Regeling baten-lastendiensten 2011

In deze regeling wordt verstaan onder:

• a. baten-lastendienst: een dienstonderdeel als bedoeld in het eerste lid van artikel 10 van de Comptabiliteitswet 2001;

• b. vakminister: de minister belast met de leiding van het ministerie waaronder de betrokken (kandidaat) baten-lastendienst ressorteert;

• c. vakministerie: het ministerie waaronder de betrokken (kandidaat) baten-lastendienst ressorteert;

• d. lening: een vast geldbedrag dat tegen een rentevergoeding gedurende een bepaalde looptijd beschikbaar wordt gesteld vanuit de centrale kas van ’s Rijks schatkist op een zogenoemde leningrekening;

• e. initiële lening: de lening die wordt afgesloten bij de instelling van de baten-lastendienst en opgenomen is in de openingsbalans ten behoeve van de financiering van over te nemen activa van het vakministerie.

• f. termijndeposito: een vast geldbedrag dat tegen een rentevergoeding gedurende een bepaalde looptijd in de centrale kas van ’s Rijks schatkist wordt aangehouden op een zogenoemde depositorekening;

• g. leenplafond: het maximale geldbedrag dat in de vorm van een of meer leningen met een bepaalde looptijd in een jaar aan een baten-lastendienst kan worden toegekend;

• h. rijkshoofdboekhouding: de afdeling van het ministerie van Financiën die belast is met de bankierstaken voor onder andere de baten-lastendiensten vanuit de centrale kas van ’s Rijks schatkist.

• i. exploitatiereserve: een reserve die wordt aangehouden om jaarlijkse fluctuaties in de exploitatie op te vangen

• j. exploitatieresultaat: het saldo van gerealiseerde baten en lasten over een jaar.

• k. jaarrekening: de jaarrekening die door de baten-lastendienst wordt opgesteld.

• l. jaarverslag: de jaarrekening van de baten-lastendienst en de overige gegevens.

• 1 De voorwaarden waaraan een kandidaat baten-lastendienst moet voldoen, bestaan in ieder geval uit de onderstaande kernvoorwaarden.

  • a. De kandidaat-dienst geeft vooraf aan hoe hij doelmatiger gaat werken en hoe dat aantoonbaar is;

  • b. Er zijn voldoende doelmatigheidsprikkels ingebouwd in het resultaatgerichte sturingsmodel;

  • c. Er is een kostprijsmodel dat de koppeling legt tussen producten en kosten.

• 2 Aanvullende voorwaarden kunnen door de Minister van Financiën worden vastgesteld afhankelijk van de resultaten van een aanvangsdoorlichting.

• 1 De Minister van Financiën voert een aanvangsdoorlichting uit bij de kandidaat baten-lastendienst en haar omgeving die resulteert in conclusies over de mate waarin de kandidaat baten-lastendienst al voldoet aan de kernvoorwaarden en over eventuele aanvullende voorwaarden.

• 2 De instellingsvoorwaarden zoals bedoeld in artikel 2 worden opgenomen in het startdocument dat de secretaris generaal van het vakministerie, de directeur van de kandidaat baten-lastendienst en de Minister van Financiën ondertekenen.

• 3 De Minister van Financiën toetst het voornemen van een vakministerie tot de instelling van een baten-lastendienst aan de hand van de instellingsvoorwaarden die zijn beschreven in het startdocument.

• 4 De vakminister kan mede namens de Minister van Financiën het voorstel om de status van baten-lastendienst toe te kennen, indienen ter besluitvorming bij de ministerraad indien de in het vorig lid bedoelde toets positief is en de departementale auditdienst van het vakministerie dan wel de Rijksauditdienst geen relevante onvolkomenheden heeft geconstateerd in het gevoerde financieel beheer over het voorafgaande jaar bij de kandidaat baten-lastendienst en de bestaande baten-lastendiensten waarvoor vakminister verantwoordelijk is.

• 5 Indien de ministerraad instemt met het in het vorige lid bedoelde voornemen, brengt de vakminister het voornemen ter kennis aan de Tweede Kamer.

  Het moment van in kennisstelling wordt zodanig gekozen dat de Tweede Kamer bij haar afwegingen voldoende gelegenheid krijgt om kennis te nemen van de bevindingen van het betreffende departementale rapport van de Algemene Rekenkamer, zoals bedoeld in artikel 84 van de Comptabiliteitswet.

• 6 Indien de Tweede Kamer zich niet uitspreekt tegen de instelling van de baten-lastendienst overeenkomstig de procedure vastgelegd in het eerste lid van artikel 10 van de Comptabiliteitswet, kunnen de vakminister en de Minister van Financiën overgaan tot instelling per 1 januari van het instellingsjaar door het instellingsbesluit te ondertekenen.

• 7 Na ondertekening van het instellingsbesluit wordt dit besluit bekend gemaakt in de Staatscourant.

• 1 De indicatieve openingsbalans wordt opgenomen in de ontwerpbegroting van het beoogde instellingsjaar van het vakministerie conform de voorschriften van de Minister van Financiën.

• 2 Nadat de Tweede Kamer de begroting, bedoeld in het eerste lid, heeft vastgesteld, stelt de vakminister in overeenstemming met de Minister van Financiën de definitieve openingsbalans vast.

• 3 De definitieve openingsbalans dient voorzien te zijn van een goedkeurende verklaring van de betrokken departementale auditdienst dan wel de Rijksauditdienst.

• 4 De definitieve openingsbalans wordt opgenomen in de toelichting bij de eerste suppletore begroting van het vakministerie in het jaar van instelling.

• 1 In de openingbalans worden de bezittingen, de schulden en de voorzieningen opgenomen die door het vakministerie aan een baten-lastendienst in economisch beheer worden overgedragen.

• 2 Tegenover de langlopende bezittingen wordt in de openingsbalans een langlopende schuld aan het ministerie van Financiën opgenomen, in de vorm van een beroep op de leenfaciliteit, de zogenoemde initiële lening. De benodigde initiële lening kan eventueel worden verlaagd met het langlopende deel van de voorziening. De uit de verstrekte lening ontvangen gelden dienen door de betrokken baten-lastendienst te worden betaald aan het vakministerie ter vergoeding van de overgenomen vermogensbestanddelen.

• 3 In de openingsbalans wordt het saldo van de kortlopende bezittingen enerzijds en de kortlopende schulden en de voorzieningen, voor zover deze niet in mindering zijn gebracht op de langlopende schuld, anderzijds, voor zover dit saldo positief is, opgenomen als passivum in de post Nog te betalen (aan het vakministerie) en voor zover dit saldo negatief is, opgenomen als activum in de post Nog te ontvangen (van het vakministerie).

• 4 In de openingsbalans kan slechts als vorm van het eigen vermogen worden opgenomen:

  een exploitatiereserve, met inachtneming van de onderdelen b en c van het vierde lid van artikel 17.

Indien de kostprijs van een product of een dienst van een baten-lastendienst stijgt als gevolg van de rente die een baten-lastendienst in rekening wordt gebracht over de initiële lening en indien die gestegen kostprijs via een tarief dat in rekening wordt gebracht aan een ander dienstonderdeel van het Rijk, staat de Minister van Financiën aan die andere dienst toe ten laste van de algemene middelen structureel een aanvullend budget ter grootte van de gestegen kosten in de departementale begroting op te nemen.

• 1 Uit oogpunt van doelmatigheid kan aan een organisatieonderdeel van een vakministerie de status van tijdelijke baten-lastendienst worden toegekend, indien dit dienstonderdeel het voornemen heeft binnen drie jaren definitief baten-lastendienst te worden.

• 2 Bij de aanvraag voor een status van tijdelijke baten-lastendienst gelden de volgende afwijkingen ten opzichte van de instellingsprocedure genoemd in artikelen 3 en 4:

  • – De toets, bedoeld in het derde lid van artikel 3 omvat ook een oordeel of de kandidaat-dienst binnen drie jaar volledig kan voldoen aan de instellingsvoorwaarden.

  • – De procedure en de formele instellingsdatum zijn niet gebonden aan de tijdstippen, bedoeld in artikelen 3 en 4.

• 3 Vanaf de toekenning van de tijdelijke status staan alle financiële faciliteiten ter beschikking.

  De openingsbalans wordt per instellingsdatum vastgesteld.

• 4 De toekenning van de tijdelijke status vervalt uiterlijk op 31 december van het tweede jaar volgende op het jaar waarin is besloten tot de tijdelijke status. Artikel 8 is van overeenkomstige toepassing.

  Indien binnen de genoemde tijdslimiet volledig is voldaan aan de instellingsvoorwaarden en instellingsprocedure beschreven in artikelen 2 en 3 dan wordt bij het besluit van de vakminister en de Minister van Financiën zoals bedoeld in het zesde lid van artikel 3 besloten tot omzetting van de status van tijdelijk baten-lastendienst naar definitieve baten-lastendienst.

• 5 Dit besluit wordt gepubliceerd in de Staatscourant.

• 1 Intrekking van de status van baten-lastendienst kan plaats vinden door een besluit van de vakminister en de Minister van Financiën. Dit besluit wordt gepubliceerd in de Staatscourant.

• 2 De omvang van de rekening courant, leen- en depositofaciliteit zoals blijken uit de slotbalans van de op te heffen baten-lastendienst, worden door het vakministerie afgerekend met het ministerie van Financiën.

  De slotbalans dient voorzien te zijn van een goedkeurende controleverklaring.

• 3 Indien de taken van de dienst waarvan de status van de baten-lastendienst wordt ingetrokken, overgaan naar een andere baten-lastendienst, wordt de omvang van de rekening courant, leen- en depositofaciliteit overgenomen door de andere baten-lastendienst via opname in de balans.

• 1 De Minister van Financiën kan aan een baten-lastendienst ter dekking van een financieringsbehoefte voor een investering in vaste activa een lening verstrekken. De looptijd van de lening wordt gekoppeld aan de economische levensduur van de onderliggende vaste activa.

• 2 Ter voorziening in een liquiditeitsbehoefte voor het doen van lopende uitgaven kan de Minister van Financiën een baten-lastendienst een krediet verstrekken door middel van een debetstand op de rekening courant.

• 3 Tijdelijk door een baten-lastendienst niet benodigde gelden worden ofwel credit op een rekening-courant bij het ministerie van Financiën aangehouden ofwel op een termijndeposito bij het ministerie van Financiën geplaatst.

• 1 De Minister van Financiën bepaalt de van toepassing zijnde rentepercentages, boetes en overige tarieven voor leningen, termijndeposito’s, debet- en creditsaldi op de rekeningen-courant.

• 2 De in het eerste lid bedoelde rentepercentages en tarieven worden zoveel mogelijk marktanaloog vastgesteld.

• 3 De renteverrekening tussen het ministerie van Financiën en het betrokken baten-lastendienst vindt plaats:

  • a. voor de saldi op een rekening-courant gedurende het jaar: eenmaal per jaar met als rentevervaldatum 31 december;

  • b. voor een lening: eenmaal per jaar op de voor de lening geldende rentevervaldatum;

  • c. voor een termijndeposito: op de voor het termijndeposito geldende rentevervaldatum.

• 4 De Minister van Financiën kan minimumbedragen vaststellen voor leningen en deposito’s.

• 1 Jaarlijks kunnen ten behoeve van een baten-lastendienst een of meer leenplafonds per looptijd door de Minister van Financiën worden vastgesteld.

• 2 Aan de betrokken baten-lastendienst kunnen door de Minister van Financiën leningen met bepaalde looptijden worden toegekend. De toegekende leenplafonds zullen niet worden overschreden.

• 3 De Minister van Financiën bepaalt de procedure voor het aanvragen van een leenplafond en het opnemen van een lening.

• 1 Voor een lening en een termijndeposito opent de Minister van Financiën op naam van de baten-lastendienst in de centrale administratie van ’s Rijks schatkist een leningrekening respectievelijk een depositorekening.

• 2 Over de gelden op een leningrekening kan door een baten-lastendienst slechts worden beschikt door middel van overboeking naar de rekening-courant van die baten-lastendienst bij ’s Rijks schatkist. De overboeking vindt plaats op de overeen te komen opnamedatum.

• 3 Het plaatsen van gelden op een termijndeposito geschiedt door middel van een overboeking van de rekening-courant van de baten-lastendienst naar de depositorekening van die baten-lastendienst bij het ministerie van Financiën. De overboeking vindt plaats op de overeen te komen ingangsdatum.

• 4 De in het tweede en derde lid genoemde data kunnen niet in het verleden liggen. De datum van de initiële lening is de enige uitzondering hiervan.

Aan een lening zijn de volgende voorwaarden verbonden:

• 1. Een in rekening te brengen afsluitprovisie int de Rijkshoofdboekhouding automatisch per de ingangsdatum van de betrokken lening ten laste van de rekening-courant van de baten-lastendienst.

• 2. De jaarlijkse aflossing van de lening int de Rijkshoofdboekhouding automatisch op de overeengekomen aflossingsdata ten laste van de rekening-courant en wordt afgeboekt van de leningrekening van de baten-lastendienst.

• 3. De over een lening verschuldigde rente int de Rijkshoofdboekhouding jaarlijks automatisch ten laste van de rekening-courant van de baten-lastendienst. De rente is verschuldigd vanaf de opnamedatum.

• 4. Het vervroegd aflossen van (een deel van) de lening is toegestaan en geschiedt door tijdig verzoek aan de Rijkshoofdboekhouding.

• 5. Bij het vervroegd aflossen is de baten-lastendienst een boete verschuldigd. De boete int de Rijkshoofdboekhouding automatisch ten laste van de rekening-courant van de baten-lastendienst.

• 6. In afwijking van het vorige lid is het vervroegd aflossen boetevrij toegestaan bij verkoop of bij verlies door brand, diefstal of vernietiging van de vaste activa waarvoor de lening was afgesloten, en bij het overeenkomstig de verslaggevingvoorschriften van artikelen 16 en 17 afwaarderen van de vaste activa waarvoor de lening was afgesloten.

• 7. Het bedrag van de vervroegde aflossing int de Rijkshoofdboekhouding automatisch ten laste van de rekening-courant en wordt afgeboekt op de leningrekening van de baten-lastendienst.

Aan een termijndeposito zijn de volgende voorwaarden verbonden:

• 1. Een in rekening te brengen afsluitprovisie int de Rijkshoofdboekhouding automatisch ten laste van de rekening-courant van de baten-lastendienst.

• 2. Het bedrag van het termijndeposito boekt de Rijkshoofdboekhouding over per einddatum van de depositorekening van de baten-lastendienst naar de rekening-courant van de baten-lastendienst.

• 3. De te ontvangen rente over het termijndeposito wordt voor depots met een looptijd tot en met twaalf maanden per einddatum vergoed. In het geval van een termijn deposito met een looptijd van langer dan twaalf maanden schrijft de Rijkshoofdboekhouding de te ontvangen rente jaarlijks automatisch bij op de rekening-courant van de baten-lastendienst. De rente wordt berekend vanaf de ingangsdatum van het termijndeposito.

• 4. Het vervroegd opnemen van (een deel van) het termijndeposito is toegestaan en geschiedt door een tijdig verzoek aan de Rijkshoofdboekhouding.

• 5. In het geval van het vervroegd opnemen is de baten-lastendienst een boete verschuldigd. Het bedrag van de boete voor vervroegd opnemen int de Rijkshoofdboekhouding per opnamedatum automatisch ten laste van de rekening-courant van de baten-lastendienst.

• 6. Het bedrag van de vervroegde opname boekt de Rijkshoofdboekhouding per opnamedatum van de depositorekening van de baten-lastendienst over naar de rekening-courant van de baten-lastendienst.

De Minister van Financiën stelt standaardformulieren vast voor de aanvraag voor het vaststellen van een leenplafond, de aanvraag voor het opnemen van een lening en het plaatsen van een termijndeposito.

• 1 Onverminderd artikel 17 zijn bij het opstellen van de jaarrekening van baten-lastendiensten en de daarop gebaseerde baten-lastenparagraaf in het departementaal jaarverslag de artikelen 361 tot en met 390, uitgezonderd artikel 383 en de artikelen 383a t/m artikel 383e van Titel 9 van het Burgerlijk Wetboek Boek 2 en de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving van overeenkomstige toepassing. Voor de presentatie van de jaarrekening en de baten-lastenparagraaf zijn de modellen en de toelichtingen daarop zoals opgenomen in de RBV van toepassing.

• 2 Indien een baten-lastendienst een publicitair jaarverslag openbaar maakt, dient de baten-lastendienst in dit jaarverslag melding te maken van de bijzondere status van dit verslag.

• 3 Indien de baten-lastendienst een publicitair jaarverslag uitbrengt, kan een controleverklaring worden opgenomen.

  De genoemde controleverklaring dient een getrouw beeldverklaring te zijn. In dat geval dient in het publicitair jaarverslag ook een bedrijfsvoeringparagraaf te worden opgenomen waarin verslag wordt gedaan van de opmerkelijke zaken in de bedrijfsvoering, analoog aan de voorschriften die ten aanzien van de bedrijfsvoeringparagraaf zijn opgenomen in de rijksbegrotingsvoorschriften.

Voor de verslaggeving van baten-lastendiensten gelden de volgende nadere bepalingen:

• 1. Onder het begrip ‘derden’ in de zin van Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek dient ook te worden verstaan iedere organisatie of ieder organisatieonderdeel van de rijksoverheid anders dan de baten-lastendienst waarop de verslaggeving betrekking heeft.

• 2. Bij materiële en immateriële vaste activa gelden de volgende bepalingen:

  • a. De waardering geschiedt tegen verkrijging- of vervaardigingprijs, onder aftrek van cumulatieve afschrijvingen en eventuele opgetreden waardeverminderingen.

  • b. Afschrijving dient te geschieden volgens de lineaire methode, op basis van de economische levensduur van de vaste activa.

  • c. Bij het bepalen van de afschrijvingstermijnen worden in beginsel de volgende termijnen gehanteerd. Afwijkingen worden toegelicht in de jaarrekening:

    Activum:	Afschrijvingstermijn:
    – grond/terreinen	niet afschrijven
    – gebouwen	30 à 50 jaar
    – verbouwingen	5 à 10 jaar
    – inventaris/installaties	5 à 10 jaar
    – vervoermiddelen	4 à 5 jaar
    – computerhardware en -software	3 à 5 jaar
    – overige materiële vaste activa	2 à 5 jaar
    – immateriële vaste activa	2 à 5 jaar

  • d. In afwijking van het Burgerlijk Wetboek Boek 2 artikel 365, lid 2 mag bij de activering van immateriële vaste activa geen wettelijke reserve in de jaarrekening opgenomen worden.

• 3. Een baten-lastendienst zal geen financiële vaste activa bezitten.

• 4. Bij eigen vermogen gelden de volgende bepalingen:

  • a. In de balans van een baten-lastendienst, niet zijnde de openingsbalans, kunnen slechts als vormen van het eigen vermogen worden opgenomen:

    • – een exploitatiereserve;

    • – het onverdeeld resultaat, zijnde het exploitatieresultaat over het jaar waarop de verslaggeving betrekking heeft.

  • b. Het eigen vermogen van een baten-lastendienst is gebonden aan een maximumomvang van 5% van de gemiddelde jaaromzet, berekend over de laatste drie jaar. Indien een baten-lastendienst korter dan drie jaar bestaat, wordt de gemiddelde jaaromzet berekend over deze kortere periode. Indien de hiervoor vermelde maximumomvang dan wel de in lid 4c gestelde minimumomvang wordt overschreden, dan wordt dit overeenkomstig het tweede lid van artikel 19 hersteld.

    Onder de omzet van een baten-lastendienst wordt verstaan: Opbrengst moederdepartement, Opbrengst overige departementen en Opbrengst derden.

  • c. Het totaal van het eigen vermogen van een baten-lastendienst mag ultimo jaar niet minder bedragen dan nul.

  • d. Het onverdeeld resultaat wordt, na vaststelling van de jaarrekening, in zijn geheel toegevoegd aan de exploitatiereserve van een baten-lastendienst.

• 5. Langlopend vreemd vermogen kan uitsluitend bestaan uit leningen van het ministerie van Financiën, zoals bedoeld in artikel 9.

• 6. Het rekening-courantkrediet bij de ’s Rijks schatkist is voor een baten-lastendienst per ultimo jaar gemaximeerd op € 0,5 miljoen.

• 7. Voorzieningen worden in beginsel opgenomen overeenkomstig Titel 9 van Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek. De keuze om de genoemde voorzieningen niet op te nemen, wordt toegelicht in de jaarrekening.

  Dotatie, onttrekking en vrijval van voorzieningen worden vermeld en afzonderlijk toegelicht in de jaarrekening.

• 8. Vorderingen en schulden in relatie tot het moederdepartement waaronder de baten-lastendienst ressorteert worden toegelicht bij de toelichting op de afzonderlijke posten in de balans van de jaarrekening.

• 9. Indien de verhuurcontractvoorwaarden volgens Burgerlijk Wetboek Boek 2 Titel 9 activering bij baten-lastendiensten vereisen, activeert de RGD conform de uitgangspunten van het Rijkshuisvestingsstelsel.

Baten-lastendiensten ontvangen, op basis van de met de opdrachtgever(s) van de baten-lastendienst gemaakte prijs-, hoeveelheid- en kwaliteitsafspraken, bijdragen voor de door hen gerealiseerde productie.

• 1 Bijdragen aan baten-lastendiensten anders dan de in artikel 18 genoemde bijdragen, zijn directe vermogensmutaties en worden door de baten-lastendienst altijd verantwoord onder de exploitatiereserve.

• 2 Indien er volgens de jaarrekening sprake is van een overschrijding van de in het vierde en zesde lid van artikel 17 genoemde grenzen dan dient bij de eerstvolgende suppletore wet te worden aangegeven hoe dit zal worden hersteld binnen het lopende begrotingsjaar.

• 3 In afwijking van het tweede lid mag een herstelactie bij een te hoog eigen vermogen, via een tariefsverlaging, over twee begrotingsjaren plaats hebben.

Bij bevoorschotting van een baten-lastendienst wordt een zodanige frequentie en hoogte aangehouden dat aangesloten wordt bij de noodzakelijke liquiditeitsbehoefte van de baten-lastendienst.

In bijzondere gevallen kan met voorafgaande schriftelijke instemming van de Minister van Financiën gemotiveerd worden afgeweken van deze regeling.

De Regeling baten-lastendiensten 2007 wordt ingetrokken en vervangen door bijgaande regeling.

Deze regeling wordt in 2011 geëvalueerd.

• 1 Deze regeling treedt in werking met ingang van de tweede dag na dagtekening van de Staatscourant waarin zij wordt geplaatst en werkt terug tot 1 januari 2010.

• 2 Deze regeling wordt aangehaald als: Regeling baten-lastendiensten 2011.

• 3 Deze regeling zal met toelichting worden bekend gemaakt door publicatie in de Staatscourant.