Aanwijzing rusttijden, vaartijden, bemanningssterkte en stilleggen van schepen

Het in hoofdstuk IV van het Besluit vaartijden en bemanningssterkte binnenvaart voorgeschreven vaartijdenboek is het uitgangspunt bij controles. In dit boek wordt vooraf o.a. de exploitatiewijze en de samenstelling van de bemanning geregistreerd. Daarnaast worden per reis de vaar- en rusttijden bijgehouden. Indien het vaartijdenboek niet (in de stuurhut) aanwezig is, kan bijvoorbeeld niet worden vastgesteld of de gehele bemanning de verplichte rust heeft genoten bij een wisseling van de exploitatiewijze.

Tegen inlevering van het oude vaartijdenboek wordt door de IVW Divisie Vervoer een nieuw vaartijdenboek verstrekt en het oude boek ongeldig gemaakt. Dit ongeldig gemaakte vaartijdenboek moet gedurende een periode van zes maanden aan boord van het schip worden bewaard. De gegevens, die in het ongeldig gemaakte vaartijdenboek staan vermeld, zijn van groot belang voor de bedrijfsonderzoeken die door de IVW Divisie Vervoer worden verricht. Deze bedrijfsonderzoeken beslaan een groter tijdvak. Deze onderzoeken worden bemoeilijkt wanneer het ongeldig gemaakte vaartijdenboek niet gedurende de voorgeschreven periode aan boord is.

In bepaalde gevallen kan naast het vaartijdenboek de tachograaf als controlemiddel worden gebruikt. De kwaliteit van de bemanning blijkt uit het dienstboekje.

De relevante gegevens van iedere transport controle water (tracowat) worden per schip in het bedrijfsprocessensysteem van de politie opgenomen. Deze controles hebben uitsluitend betrekking op de beroepsvaart.

Op de Nederlandse Rijn, het Pannerdensch Kanaal, de Lek en de Waal, gelden internationale reglementen (RPR95, ROSR, RRP 1998, RRP, ADNR). Deze ‘politievoorschriften’ zijn gesanctioneerd in de Herziene Rijnvaartakte 1868 (art. 32). Noch de Akte, noch de reglementen regelen de bevoegdheden van toezichthouders en opsporingsambtenaren. De bepalingen uit de nationale wetgeving mogen daarom worden toegepast. Dit standpunt wordt gesteund door de Hoge Raad (zie HR nr. 116.174 d.d. 29 juni 1999)

De bevoegdheden van toezichthouders zijn in het algemeen geregeld in hoofdstuk 5 van de Algemene wet bestuursrecht (AWB). Zij hebben ingevolge artikel 5.19 van de AWB de bevoegdheid het schip stil te leggen en/of naar een aangewezen plaats te laten overbrengen. Dit mag echter alleen ter controle en voor zo lang als dit voor de controle noodzakelijk is. Na beëindiging van de controle kan het schip dus niet langer worden opgehouden met gebruikmaking van deze bevoegdheden (hoofdstuk 5 AWB). Het schip langer stilleggen kan wel op grond van artikel 9 van de Binnenschepenwet. Dat artikel geeft aan de IVW Divisie Scheepvaart en de Arbeidsinspectie de bevoegdheid het schip stil te leggen ‘indien de staat waarin het schip zich bevindt zodanig is dat de veiligheid van het schip en de opvarenden of van andere schepen en hun opvarenden onmiddellijk gevaar loopt’.

De daartoe aangewezen ambtenaar van de Arbeidsinspectie is voorts ingevolge artikel 28 van de Arbeidsomstandighedenwet 1998 bevoegd te bevelen ‘dat personen niet mogen blijven in door hem aangewezen plaatsen, of dat door hem aangewezen werkzaamheden worden gestaakt dan wel niet mogen worden aangevangen, indien naar zijn redelijk oordeel dat verblijf of die werkzaamheden ernstig gevaar opleveren voor personen’.

Op grond van artikel 8:1 Arbeidstijdenwet (ATW) zijn naast de Arbeidsinspectie ook de ambtenaren van de IVW Divisie Vervoer en de IVW Divisie Scheepvaart en de politie belast met het toezicht op de naleving van de rustbepalingen in hoofdstuk 5 van het Arbeidstijdenbesluit vervoer.

Bevel de arbeid te staken.

Op grond van artikel 8:2 van deze wet kan de toezichthouder een bevel geven de arbeid te staken en de voorgeschreven rust alsnog te genieten, indien naar zijn oordeel arbeid wordt verricht, die in ernstige mate in strijd is met de regels van hoofdstuk 5 Arbeidstijdenbesluit vervoer. Het negeren van zo’n bevel is strafbaar. (Misdrijf artikel 8:3 Arbeidstijdenwet. Strafbaar als economisch delict ingevolge artikel 1 lid 3 Wet op de economische delicten (WED)).

Artikel 8:2 lid 3 ATW bepaalt dat, indien het bevel op enigerlei andere wijze dan schriftelijk wordt gegeven, het bevel binnen 7 dagen, nadat het bevel is gegeven, schriftelijk moet worden bevestigd.

NB. Dit bevel is een beschikking in de zin van de Algemene Wet Bestuursrecht. Dit houdt in dat tijdstip en duur van het verbod moeten worden vermeld alsmede de mogelijkheid en de termijn van beroep (6 weken) en de instantie waar dit kan geschieden.

De AWB geeft geen bevoegdheid aan de opsporingsambtenaren (art. 1:6 AWB). Op het terrein van de waterfeiten geven enkele bijzondere wetten AWB-bevoegdheden ter opsporing aan opsporingsambtenaren (zie artikel 49 BISW, artikel 19 WVBB en artikel 32 SVVW). Indien daarbij verwezen wordt naar art. 5:19 AWB mag het schip op een bepaalde plaats worden stilgelegd. Dit stilleggen is echter uitsluitend een instrument om (verdere) opsporing mogelijk te maken en kan niet gehanteerd worden om het schip definitief stil te leggen tot dat het geconstateerde gebrek is hersteld.

Zodra – bijvoorbeeld – het schip in orde is bevonden, een waarschuwing is gegeven, of – bij constatering van een strafbaar feit – proces-verbaal is opgemaakt, kan het schip niet langer (met gebruikmaking van deze in artikel 5.19 AWB, gegeven bevoegdheid) worden opgehouden.

Indien bepaalde ernstige overtredingen met een zeeschip zijn begaan, kan de officier van justitie, in de in art. 35 Scheepvaartverkeerswet genoemde gevallen, het zeeschip vast (doen) houden.

Bij overtreding van bepalingen in bijzondere wetten die onder de werking van de Wet economische delicten (WED) zijn gebracht (i.c. de Wet vervoer gevaarlijke stoffen) voorziet artikel 28 van de WED er in, dat – onder in die bepaling aangegeven voorwaarden – de officier van justitie een voorlopige maatregel kan bevelen, die kan inhouden zich te onthouden van bepaalde handelingen (bijv. het doorvaren met het desbetreffende schip).

Ten slotte is nog van belang dat op grond van artikel 9 SVVW een verkeersaanwijzing kan worden gegeven door daartoe bevoegde ambtenaren, om een bepaald gedrag in het scheepvaartverkeer te bewerkstelligen, binnen de – vrij ruime – belangen die blijkens artikel 3 van die wet door de Scheepvaartverkeerswet worden beschermd.

Bevoegd tot het geven van verkeersaanwijzingen zijn o.a. bepaalde politieambtenaren (zie art. 5 t/m 7 Besluit verkeersinformatie en verkeersaanwijzingen scheepvaartverkeer Stb. 2003,7).

In andere gevallen waarin één of meer ernstige overtredingen zijn geconstateerd en de conclusie wordt getrokken dat verder varen onverantwoord is, moeten opsporingsambtenaren de bevoegdheid om schepen stil te leggen teneinde een overtreding op te doen houden, ontlenen aan artikel 2 van de Politiewet (‘in ondergeschiktheid aan het bevoegd gezag en in overeenstemming met de geldende rechtsregels zorgen voor een daadwerkelijke handhaving van de rechtsorde’).

NB. Opzettelijk niet voldoen aan de vordering levert overtreding van artikel 184 WvSr op.

Bovenstaande bevoegdheidstoedeling leidt er toe dat er sprake is van verschillende maatregelen in een reeks gevallen van oplopende zwaarte, waarbij verschillende bevoegdheden kunnen worden gehanteerd.

Samengevat komt het erop neer dat in gevallen waarin het noodzakelijk wordt geoordeeld een schip stil te leggen en er geen mogelijkheid is een toezichthoudende dienst in te schakelen of gebruik te maken van een voorlopige maatregel als bedoeld in de WED, dan wel voor de periode in afwachting van de komst van een toezichthouder of het treffen van een voorlopige maatregel, overgegaan kan worden tot het stilleggen van een schip met gebruikmaking van de bevoegdheid van artikel 2 van de Politiewet. Dit laatste is – gezien de zwaarte van het middel – slechts mogelijk in bijzondere gevallen. In paragraaf 3 wordt per onderwerp aangegeven wanneer sprake is van dergelijke bijzondere gevallen. In de resterende situaties kunnen uiteraard de gebruikelijke strafvorderlijke maatregelen worden getroffen (opmaken proces-verbaal etc.).

Overigens wordt het doel ‘stilleggen van het schip’ indirect ook bereikt indien om andere legitieme redenen de schipper wordt aangehouden en voorgeleid of indien bepaalde civiele zaken in beslag worden genomen (b.v. het gehele schip na onttrekking aan het civielrechtelijke beslag of ten behoeve van een technisch onderzoek na bijvoorbeeld een dodelijke aanvaring).

Het stilleggen van schepen is een ingrijpende handeling, zodat aan het gebruik van de bevoegdheid tot stillegging een redelijkheidsafweging vooraf dient te gaan, waarbij rekening wordt gehouden met eventueel daaraan verbonden gevolgen (proportionaliteit). Vaak is stilleggen een tijdelijke maatregel. Zodra de ongewenste situatie is hersteld of de omstandigheden zijn verbeterd mag het schip weer verder varen.

Opmerking: waar in onderstaande gevallen wordt uitgegaan van een overtreding van een voorschrift in het Binnenvaartpolitiereglement respectievelijk het Rijnvaartpolitiereglement 1995 kan op de Eems/Dollard, Westerschelde, Het Kanaal van Gent naar Terneuzen en de Gemeenschappelijke Maas slechts conform deze aanwijzing worden gehandeld indien de gedraging is te herleiden tot een overeenkomstige overtreding in het desbetreffende scheepvaartreglement. Toepassing van het Reglement onderzoek schepen op de Rijn 1995 vindt plaats met inachtneming van de Aanwijzing Rijnkruisend scheepvaartverkeer.

Indien de ernst van de feitelijk aangetroffen situatie gelet op de mate van verwijtbaarheid daartoe aanleiding geeft, dient om dit gedrag te beëindigen (naast het opmaken van proces-verbaal) primair bestuursrechtelijk te worden opgetreden door een toezichthouder. In de overige gevallen kan van een schipper – op grond van artikel 2 van de Politiewet – worden gevorderd het schip stil te leggen, al dan niet op een aangewezen ligplaats. In de paragrafen 3.2. t/m 3.10 worden de gevallen beschreven.

Tot het stilleggen van een schip kan in de onder 3.2 t/m 3.10 genoemde gevallen – zonder overleg met de officier van justitie – worden overgegaan, indien de aangetroffen situatie in deze aanwijzing (als voorbeeld) is beschreven. In alle overige gevallen waarin het stilleggen van een schip aangewezen is, dient vooraf overleg te worden gevoerd met de officier van justitie.

Het schip kan worden stilgelegd indien:

• a. er geen bevoegde schipper aan boord is;

• b. 50% of minder van de voorgeschreven bemanning aanwezig is;

• c. er sprake is van het ontbreken of het niet goed functioneren van een (verplichte) tachograaf bij varen in bloktijd of bij het gebruik maken van een vrijstelling waarbij het gebruik van de tachograaf als voorwaarde is gesteld.

Het schip kan worden stilgelegd indien:

• a. de laatstgenoten voorgeschreven rust van ieder in dienst zijnd bemanningslid minder dan 6 uur bedraagt;

• b. de laatste genoten voorgeschreven rust van één van de in dienst zijnde bemanningsleden minder dan 4 uur bedraagt.

NB: in dergelijke gevallen wordt een bevel gegeven als bedoeld in artikel 8:2 lid 2 Arbeidstijdenwet. Zie onder 2.2 in deze aanwijzing.

Het schip kan worden stilgelegd indien de schipper niet kan aantonen dat hij over het vereiste vaarbewijs of Rijnpatent beschikt en de opsporingsambtenaar op dat moment niet kan nagaan of het vereiste vaarbewijs of Rijnpatent is afgegeven.

Het schip kan worden stilgelegd indien de schipper niet kan aantonen dat hij over het radardiploma beschikt, indien hij bij slecht zicht op radar vaart en de opsporingsambtenaar op dat moment niet kan nagaan of een radardiploma is afgegeven en de schipper zonder radar niet veilig kan varen.

Nb. Deze laatste mogelijkheid geldt uitsluitend voor het BPR-gebied! Een schipper op het RPR95-gebied die geen gebruik van radar kan maken, moet bij slecht zicht op de dichtstbijzijnde daarvoor geschikte plaats gaan stilliggen. Zie verder voor de ‘verplichte radarvaart’ artikel 6.30 RPR95.

Met de invoering van de negende wijziging BPR (voorjaar 2004) geldt deze ‘verplichte radarvaart’ ook op het BPR-gebied voor de wateren genoemd in de Bijlage 9 BPR.

Indien er geen mogelijkheden zijn voor het stilleggen van een schip door de IVW Divisie Scheepvaart of de Arbeidsinspectie op grond van artikel 9 van de Binnenschepenwet of door het geven van een verkeersaanwijzing op grond van de Scheepvaartverkeerswet, kan het schip worden stilgelegd bij ernstig gevaarzettend gedrag, zoals:

• a. het ontbreken of niet functioneren van verlichting bij nacht, onder afweging van de ernst van de gevaarzetting in verband met het overige scheepvaartverkeer;

• b. het geheel ontbreken of niet goed functioneren van de marifooninstallatie;

• c. uitsluitend bij slecht zicht: het ontbreken van de ter plaatse voorgeschreven goed functionerende marifooninstallatie waarmee op twee kanalen tegelijk kan worden uitgeluisterd, terwijl wel een goed functionerende marifooninstallatie aanwezig is waarmee slechts op één kanaal kan worden uitgeluisterd, onder afweging van de ernst van de gevaarzetting in verband met de nabijheid van verkeersposten, sluizen, bruggen en andere kunstwerken waarmee (ook) gecommuniceerd moet (kunnen) worden;

• d. het negeren van de verplichting te gaan stilliggen bij slecht zicht.

Indien er geen mogelijkheden zijn voor het stilleggen van een schip door IVW Divisie Scheepvaart of de Arbeidsinspectie op grond van artikel 9 van de Binnenschepenwet of het geven van een verkeersaanwijzing op grond van de Scheepvaartverkeerswet, kan het schip worden stilgelegd indien het schip zodanig is beladen dat:

• – er onvoldoende rekening is gehouden met de maximaal toegelaten diepgang, waardoor een afwijkend vaargedrag wordt vertoond (vgl. artikel 1.06 BPR/RPR95);

• – het schip zodanig is overbeladen dat het dreigt vast te varen;

• – het schip zodanig is beladen dat de stabiliteit in gevaar wordt gebracht en/of gevaar bestaat voor vervullen en/of zinken.

Bij te diep liggende schepen wordt stilgelegd indien sprake is van:

• a. met spuitzand beladen beunschepen die meer dan 20 cm. gemeten op enig inzinkingsmerk te diep liggen;

• b. met spuitzand beladen beunschepen waarbij de feitelijke afstand tussen het wateroppervlak en het laagste waterdichte punt op zone 2 en 3 wateren kleiner is dan 50 cm. en op zone 4 wateren kleiner is dan 30 cm;

• c. overige beladingen bij schepen die meer dan 10 cm. gemeten op enig inzinkingsmerk te diep liggen.

Indien er geen mogelijkheden zijn voor toepassing van bestuursdwang door de IVW Divisie Vervoer op grond van de Wet vervoer van gevaarlijke stoffen, of door de IVW Divisie Scheepvaart of de Arbeidsinspectie op grond van artikel 9 van de Binnenschepenwet, dan wel oplegging van een voorlopige maatregel in de zin van de Wet op de economische delicten, kan het schip worden stilgelegd indien er sprake is van opvallende onregelmatigheden, zoals een lekkage of belangrijke schade. In deze uitzonderlijke gevallen kan stillegging op grond van artikel 2 van de Politiewet uitsluitend plaatsvinden na overleg met of in afwachting van de komst van de IVW Divisie Vervoer, de IVW Divisie Scheepvaart en/of de Arbeidsinspectie.

Indien een opvarende voorkomt in het opsporingsregister of in geval van aanhouding buiten heterdaad, kan het van boord halen van betrokkene leiden tot onderbemanning en daarmee tot stilleggen conform paragraaf 3.2, sub b.

Artikel 29 lid 1 Scheepvaartverkeerswet geeft de mogelijkheid aan de opsporingsambtenaar om, bij ernstige verdenking van handelen in strijd met ‘varen onder invloed’ artikel 27 Scheepvaartverkeerswet c.q. artikel 1.02, zevende lid, of artikel 1.03, vierde lid, Rijnvaartpolitiereglement 1995, een vaarverbod op te leggen aan degene die op een scheepvaartweg een varend schip voert of stuurt, dan wel als loods aan boord van een zodanig schip adviseert over de te voeren navigatie. (schipper, kapitein, loods, roerganger etc.)

Artikel 29 lid 2 Scheepvaartverkeerswet geeft aan de opsporingsambtenaar dezelfde bevoegdheid op degene die aanstalten maakt een schip dat op een scheepvaartweg voor vertrek gereed ligt, te voeren te sturen, dan wel als loods aan boord van een zodanig schip te adviseren over de te voeren navigatie.

Het vaarverbod wordt schriftelijk uitgereikt. Hierop wordt het tijdstip en de duur van het vaarverbod vermeld.

Voor het opleggen van een vaarverbod ingevolge artikel 29 Scheepvaartverkeerswet wordt de tabel voor het wegverkeer gehanteerd. Uitgangspunt hierbij is dat per uur 65 µg/l wordt afgebroken.

Tabel 1 voor vaarverbod:

Opmerking: Sinds 1 april 2002 geldt, op de wateren waarop de Herziene Rijnvaartakte van toepassing is (Rijn, Waal en Lek), een toegestane alcoholconcentratie in het bloed van 0,5 ‰. Hiervoor geldt tabel 1.

Zodra de Scheepvaartverkeerswet op overeenkomstige wijze is aangepast van 0,8 ‰ naar 0,5 ‰, wordt deze tabel tevens van toepassing op de overige wateren in Nederland. Tot dat moment geldt voor het regime van de SVVW onderstaande tabel 2.

Nb. Het opleggen van een vaarverbod en/of meenemen van verdachte ten behoeve van een ademanalyse en/of bloedproef kan leiden tot onderbemanning en daarmee tot stillegging conform paragraaf 3.2., sub b.

Nb. Zie verder de aanwijzing en richtlijn voor strafvordering varen onder invloed.

Tabel 2 voor vaarverbod: