Regeling bijzondere uitkering integrale projecten 2013

In het Bestuurlijk Akkoord van 18 april 2010 tussen Bonaire, Sint Eustatius, Saba en Nederland is geconstateerd dat voor het verbeteren van de welvaart op de eilanden het versterken van economische activiteiten, het vergroten van de leefbaarheid (met daarbij ook aandacht voor fysieke aspecten zoals verbetering van het ziekenhuiswezen, huisvestingsvraagstukken, woningbouwprojecten), het verbeteren van de werking van de arbeidsmarkt en het uitbreiden van werkgelegenheid van groot belang zijn. Binnen de sociaaleconomische context is sprake van een intrinsieke verknoping van beleidsterreinen als arbeidsmarkt, educatie en onderwijs, maatschappelijke zorg ((geestelijke) gezondheidszorg, waaronder (preventie van) verslavingsproblematiek, jeugdzorg en maatschappelijke hulpverlening), leefbaarheidsvraagstukken, sociale woningbouw en wijken. Een zo integraal mogelijke aanpak kan een extra impuls geven aan het aanpakken en oplossen van de op de eilanden aanwezige problematiek van (arbeids)participatie en leefbaarheid.

De Nederlandse departementen Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Volksgezondheid, Welzijn en Sport en Economische Zaken hebben zich gezamenlijk verbonden met betrekking tot de genoemde integrale aanpak en stellen middelen ter beschikking voor de financiering van projecten ‘integrale aanpak Caribisch Nederland’.

Hoofddoel van de integrale aanpak is het verbeteren van de leefbaarheid, de re-integratie naar duurzaam betaald werk en het bevorderen van maatschappelijke participatie op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. In dit beleidskader wordt nader toegelicht welke activiteiten wenselijk of nodig zijn om dit doel te bereiken. Ingediende projectvoorstellen dienen bij te dragen aan het bereiken van het hoofddoel en dienen te bestaan uit meerdere van de in dit beleidskader beschreven activiteiten. Dit beleidskader dient als basis voor het door het Projectteam integrale aanpak Caribisch Nederland te ontwikkelen toetsingskader voor projectvoorstellen.

Alleen projecten op Bonaire, Sint Eustatius of Saba kunnen voor goedkeuring en financiering in aanmerking komen. Bij het honoreren van projectvoorstellen wordt gestreefd naar een zo evenredig mogelijke verdeling over de eilandgebieden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. Alleen de bestuurscolleges van Bonaire, Sint Eustatius of Saba kunnen projectvoorstellen indienen. Voorstellen dienen te voldoen aan de eisen die worden gesteld in de Ministeriële Regeling, houdende regels inzake een eenmalige bijzondere uitkering voor integrale projecten aan de openbare lichamen Bonaire, Sint Eustatius en Saba (regeling bijzondere uitkering integrale projecten 2013).

• • Is de projectaanvrager het bestuurscollege van Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Voldoet het voorstel aan de eisen zoals gesteld in de hierboven genoemde Ministeriële Regeling?

Met een integrale aanpak wordt het mogelijk de leefbaarheid, de re-integratie naar duurzaam betaald werk en het bevorderen van maatschappelijke participatie op de eilanden voortvarend ter hand te nemen. Er ontstaat meer ruimte om middelen te bundelen en combinaties mogelijk te maken. Het creëert daarmee meer mogelijkheden om een samenhangende aanpak te realiseren, afgestemd op en passend binnen de lokale praktijk, waarbij eigen afwegingen kunnen worden gemaakt wat betreft de nadruk op verschillende doelen. Door een integrale aanpak kunnen combinaties tot stand worden gebracht die de effectiviteit van de verschillende activiteiten kunnen versterken. Daarmee biedt een dergelijke aanpak ook kansen om efficiënter en effectiever te werken.

• • Draagt het projectvoorstel bij aan het verbeteren van de leefbaarheid, de re-integratie naar duurzaam betaald werk of het bevorderen van maatschappelijke participatie op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Geeft het projectvoorstel blijk van samenwerking tussen organisaties en individuen op meerdere van hieronder beschreven beleidsterreinen of verknoping van doelstellingen op deze beleidsterreinen?

• • Is er in het projectvoorstel sprake van een sober en doelmatig gebruik van de middelen?

De beleidsinzet dient primair gericht te zijn op het tot stand komen van op arbeidsactivering en -bemiddeling en zelfstandig ondernemerschap1 gerichte activiteiten (waaronder job programs). Deze aanpak verbetert enerzijds de toeleiding naar werk en de matching tussen vraag en aanbod; onder meer door de verschillende interventiemogelijkheden toegankelijk en toepasbaar te maken. Anderzijds kan deze aanpak inspelen op zich in de praktijk voordoende knelpunten en probleemgroepen. Hierbij kan vanzelfsprekend ook worden gedacht aan activiteiten, gericht op specifieke groepen. Veelal zal sprake zijn van een situatie waarbij meerdere belemmeringen moeten worden weggenomen, voordat tot een succesvolle arbeidsparticipatie kan worden gekomen. De aanpak zal dan ook vaak niet alleen bestaan uit training in beroepsvaardigheden, maar ook uit begeleiding in algemene werknemersvaardigheden (attitude, op tijd komen, communicatie, probleemoplossend vermogen, werken in teamverband et cetera).

Een adequate werkgeversbenadering is een intrinsiek onderdeel van de aanpak om mensen naar werk te begeleiden, waarbij vraaggestuurde dienstverlening aan werkgevers het uitgangspunt is. Hierbij hoort onder meer een eenduidig aanspreekpunt voor werkgevers voor informatie en advies, zo simpel en transparant mogelijke administratieve procedures, maar ook een zo compleet mogelijk inzicht in de vacatures die voorhanden zijn en toereikende arbeidsmarktinformatie (te verwachten ontwikkelingen op korte en middellange termijn).

• • Draagt het projectvoorstel bij aan de arbeidsparticipatie van inwoners van Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Gaat het projectvoorstel uit van de vraag naar arbeidskrachten (en zijn werkgevers vanaf de start betrokken bij het project)?

• • Heeft het projectvoorstel aandacht voor de vaak multiproblematiek (waaronder de behoefte aan dag- en buitenschoolse opvang) van de beoogde deelnemers aan het project en is dit terug te vinden in de samenstelling van de projectpartners?

Gezien het hoge aantal alleenstaande moeders is kinderopvang in Caribisch Nederland buitengewoon belangrijk voor arbeidsparticipatie. Maar kinderopvang is ook van groot belang voor de ontwikkeling van het kind, met name in situaties waarin sprake is van een kwetsbare gezinssituatie. Tegelijkertijd moet worden vastgesteld dat de kwaliteit van de kinderopvang in veel situaties – naar normen van Europees-Nederland gemeten – volstrekt onvoldoende is. Ook op dit vlak moet de beoogde integrale aanpak soelaas kunnen bieden. Los van de kwaliteit van de kinderopvang heeft de wijze waarop de buitenschoolse opvang (in relatie ook tot de schooltijden) is geregeld in het bijzonder de aandacht. Belangrijk onderdeel van deze problematiek is dat jonge kinderen noodgedwongen op straat zouden hangen, met alle gevolgen van dien. Hiervan is ook de beschikbaarheid van andere voorzieningen, zoals in de sfeer van sportvoorzieningen, relevant.

• • Draagt het project bij aan verbetering van de kwaliteit van kinderopvang op de eilanden? Of worden er meer plaatsen gecreëerd in de kinderopvang van voldoende kwaliteit (naar de door het eilandsbestuur vastgestelde normen)? Of draagt het voorstel bij aan de betaalbaarheid van kinderopvang? Of draagt het bij aan de verbetering van de arbeidsvoorwaarden voor medewerkers in de kinderopvang?

Uit analyses blijkt dat de opleidingsrichting en het opleidingsniveau van jongeren vaak niet of onvoldoende aansluit bij de vraag van werkgevers. Daarnaast verlaten te veel jongeren voortijdig het voortgezet onderwijs. Adequate mogelijkheden op het vlak van educatie en opleiding dienen dus uitdrukkelijk onderdeel uit te maken van een integrale aanpak, om daarmee ook vanuit educatie en vorming een bijdrage te kunnen leveren aan een integraal aanbod aan bijvoorbeeld werkgevers. In dat verband kan onder meer gewezen worden op de in 2010 van kracht geworden Wet sociale kanstrajecten jongeren BES. Doel van deze regeling is dat voortijdig schoolverlaters tussen de 18 en 25 jaar (onvoldoende startkwalificatie, geen betaald werk, niet ingeschreven staan als onderwijsdeelnemer) via deelname aan een Sociaal Kanstraject Jongeren (SKJ) alsnog in staat worden gesteld om een startkwalificatie te behalen of, als dat niet haalbaar is, passend werk te vinden. Het gaat hierbij om maatwerktrajecten, gericht op het verwerven en versterken van de basisvaardigheden en de sociale redzaamheid en op het ontwikkelen van de nodige attitudes en vaardigheden om zich in een werkkring te kunnen handhaven. De middelen voor de financiering van de trajecten worden toegewezen via een daarvoor in het leven geroepen bijzondere uitkering.

• • Draagt het projectvoorstel bij aan het verbeteren van de aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt op Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Bevat het projectvoorstel beoogde activiteiten die zijn gericht op het voorkomen en bestrijden van voortijdig schoolverlaten?

De wijkenaanpak die in 2007 in Nederland is gestart, is een integrale, gebiedsgerichte aanpak die er op gericht is om in de wijken met de grootste problemen achterstanden te verkleinen. In de langjarige aanpak wordt een verbinding gelegd tussen wonen, werken/participeren, leren, integreren, gezondheid en veiligheid. Een samenhangende mix van maatregelen en het centraal stellen van bewoners bij de opzet en uitvoering van plannen voor hun wijk, blijkt de effectiviteit van de aanpak te vergroten.

De ervaringen met de wijkenaanpak leren dat complexe problemen in aandachtswijken een meervoudig karakter hebben en niet kunnen worden opgelost vanuit één beleidsdomein of partij. Er bestaat een brede overeenstemming dat de samenhangende aanpak cruciaal is en dat daarvoor een nauwe samenwerking van verschillende partijen noodzakelijk is. Het nemen van de bewonerswensen als uitgangspunt blijkt een belangrijke succesfactor.

Hoewel de problematiek van Caribisch Nederland niet identiek is aan die in de aandachtswijken in Nederland, is focus en een langjarige, integrale aanpak wenselijk om achterstanden en complexe problemen aan te pakken. Ook op de eilanden is het belangrijk er voor te zorgen dat bewoners centraal staan, dat bewoners invloed hebben en zeggenschap, zowel bij de planvorming als bij de uitvoering. De aanpak vindt plaats onder verantwoordelijkheid van de lokale partijen. Met betrekking tot dit laatstgenoemde punt hebben de eilanden aangegeven een geïntegreerde aanpak ten aanzien van de sociaaleconomische ontwikkelkansen te willen. BZK/WBI fungeert hierbij als inspirator en aanjager en zal in die rol de eilanden ondersteunen bij de uitvoering door onder andere kennisoverdracht en inzet van deskundigheid.

De inbreng van BZK zal met name tot doel hebben het ondersteunen en bevorderen van het tot stand komen van een systeem van integraal werken (het bijeen brengen van de benodigde partners voor de oplossing van problemen), om daarmee de randvoorwaarden te scheppen waarbinnen de sociaaleconomische positie van de bewoners in Caribisch Nederland kan worden verbeterd. Beoogde uitwerking hiervan is het vergroten van de maatschappelijke participatie via onder andere de aanpak van de sociale problematiek (multiprobleem gezinnen).

• • Is het projectvoorstel gericht op ontwikkelen van een integrale wijkaanpak op Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Vindt de aanpak plaats onder verantwoordelijkheid van de lokale partijen vanuit diverse beleidsterreinen?

• • Hebben bewoners uit de wijk invloed en zeggenschap in het project?

• • Draagt het projectvoorstel bij aan de zelfredzaamheid van burgers?

Het doel is een beter toegankelijke, kwalitatieve, doelmatige en betaalbare zorg en jeugdzorg en het bevorderen van gezondheid en sociale samenhang, toegroeiend richting Nederlands niveau. De curatieve zorg, de langdurige zorg en de verslavingszorg vormen onderdeel van de wettelijke aanspraken conform de Zorgverzekering BES.

Bij de in dit kader voorgestane integrale aanpak van de sociaal economische problemen heeft met name het voorkomen van verslavingsproblemen prioriteit. Voor de aanspraak in de zorgverzekering van de verslavingszorg is door VWS reeds gekozen voor een integrale aanpak met justitie (forensische zorg), jeugd, jeugdzorg, geestelijke gezondheidszorg en lichte gehandicaptenzorg. Op deze dossiers wordt dus al in verre mate samenwerking met andere partijen verwezenlijkt. Deze aanspraken worden door VWS bekostigd. In dit kader dient derhalve de aandacht met name uit te gaan naar de preventie van verslavingsproblematiek.

De jeugdzorg in Caribisch Nederland staat in het teken van uitbreiding van voorzieningen, verhogen van kwaliteit, en de borging daarvan in de reguliere setting. Het gaat om het uitbreiden met een aantal nieuwe onderdelen van jeugdzorg en het verbeteren van de kwaliteit bij de verschillende voorzieningen. Inmiddels zijn op alle drie de eilanden Centra voor Jeugd en Gezin (CJG) gevestigd. Jeugdzorg en Gezinsvoogdij CN werkt intensief samen op lokaal niveau met OCW (aansluiting jeugdzorg en onderwijs) en met V&J (versterken justitiële jeugdketen). Ook de lokale vrije tijdsvoorzieningen voor jongeren wordt in de ketensamenwerking betrokken. Stimuleren van sport activiteiten die bijdragen aan integrale wijkaanpak, sociale integratie en meer lichaamsbeweging is van belang.

Een andere belangrijke prioriteit in de integrale aanpak betreft de opzet en uitvoering van WMO-achtige activiteiten, voor zover nog niet ergens anders belegd op de eilanden. Hiermee wordt bedoeld het aanbieden van voorzieningen, hulp en ondersteuning voor mensen met een beperking, zoals ouderen, gehandicapten of mensen met psychische problemen. Het doel van deze aanpak is dat iedereen kan meedoen aan de maatschappij en zoveel mogelijk zelfstandig kan blijven wonen. Enkele voorbeelden: aanpassingen in de woning, zoals een verhoogd toilet, vervoersvoorzieningen in de regio voor mensen die slecht ter been zijn en niet met het openbaar vervoer kunnen reizen, ondersteuning aan vrijwilligers en mantelzorgers, rolstoel, (warme) maaltijdvoorziening, sociaal cultureel werk zoals buurthuizen en maatschappelijke opvang zoals blijf-van-mijn-lijfhuizen en daklozenopvang.

• • Sluit het projectvoorstel aan bij reeds gerealiseerde samenwerking en uitvoering voor de beleidsterreinen zorg, jeugd en sport?

• • Draagt het projectvoorstel bij aan de preventie van verslavingsproblematiek op Bonaire, Sint Eustatius of Saba?

• • Is het voorstel gericht op WMO-achtige activiteiten, die nog niet ergens anders zijn belegd op de eilanden?