen. Is een verzoek bij een andere regio ingediend dan wordt het verzoek onverwijld doorgestuurd naar de inspecteur van de Belastingdienst/Amsterdam. Deze inspecteur beoordeelt of de instelling is aan te merken als een sociaal-ethisch fonds. Hij geeft de beschikking af, bedoeld in artikel 29, zesde lid, van de URIB 2001. Gedurende de periode van aanwijzing beoordeelt deze inspecteur ook of het fonds nog voldoet aan alle wettelijke eisen en aan de gestelde voorwaarden. Het fonds richt zijn periodieke informatieverstrekking dan ook tot deze inspecteur. Voor de heffing en invordering van rijksbelastingen van de instelling geldt niet deze bijzondere aanwijzing van de inspecteur van de Belastingdienst/Amsterdam, maar blijft de instelling ressorteren onder de inspecteur die is aangewezen in de Uitvoeringsregeling Belastingdienst 2003.

Het verzoek dient – afhankelijk van het feit of het een nieuw opgericht fonds of een bestaand fonds betreft – de volgende gegevens te bevatten:

• A. ten aanzien van een nieuw opgericht fonds:

  • – de statuten;

  • – de vergunning als bedoeld in artikel 6 of 38 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 5 van de Wtb;

  • – een volledig overzicht van de geplande beleggingen in en kredietverstrekkingen ten behoeve van projecten;

  • – de prospectussen over de aan te bieden beleggingsproducten van het fonds;

  • – kopieën van de door de Minister van Ontwikkelingssamenwerking afgegeven beschikkingen ten aanzien van projecten waarin vermogen wordt belegd dan wel ten behoeve waarvan kredieten worden verstrekt.

• B. ten aanzien van een bestaand fonds:

  • – de statuten;

  • – de vergunning als bedoeld in artikel 6 of 38 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 5 van de Wtb;

  • – de volledige jaarstukken van het meest recente afgesloten boekjaar;

  • – een balans als bedoeld in standaardvoorwaarde 2;

  • – een volledig overzicht van de beleggingen in en de kredietverstrekkingen ten behoeve van projecten;

  • – de prospectussen over de aan te bieden beleggingsproducten van het fonds;

  • – kopieën van de door de Minister van Ontwikkelingssamenwerking afgegeven beschikkingen ten aanzien van projecten waarin vermogen wordt belegd dan wel ten behoeve waarvan kredieten worden verstrekt.

Toelichting

De hiervóór genoemde gegevens zijn essentieel om te kunnen beoordelen of een instelling kan worden aangemerkt als een sociaal-ethisch fonds.

Aan de hand van de statuten en de prospectus zal moeten worden beoordeeld of het doel van het fonds overeenkomstig de regels van het sociaal-ethisch beleggen is (artikel 5.15 van de Wet).

Het fonds overlegt een afschrift van de vergunning als bedoeld in artikel 6 of 38 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 5 van de Wtb. De Nederlandsche Bank houdt ingevolge artikel 52 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 18 van de Wtb een register bij waarin de vergunninghoudende instellingen staan ingeschreven. Het vereiste dat louter vergunninghoudende instellingen in aanmerking kunnen komen voor aanwijzing als sociaal-ethisch fonds heeft als doel de bescherming van (potentiële) particuliere beleggers.

Alvorens een bestaande instelling een verzoek indient bij de inspecteur moet aannemelijk zijn dat ten tijde van de inwerkingtreding van de aanwijzing geen zuivere winst die haar oorsprong vindt in de pré-aanwijzingsperiode aanwezig is (artikel 29, derde lid, URIB 2001). De bezitting wordt immers vrijgesteld omdat het fonds zijn vermogen op een bepaalde wijze aanwendt. Er dienen derhalve ten tijde van het indienen van het verzoek vastomlijnde plannen te bestaan omtrent de binnen kort tijdsbestek plaatsvindende omvorming van de bestaande instelling in een sociaal-ethische instelling en de daarmee gepaard gaande afrekening over de fiscale en stille reserves en de uitkering van alle zuivere winst. Het voornemen dat binnen kort tijdsbestek alle zuivere winst zal worden uitgekeerd kan bijvoorbeeld aannemelijk worden gemaakt aan de hand van een verslag van de algemene vergadering van aandeelhouders.

Vervolgens dient de bestaande instelling – vooruitlopend op de formele aanwijzing – aan de wettelijke eisen en aan de standaardvoorwaarden te voldoen zodat de instelling in materiële zin reeds een sociaal-ethisch fonds is. In dit kader past het dat de volledige jaarstukken van het laatste boekjaar die zijn opgemaakt ten tijde van het indienen van het verzoek worden overgelegd.

Tevens overlegt de instelling een balans als bedoeld in standaardvoorwaarde 2. Aan de hand van deze balans beoordeelt de inspecteur of is voldaan aan het hoofdzakelijkheidsvereiste. Voor een nadere uitwerking van dit hoofdzakelijkheidsvereiste ten aanzien van bestaande instellingen gedurende de overgangsfase wordt verwezen naar onderdeel 5 van dit besluit.

De inspecteur (zie paragraaf 1.1) beoordeelt of hij het verzoek op grond van het in de paragraaf 4.3 uitgewerkte werkschema en met inachtneming van het voorgaande zelfstandig kan afdoen. In de gevallen waarin de inspecteur het verzoek zelf kan afdoen, neemt hij zijn beslissing in de vorm van een voor bezwaar vatbare beschikking waarbij hij het volgende in acht neemt.

• a. Het verzoek wordt ingewilligd

  Indien het verzoek met inachtneming van hetgeen is vermeld in paragraaf 4.3 wordt ingewilligd, richt de inspecteur de beschikking in conform bijlage 3 of 4, waarbij uitsluitend voorwaarden worden gesteld die overeenkomen met de standaardvoorwaarden (bijlage 6).

• b. Het verzoek wordt afgewezen

  Indien het verzoek met inachtneming van hetgeen is vermeld in paragraaf 4.3 wordt afgewezen, richt de inspecteur de beschikking in conform bijlage 2.

Aanbiedingsbrief

De beschikking wordt in alle gevallen verzonden met een aanbiedingsbrief ingericht overeenkomstig bijlage 1.

Kan de inspecteur het verzoek niet zelfstandig afdoen dan zendt hij het verzoek – overeenkomstig het bepaalde in paragraaf 4.3 – door naar het Ministerie van Financiën. Daar wordt het verzoek beoordeeld en wordt een beslissing voorbereid.

Vervolgens wordt de inspecteur, onder toezending van een conceptbeschikking en een conceptaanbiedingsbrief, aangewezen om namens de Staatssecretaris op het verzoek te beslissen. De inspecteur handelt verder in overeenstemming met wat hiervoor is vermeld.

De inspecteur beoordeelt het verzoek op de volgende aspecten.

• 1. Is er sprake van een instelling die ingeschreven staat in het register genoemd in artikel 52 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 18 van de Wtb?

  Zo nee, dan wijst de inspecteur het verzoek af.

  Bij het verzoek dient de vergunning als bedoeld in artikel 6 of 38 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 5 van de Wtb te zijn gevoegd. Een uitzondering wordt hier gemaakt voor de in paragraaf 4.1.1 vermelde buitenlandse instellingen. Zodoende kan de inspecteur in het door de Nederlandsche Bank ingevolge artikel 52 van de Wtk onderscheidenlijk artikel 18 Wtb bijgehouden register natrekken of de vergunning van de instelling inmiddels niet is ingetrokken.

• 2. Heeft de instelling alle vereiste bescheiden zoals vermeld in paragraaf 4.1 bijgevoegd?

  Zo nee, dan stelt de inspecteur de verzoeker in de gelegenheid alsnog deze gegevens te verstrekken. Ingeval vervolgens die gegevens niet worden verstrekt wijst de inspecteur het verzoek af.

• 3. Is de inspecteur van mening dat er aanleiding bestaat van de standaardvoorwaarden afwijkende voorwaarden te stellen?

  Zo ja, dan zendt de inspecteur het verzoek met zijn ambtsbericht binnen drie weken door naar het Ministerie van Financiën. Tevens stelt de inspecteur de verzoeker hiervan in kennis.

De instellingen hebben er – mede gelet op de informatieverstrekking naar de particuliere beleggers – belang bij dat op zo kort mogelijke termijn op het ingediende verzoek door de inspecteur een beslissing wordt genomen. De inspecteur streeft er daarom naar om de beschikking zo spoedig mogelijk te geven. Hierbij wordt een periode van niet langer dan acht weken als richtsnoer gehanteerd.

Hiervóór is een uitwerking gegeven van de aanwijzing van de inspecteur zoals deze is opgenomen in artikel 29 van de URIB 2001. Als de inspecteur aan het verzoek tegemoet komt, worden standaardvoorwaarden gesteld (bijlage 6). Deze standaardvoorwaarden zijn opgenomen bij onderdeel 6 en worden toegelicht in onderdeel 7.

Hieronder wordt een nadere toelichting gegeven op de wettelijke regeling inzake de ingangs- en beëindigingsdatum alsmede een toelichting op de eventuele overgangsperiode.

De inspecteur stelt standaardvoorwaarden vast in de gevallen dat hij een fonds aanwijst. Dit laat onverlet de mogelijkheid dat in daartoe aanleiding gevende gevallen aanvullende of afwijkende voorwaarden worden vastgesteld. Indien de inspecteur van mening is dat aanleiding bestaat van de standaardvoorwaarden afwijkende of aanvullende voorwaarden te stellen, verzoekt hij mij in het desbetreffende geval de voorwaarden vast te stellen.

De standaardvoorwaarden die aan het fonds worden opgelegd zijn enerzijds gericht op een afbakening van de sociaal-ethische en de niet-sociaal-ethische periode. Alleen bezittingen die betrekking hebben op de sociaal-ethische periode vallen onder de werking van de vrijstelling. Anderzijds zijn deze voorwaarden gericht op de informatie die periodiek aan de inspecteur moet worden verstrekt om toezicht op de naleving van de wettelijke regeling en de gestelde voorwaarden mogelijk te maken.

Het sociaal-ethisch fonds dient zijn vermogen hoofdzakelijk aan te wenden in de vorm van het verstrekken van kredieten ten behoeve van dan wel het direct of indirect beleggen in sociaal-ethische projecten. De begrippen ‘hoofdzakelijk’, ‘direct of indirect’ dienen te worden opgevat overeenkomstig de betekenis die deze in de fiscale wetgeving hebben. Zo wordt onder het begrip ‘hoofdzakelijk’ verstaan: ten minste 70%. De term ‘indirect’ ziet op de volgende situatie. Een sociaal-ethische instelling belegt voor 70% in een andere sociaal-ethische instelling die op haar beurt 70% van haar vermogen belegt in een sociaal-ethisch project. Aan het hoofdzakelijkheidsvereiste is niet voldaan. Immers in dit geval wordt in wezen slechts 49% van het vermogen belegd in sociaal-ethische projecten.

Vermogen

Onder het begrip ‘vermogen’ wordt hier verstaan het totale vermogen van het fonds. Dit betekent dat het 70%-criterium wordt gerelateerd aan de actiefzijde van de balans van het fonds. De fiscale boekwaarden zijn daarbij niet relevant. Bepalend is de waarde in het economische verkeer.

Vrije marge

Het 70%-criterium biedt de ruimte om een beperkt deel van de ingelegde gelden – tijdelijk – bijvoorbeeld rentedragend uit te zetten ter overbrugging van soms onvermijdelijke perioden tussen de verwerving van middelen door de instelling en de investering ervan in een project. Voorts is de marge van 30% bedoeld om onverwachte ontwikkelingen op te vangen. Hierbij kan worden gedacht aan waardemutaties van de verschillende soorten beleggingen, of aan de beëindiging van een project terwijl niet aanstonds nieuwe projecten voorhanden zijn. Tot slot bestaat er door de 30%-grens ruimte om te beleggen in aan het eigenlijke project aanpalende en voor het succes daarvan belangrijke voorzieningen.

Driemaandstermijn

Op te richten fondsen kunnen in de aanvangsfase problemen ondervinden met het voldoen aan de vereisten. Er dient echter zowel voor de fondsen als voor de particulieren die geld willen storten in de fondsen zekerheid te bestaan over de status van een fonds. Op het moment dat de gelden worden aangetrokken zal nog een begin moeten worden gemaakt met het beleggen in projecten dan wel het verstrekken van kredieten. De inspecteur neemt in de startfase van deze fondsen (een periode van drie maanden) een soepele opstelling in met betrekking tot de vereisten.

Bezittingen in een bestaande instelling met winsten uit de pré-sociaal-ethische periode mogen niet onder de noemer van 5.15 van de Wet, worden vrijgesteld. In artikel 29, derde lid, URIB 2001, is daarom bepaald dat in een bestaande instelling geen zuivere winst aanwezig mag zijn. Voorafgaand aan de sociaal-ethische periode dient de bestaande instelling daarom alle fiscale en stille reserves tot de winst te rekenen en in de heffing van vennootschapsbelasting te betrekken. Voorwaarde 2 bepaalt daartoe dat de instelling ter afsluiting van de pré-sociaal-ethische periode een balans opstelt waarbij de bezittingen en schulden te boek worden gesteld voor de waarde welke daaraan in het economische verkeer kan worden toegekend alsmede dat de fiscale reserves aan de winst worden toegevoegd. Vervolgens zal de instelling de zuivere winst aan haar aandeelhouders c.q. deelgerechtigden op grond van artikel 29, derde lid, van de URIB, dienen uit te keren. De tijdens de overgangsfase behaalde resultaten vallen echter niet onder deze uitdelingsverplichting. Ik verwijs daartoe naar hetgeen hiervóór is opgemerkt in onderdeel 5.2.2.

De inspecteur stelt de hoogte van de zuivere winst bij een voor bezwaar vatbare beschikking vast. Dit gebeurt in de aanwijzingsbeschikking.

Zoals hiervóór is aangegeven houdt de faciliteit van artikel 5.15 van de Wet in dat slechts de bezittingen tijdens de sociaal-ethische periode zijn vrijgesteld. Op grond hiervan is het niet mogelijk dat verliezen welke zijn behaald tijdens de sociaal-ethische periode worden verrekend met winsten behaald in de pré-sociaal-ethische periode. Door een dergelijke verrekening zouden immers op indirecte wijze toch voordelen – te weten bedragen aan terugontvangen vennootschapsbelasting – die niets te maken hebben met de resultaten op sociaal-ethische projecten, aan de beleggers onbelast kunnen worden uitgekeerd. In dit kader kan worden gedacht aan verrekening van dergelijke sociaal-ethische verliezen met voorafgaande jaren alsmede aan een verrekening binnen het eerste jaar dat de instelling is aangewezen.

In voorwaarde 3 is daarom bepaald dat achterwaartse verliesverrekening van tijdens de sociaal-ethische periode geleden verliezen met in de pré-sociaal-ethische periode gerealiseerde winsten niet mogelijk is.

Indien een instelling in de loop van een jaar wordt aangewezen als sociaal-ethische instelling, is de situatie denkbaar dat in de sociaal-ethische periode van dat jaar negatieve resultaten zijn behaald en dat positieve resultaten zijn behaald in de pré-sociaal-ethische periode van dat jaar. In de lijn van het voorgaande zou een saldering van deze resultaten moeten worden uitgesloten. Het niet toestaan van een dergelijke saldering stuit echter op zodanige uitvoeringstechnische bezwaren dat om praktische redenen is afgezien van een salderingsverbod. Achterwaartse verliesverrekening van verliezen uit latere jaren met het eerste sociaal-ethische boekjaar is niet toegestaan ingeval de winst uit dat eerste sociaal-ethische jaar deels bestaat uit pré-sociaal-ethische resultaten.

Bij de informatieverstrekking aan de inspecteur is – waar mogelijk – aansluiting gezocht bij de rapportage-verplichting die de instelling heeft jegens De Nederlandsche Bank in het kader van het toezicht ingevolge de Wtk of de Wtb. Het fonds kan ten behoeve van de inspecteur zijn periodieke rapportage die hij maakt voor De Nederlandsche Bank aanvullen met een overzicht van de verstrekte kredieten ten behoeve van en de beleggingen in kwalificerende projecten. Heeft men kredieten verstrekt ten behoeve van dan wel vermogen belegd in een nieuw c.q. ander project dan dient vanzelfsprekend een kopie van de desbetreffende beschikking van de Minister van Ontwikkelingssamenwerking te worden overgelegd (voorwaarde 5).

Deze kopie kan tezamen met de kwartaalrapportage worden meegezonden. De vermelding van de waarde van de verstrekte kredieten ten behoeve van dan wel de beleggingen in ieder project biedt de inspecteur de informatie voor de toetsing van de eerste standaardvoorwaarde.

De periodieke rapportage vindt één maal per drie maanden plaats (waaronder de jaarcijfers en de half-jaarcijfers). Hierbij wordt – met uitzondering van de jaarcijfers – een termijn van indiening van twee maanden na afloop van het betreffende kwartaal gehanteerd.

Binnen vier maanden na afloop van ieder boekjaar dient het fonds, bij zowel de inspecteur als de inspecteur onder wie de instelling ressorteert voor de heffing en invordering van rijksbelastingen, de definitieve fiscale en commerciële jaarstukken in alsmede een overzicht van de kredieten ten behoeve van dan wel de beleggingen in de onderscheidenlijke projecten. Gelet op het belang van een snelle toetsing door de inspecteur heb ik gekozen voor de voornoemde termijn welke in overeenstemming is met de termijn van artikel 20 van het Besluit toezicht beleggingsinstellingen.

De genoemde verplichtingen hebben ten doel dat de inspecteur zo snel mogelijk over de relevante informatie beschikt op grond waarvan hij kan beoordelen of het wenselijk is dat een boekenonderzoek wordt ingesteld. Aldus wordt zo veel mogelijk in de actualiteit gewerkt en wordt voorkomen dat pas na geruime tijd wordt geconstateerd dat er geen sprake meer is van een sociaal-ethisch fonds.