Inkomstenbelasting, diverse tegemoetkomingen naar aanleiding van bijzondere gebeurtenissen

In het Besluit van 30 mei 2002, nr. DGB2002/2441M zijn de fiscale gevolgen geschetst voor betrokkenen bij uitkeringen aan vervolgingsslachtoffers. De volgende stichtingen houden zich thans nog bezig met het beheren en verdelen van gelden, die door de overheid en door private partijen ter beschikking zijn gesteld, als erkenning van achteraf geconstateerde tekortkomingen bij het naoorlogse rechtsherstel en de naoorlogse opvang. De niet meer genoemde stichtingen hebben gemeld dat zij geen uitkeringen meer verstrekken.

• – Stichting Het Gebaar, opgericht op 19 november 2001, gevestigd te Den Haag;

• – Stichting Rechtsherstel Sinti en Roma, opgericht op 3 november 2000, gevestigd te Tilburg;

• – Stichting Joods Humanitair Fonds, opgericht op 31 januari 2002, gevestigd te ’s-Gravenhage;

• – Stichting Individuele Verzekeringsaanspraken Sjoa, opgericht op 22 november 1999, gevestigd te ’s-Gravenhage;

• – Stichting Individuele Bankaanspraken Sjoa, opgericht op 11 maart 2002, gevestigd te ’s-Gravenhage;

• – Stichting Individuele Effectenaanspraken Sjoa, opgericht op 22 november 1999, gevestigd te ’s-Gravenhage.

Voor uitkeringen aan en van de genoemde stichtingen zijn de volgende fiscale gevolgen van toepassing.

Geen schenkingsrecht is verschuldigd over de gelden die door de overheid en de private instellingen aan de stichtingen worden verstrekt en over de betalingen die de stichtingen doen aan de rechthebbenden.

De betalingen door de stichtingen aan de gerechtigden vormen geen inkomen in de zin van de Wet IB 2001.

Uit de reglementen die de verschillende stichtingen hanteren bij de verdeling van gelden aan collectieve doelen, maak ik op dat het in beginsel niet mogelijk is dat uitkeringen plaatsvinden aan vennootschapsbelastingplichtige lichamen. Een vrijstelling voor betalingen aan collectieve doelen is daarom niet nodig.

Ter voorkoming van misverstanden merk ik op dat, nadat de betaling eenmaal aan de gerechtigde is toegekend, deze deel uitmaakt van diens vermogen. Opbrengsten daarvan worden op de normale wijze in de inkomstenbelasting betrokken. Bij vererving of schenking van (gedeelten van) dat vermogen vindt op reguliere wijze heffing van successie-, respectievelijk schenkingsrecht plaats.

In het jaar 2000 hebben de Duitse en de Oostenrijkse overheid met het bedrijfsleven van die landen elk een compensatiefonds ingesteld voor eenmalige schadeloosstellingen aan slachtoffers van het nationaal-socialistische bewind. Ter erkenning van het ondergane leed worden uit deze fondsen uitkeringen gedaan aan voormalige dwangarbeiders uit de Tweede Wereldoorlog. De maximale vergoedingen uit deze fondsen ontlopen elkaar niet veel. Afhankelijk van de omstandigheden waaronder de dwangarbeid werd verricht ontvangen de voormalige dwangarbeiders een eenmalige uitkering van maximaal ongeveer € 7.700.

Tot dezelfde hoogte voorziet het Duitse compensatiefonds ook in eenmalige uitkeringen aan andere slachtoffers die ernstige lichamelijke of geestelijke schade hebben geleden door toedoen van het nationaal-socialistische bewind. In Oostenrijk bestaat sinds 1995 een fonds dat voorziet in eenmalige uitkeringen aan slachtoffers van de vervolging door het nazi-regime in dat land.

Vooruitlopend op de instelling van de bovengenoemde compensatiefondsen hebben twee Duitse bedrijven rechtstreeks vergoedingen toegekend aan personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in die bedrijven dwangarbeid hebben verricht. Ter vergoeding van de immateriële schade hebben deze bedrijven op humanitaire gronden een eenmalige uitkering van maximaal ongeveer € 5.100 uitbetaald aan de voormalige dwangarbeiders.

Dit besluit heeft betrekking op:

• – het Duitse fonds ‘Herinnering, Verantwoordelijkheid en Toekomst’. De regering van de Bondsrepubliek Duitsland heeft de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) te Genève belast met de uitvoering van de schadeloosstellingen aan voormalige dwangarbeiders die niet uit Oost-Europese landen afkomstig zijn. De IOM is een intergouvernementele organisatie met vestigingen over de hele wereld, waaronder Nederland. Voor de afwikkeling van de aanvragen van de Nederlandse voormalig dwangarbeiders heeft de IOM het ‘Project Duitse Compensatie Dwangarbeid’ te Apeldoorn in het leven geroepen;

• – het Oostenrijkse fonds ‘Verzoening, Vrede en Samenwerking’. Om de aanvragen in Nederland in goede banen te leiden is het ‘Project Oostenrijkse Compensatie Dwangarbeid’ te Apeldoorn in het leven geroepen dat voor de Nederlandse betrokkenen en uitkeringsgerechtigden als eerste aanspreekpunt fungeert;

• – het ‘Nationale Fonds van de Republiek Oostenrijk voor Slachtoffers van het Nationaal-socialisme’;

• – het ‘Volkswagen AG – Humanitair Fonds’;

• – het ‘Siemens Humanitair Hulp Fonds’.

De bovengenoemde fondsen zijn niet in Nederland gevestigd, zodat mede om die reden geen schenkingsrecht verschuldigd is over de betaling aan de rechthebbenden. De betalingen door de fondsen aan de gerechtigden vormen geen inkomen in de zin van de Wet IB 2001. Nadat de betaling aan de gerechtigde is toegekend, maakt deze deel uit van diens vermogen. Opbrengsten daarvan worden op normale wijze in de inkomstenbelasting betrokken. Bij vererving of schenking van (gedeelten van) dat vermogen vindt op reguliere wijze heffing plaats van successie- respectievelijk schenkingsrecht.

Met ingang van 26 januari 2000 zijn twee financiële maatregelen ingegaan ten behoeve van asbestslachtoffers. Op basis van deze maatregelen kunnen werknemers die door langdurige blootstelling aan asbest lijden aan ernstige ziekten (zoals maligne mesothelioom), aanspraak maken op een financiële tegemoetkoming in de schade. In een aantal situaties kunnen ook de nabestaanden van asbestslachtoffers aanspraak maken op een financiële tegemoetkoming. Hieronder worden de fiscale gevolgen van die tegemoetkomingen beschreven.

In onderdeel 5.2 wordt eerst een korte algemene toelichting gegeven op de bedoelde maatregelen voor asbestslachtoffers. In onderdeel 5.3 komen de gevolgen voor het schenkings- en successierecht aan de orde. Onderdeel 5.4 gaat in op de gevolgen voor de loon- en inkomstenbelasting.

Over de hiervoor genoemde bedragen is geen schenkingsrecht verschuldigd. Over de eenmalige uitkering aan de nabestaande(n) van het asbestslachtoffer is evenmin successierecht verschuldigd. Een andere situatie doet zich voor als de uitkering ten tijde van het overlijden al toegekend was. De uitkering heeft dan deel uitgemaakt van het vermogen van de overledene, waardoor ze wordt betrokken in het successierecht dat over de nalatenschap kan zijn verschuldigd.

In het Besluit van 13 mei 2002, nr. DGB2002/2811M is een aantal maatregelen van fiscaal-technische aard getroffen, in verband met de explosie in Enschede op 13 mei 2000. Deze maatregelen zijn bedoeld voor belastingplichtigen die door of als gevolg van de explosie schade hebben ondervonden. Hierna zijn uit dat besluit alleen nog de maatregelen overgenomen die thans nog van belang zijn.

Op grond van wettelijke bepalingen is hij die gehouden is desgevorderd boeken en andere bescheiden betreffende zijn bedrijf of zelfstandig uitgeoefend beroep ter inzage te verstrekken, verplicht deze gedurende een bepaalde periode te bewaren. De wet gaat daarbij uit van het zgn. bezitsvermoeden hetgeen betekent dat hij van wie inzage van boeken en andere bescheiden is gevorderd, geacht wordt deze in zijn bezit te hebben, tenzij het tegendeel aannemelijk is gemaakt. Om gedupeerden van de explosie te behoeden voor het toepassen van de in de wet voorziene sanctie op het niet of niet volledig (kunnen) nakomen van deze verplichting, zal in voorkomend geval een soepel standpunt worden ingenomen.

Op voorstel van de Commissie Financiële Afwikkeling Nieuwjaarsbrand Volendam is een tweetal regelingen vastgesteld ter tegemoetkoming in de materiële schade van de slachtoffers van de nieuwjaarsbrand in Volendam.

Hieronder wordt ingegaan op de inhoud van de regelingen en de daaraan te verbinden fiscale gevolgen.

Op grond van deze regeling wordt een financiële tegemoetkoming verstrekt in medische kosten en in kosten voor het dagelijks leven die voortvloeien uit lichamelijk of psychisch letsel. Het letsel moet door de ramp zijn veroorzaakt en de kosten dienen op medische indicatie te zijn gemaakt. De regeling geldt alleen voor kosten die niet via een andere regeling voor tegemoetkoming in aanmerking (kunnen) komen.

De regeling is bedoeld voor slachtoffers die nog in leven zijn en hun naasten en voor naasten van overleden slachtoffers en betreft kosten die tussen 1 januari 2002 en 1 januari 2007 zijn of worden gemaakt. De uitkering vindt plaats op basis van door de slachtoffers werkelijk gemaakte kosten.

De uitkeringen op grond van deze regeling zijn voor de inkomstenbelasting niet belastbaar in box 1. Voor zover de kosten waarop de vergoeding betrekking heeft kwalificeren als buitengewone uitgaven, staat de vergoeding in zoverre aan aftrek in de weg (geen drukkende kosten voor zover recht bestaat op vergoeding).

Op grond van deze regeling kunnen slachtoffers met blijvend lichamelijk en/of psychisch letsel een uitkering ineens krijgen. De uitkering is bedoeld om de draad van het leven weer op te pakken en hun toekomst zelf vorm te geven. De hoogte van de uitkering is alleen afhankelijk van de mate van functionele invaliditeit van het slachtoffer en kan maximaal € 150.000 bedragen. De uitkering is niet gerelateerd aan een bron van inkomen.

De eenmalige uitkering is voor de inkomstenbelasting niet belastbaar in box 1. De uitkering behoort wel tot het vermogen in box 3, voor zover op de peildatum nog aanwezig.