Aanwijzing Voorwaardelijke Invrijheidstelling

Een tot gevangenisstraf veroordeelde persoon kan op grond van de gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens, met toepassing van artikel 13 Sr worden geplaatst in een justitiële inrichting voor verpleging van terbeschikkinggestelden (artikel 90quinquies Sr). Om een daar plaatsvindende behandeling niet te doorkruisen, kan een vordering uitstel of achterwege laten van de voorwaardelijke invrijheidstelling worden ingediend. Voorwaarde daarbij is wel dat de noodzaak tot behandeling van de veroordeelde dit gelet op een onaanvaardbaar recidiverisico en de veiligheid van de maatschappij vergt.

De directeur van de TBS-inrichting waar de betrokkene verblijft, kan in samenspraak met de Dienst Justitiële Inrichtingen en de reclassering een schriftelijk verzoek doen tot het indienen van deze vordering tot uitstel of achterwege laten van de v.i. Het verzoek moet dan drie en een halve maand voor de v.i.-datum worden ingediend bij de Centrale voorziening v.i. Het verzoek dient afzonderlijk of gezamenlijk te zijn opgesteld door twee gedragsdeskundigen van verschillende disciplines, waarvan tenminste één psychiater, en vergezeld te gaan van één of meer rapporten inzake de noodzakelijkheid van voortzetting van de behandeling met het oog op recidivegevaar en het belang van de veiligheid van de maatschappij.

Als een veroordeelde zich tijdens de (aaneensluitende) detentie ernstig misdraagt is dat een reden om tot het vorderen van uitstel of (bij een zeer ernstige misdraging) achterwege laten van de v.i. over te gaan.

Onder het begrip ‘ernstige misdraging’ vallen meerdere situaties.

Indien de veroordeelde zich onttrekt aan de tenuitvoerlegging van de opgelegde straf (ontvlucht), kan dit een reden zijn om tot het vorderen van uitstel of achterwege laten van de v.i. over te gaan. Indien de veroordeelde feitelijk in het gebouw van de inrichting of op het tot de inrichting behorende terrein verbleef en daadwerkelijk is ontvlucht (of heeft geprobeerd te ontvluchten) spreken we van een (poging tot) ‘ontvluchting’ in de engste zin van het woord. Op het moment dat de veroordeelde ontvlucht (of probeert te ontvluchten) wanneer hij zich níet op het terrein van de inrichting bevind, maar zich met toestemming van de directeur buiten de inrichting bevindt (bijvoorbeeld met verlof is of werkt bij een externe werkgever), spreken we van een (poging tot) ‘onttrekking aan de tenuitvoerlegging’.

Het stellen van bijzondere voorwaarden aan de voorwaardelijke invrijheidstelling heeft tot doel bij te dragen aan het verminderen van het risico van recidive en zo de samenleving te beschermen. Doordat de veroordeelde onder toezicht van justitie staat, kan worden ingegrepen op het moment dat de voorwaarden niet worden nageleefd. Zodra duidelijk is dat de v.i.-datum nadert, worden de directeur van de penitentiaire inrichting en de reclassering gevraagd advies uit te brengen over het stellen van bijzondere voorwaarden aan die v.i. (zie hoofdstuk 2).

Als tijdens de tenuitvoerlegging van de straf (of bij het opstellen van het advies) blijkt dat het stellen van bijzondere voorwaarden het recidiverisico onvoldoende kan inperken, of als de veroordeelde bij voorbaat verklaart niet bereid te zijn bijzondere voorwaarden na te leven, kan het verlenen van v.i. aan deze veroordeelde niet naar behoeven aan dit doel bijdragen. De samenleving is dan beter beschermd wanneer de opgelegde straf voor langere duur of zelfs in zijn geheel ten uitvoer wordt gelegd. Dat het stellen van bijzondere voorwaarden het recidiverisico onvoldoende beperkt of dat de veroordeelde niet wil voldoen aan de bijzondere voorwaarden is derhalve een grond voor het indienen van een vordering tot uitstel of afstel van de v.i.

Indien de veroordeelde niet meewerkt aan een diagnose of het opmaken van rapportage, en het recidiverisico ook anderszins niet kan worden vastgesteld, wordt door het OM in beginsel uitstel of afstel van de v.i. gevorderd. Het recidiverisico kan op die manier immers onvoldoende worden ingeschat en niet duidelijk is of dat risico zou kunnen worden ingeperkt door middel van het stellen van voorwaarden. Als de veroordeelde aangeeft de voorgestelde bijzondere voorwaarden niet te zullen naleven, kan het in bepaalde gevallen nog wel zinvol zijn bijzondere voorwaarden op te leggen. Uit de rapportages van de directeur van de penitentiaire inrichting of de reclassering kan bijvoorbeeld blijken dat de kans dat de veroordeelde alsnog gemotiveerd kan worden tot naleving van de voorwaarden aannemelijk is. Als uit rapportages en adviezen blijkt dat de veroordeelde naar verwachting in geen geval te bewegen zal zijn tot naleving van de voorwaarden, is dat een reden voor het indienen van een vordering tot uitstel of achterwege laten van de v.i.

Indien een in het buitenland opgelegde vrijheidsstraf in Nederland ten uitvoer wordt gelegd (op basis van de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen), komt het voor dat de veroordeelde als gevolg van de toepassing van de Nederlandse v.i-regeling in Nederland geen of nog maar een zeer klein strafrestant heeft uit te zitten. In het verleden leidde deze toepassing van v.i. op uit het buitenland overgedragen vrijheidsstraffen dan ook nogal eens tot een weigering van die overdracht door de buitenlandse autoriteiten. Om de instemming van buitenlandse autoriteiten met overbrenging van een gedetineerde naar Nederland te bevorderen, heeft de wetgever derhalve de mogelijkheid geschapen om uitstel of achterwege laten van de v.i. te vorderen, indien de instemming van de buitenlandse autoriteit met de overbrenging van de straf hierdoor wordt bevorderd.

Indien de Centrale voorziening v.i. niet overgaat tot het vorderen van uitstel of achterwege laten van de v.i., wordt een beslissing genomen over het stellen van bijzondere voorwaarden aan de v.i. (zie paragraaf 2.2).

Zodra de Centrale voorziening v.i. wel aanleiding ziet voor het uitstellen of achterwege laten van de v.i. stelt het daartoe een vordering op. Deze vordering moet worden ingediend bij de rechtbank die in eerste aanleg heeft kennisgenomen van het strafbare feit ter zake waarvan de straf die ten uitvoer wordt gelegd is opgelegd (artikel 15d lid 4 en 6 Sr). Ongeacht of een strafbaar feit dat in een ander arrondissement is gepleegd de aanleiding voor de vordering was! De Centrale voorziening v.i. zal de officier van justitie van het arrondissementsparket bij die rechtbank verzoeken de vordering in te dienen.

De vordering moet uiterlijk dertig dagen voor het tijdstip van voorwaardelijke invrijheidstelling worden ingediend bij de rechtbank, tenzij de grond voor het indienen van de vordering zich op een later tijdstip heeft voorgedaan. Het bestaan van deze situatie moet door het OM aannemelijk gemaakt worden.

De penitentiaire inrichting waar de veroordeelde verblijft wordt door de Centrale voorziening v.i. de van de ingestelde vordering op de hoogte gebracht. Aldaar wordt dan ook de veroordeelde in kennis gesteld van de vordering. Hangende de vordering tot uitstel of achterwege laten van de v.i. wordt de veroordeelde niet in vrijheid gesteld (artikel 15e lid 2 Sr).

De rechtbank doet uitspraak binnen 2 weken na zitting. Er staat geen beroepsmogelijkheid open tegen deze uitspraak. Indien de rechtbank overgaat tot het achterwege laten van de v.i. zal de gehele opgelegde vrijheidsstraf worden geëxecuteerd. Indien de rechtbank overgaat tot het uitstellen van de v.i. wordt in de uitspraak aangegeven met welke termijn de v.i. wordt uitgesteld. Ten aanzien van de nieuwe voorlopige v.i.-datum gelden dezelfde voorschriften omtrent uitstel of achterwege laten van v.i. en het stellen van bijzondere voorwaarden. Indien de rechtbank de vordering tot uitstel of achterwege laten v.i. in zijn geheel afwijst, blijft de dan geldende voorlopige v.i.-datum van kracht en dient de Centrale voorziening v.i. een beslissing te nemen omtrent het stellen van bijzondere voorwaarden aan de v.i. (Zie paragraaf 2.2).

Aan de voorwaardelijke invrijheidstelling kunnen bijzondere voorwaarden worden verbonden. Zie paragraaf 2.2.3. Om de lokale parketten te ontlasten en eenheid in de beslissingen te waarborgen, wordt een beslissing tot het opleggen van bijzondere voorwaarden genomen door de Centrale voorziening v.i.

Teneinde de juiste bijzondere voorwaarden aan de voorwaardelijk in vrijheid te stellen veroordeelde op te kunnen leggen, verzoekt de Centrale voorziening v.i. de directeur van de penitentiaire inrichting waar de veroordeelde is gedetineerd en de reclassering een advies hieromtrent uit te brengen (artikel 15a lid 6 Sr). Indien de executie-indicator op de strafzaak waarvoor de veroordeelde in detentie zit, op ‘ja’ is gezet, zal tevens de officier van justitie van het arrondissementsparket waar de strafzaak heeft gediend door de Centrale voorziening v.i. om advies worden gevraagd met betrekking tot de op te leggen bijzondere voorwaarden.

In de adviezen wordt aandacht besteed aan mogelijke gronden voor uitstel of achterwege laten van de v.i. en aan bijzondere voorwaarden die zijn aangewezen. De directeur van de PI zal bijvoorbeeld opgelegde disciplinaire straffen in het advies opnemen, en de reclassering zal bij het adviseren aandacht besteden aan de reeds in het kader van andere (deels) voorwaardelijke straffen opgelegde voorwaarden.

Strafrechtelijke vreemdelingen zijn niet uitgesloten van v.i. Bij vreemdelingen met een legale verblijfsstatus wordt dan ook de reguliere adviesprocedure gestart en kunnen bijzondere voorwaarden worden opgelegd indien dat noodzakelijk wordt geacht. Illegale of ongewenst verklaarde vreemdelingen zullen in principe enkel onder de algemene voorwaarde voorwaardelijk in vrijheid worden gesteld. In bijzondere gevallen kan het echter wenselijk zijn ook aan deze personen bijzondere voorwaarden op te leggen.

Personen die zijn veroordeeld tot een vrijheidsstraf én de TBS-maatregel zijn ook niet uitgesloten van v.i.

Wordt iemand veroordeeld tot een vrijheidsstraf en TBS met dwangverpleging, dan ligt het echter niet in de rede om ook nog bijzondere voorwaarden aan de v.i. te verbinden. De behandeling in het kader van de TBS zal vaak tot ver na het verstrijken van de v.i.-proeftijd voortduren en de straf en de maatregel staan in die zin dus geheel los van elkaar. Voor TBS-gestelden geldt vanzelfsprekend wel de bij wet gestelde algemene voorwaarde. De bij de behandeling horende verloven gaan overigens pas in op het moment van de v.i.-datum.

Is iemand veroordeeld tot gevangenisstraf en TBS met voorwaarden, dan heeft de rechter bij oplegging daarvan reeds voorwaarden vastgesteld. De periode waarover die voorwaarden kunnen lopen, telkenmale getoetst door de rechter, bedraagt tegenwoordig negen jaar. Het stellen van bijzondere voorwaarden aan de v.i. ligt bij deze personen dan ook niet in de rede. In die situaties waarin het wel wenselijk is (extra) bijzondere voorwaarden aan deze ter beschikking gestelde op te leggen in het kader van de v.i. (bijvoorbeeld omdat de rechter geen contactverbod heeft opgelegd maar de ter beschikking gestelde regelmatig ongewenst contact zoekt met het slachtoffer) behoort dat echter wel tot de mogelijkheden.

De aan de v.i. te verbinden bijzondere voorwaarden kunnen een verplichting die betrekking heeft op het gedrag van de veroordeelde betreffen, zoals deelname aan scholing en vaardigheidstrainingen of het accepteren van intensieve hulpverlening bijvoorbeeld in verband met een verslaving. Maar het kan ook gaan om beperkende voorwaarde, zoals een meldingsplicht, een contactverbod, een locatieverbod of -gebod en een alcohol- en/of drugsverbod (artikel 15a lid 2 en 3 Sr).

De mogelijk op te leggen bijzondere voorwaarden zijn opgenomen in het zogenoemde Overzicht Bijzondere Voorwaarden. Door de indeling en terminologie van dit Overzicht te volgen, wordt eenduidige oplegging van en communicatie over de voorwaarden bereikt. De directeur van de penitentiaire inrichting, de reclassering en het lokale parket dat adviseren over de door het OM op te leggen bijzondere voorwaarden aan de hand van dit Overzicht. De Centrale voorziening v.i. doet hetzelfde bij het opleggen van bijzondere voorwaarden. De samenstelling en terminologie van dit Overzicht wordt ook gevolgd bij het opnemen van de opgelegde bijzondere voorwaarden op de justitiële documentatie van de v.i.-gestelde. Op deze manier is met één blik op de documentatie te achterhalen welke bijzondere voorwaarden aan de v.i.-gestelde zijn opgelegd en wat deze inhouden.

Indien hier naar aanleiding van meldingen van schending van de algemene voorwaarde, schending van de bijzondere voorwaarde of om andere redenen aanleiding toe bestaat, kan de Centrale voorziening v.i. beslissen de bijzondere voorwaarden aan te vullen, te wijzigen of op te heffen. Een reden om de bijzondere voorwaarde inhoudende dat de v.i.-gestelde een bepaalde therapie moet volgen op te heffen, kan bijvoorbeeld zijn dat de v.i.-gestelde de betreffende therapie met goed gevolg heeft afgerond. Een gebrekkige naleving van een locatieverbod kan echter een reden zijn om die bijzondere voorwaarde aan te scherpen. Zo kan besloten worden (het toezicht op) de bijzondere voorwaarde aan te vullen met elektronisch toezicht.

Nadere regels omtrent het beslissen over bijzondere voorwaarden bij v.i. en het uitoefenen van toezicht hierop zijn te vinden in de AMvB: uitvoeringsbesluit voorwaardelijke invrijheidstelling.

De v.i.-gestelde wordt onder betekening van de beslissing op de hoogte gesteld van de opgelegde bijzondere voorwaarden en de bijbehorende proeftijden.

De duur van de proeftijd van de algemene voorwaarde is gelijk aan de periode waarover voorwaardelijke invrijheidstelling wordt verleend, maar bedraagt ten minste 1 jaar (artikel 15c lid 2 Sr). De duur van de proeftijd van een bijzondere voorwaarde wordt door de Centrale voorziening v.i. vastgesteld bij de beslissing om die bijzondere voorwaarde op te leggen en is ten hoogste gelijk aan de periode waarover voorwaardelijke invrijheidstelling wordt verleend (artikel 15c lid 3 Sr). Dit is dus het gedeelte van de straf dat de veroordeelde voorwaardelijk in vrijheid gaat doorbrengen, zonder dat daarbij een minimum van 1 jaar geldt.

Door bovengenoemde bepalingen kunnen de proeftijden van de algemene en de bijzondere voorwaarde(n) uiteenlopen. Doordat de proeftijd van de algemene voorwaarde minimaal 1 jaar is, kan die proeftijd doorlopen nadat de periode waarover v.i. is verleend is verstreken. De proeftijd van de bijzondere voorwaarde eindigt van rechtswege na die periode. Ook kan de duur van de proeftijd van bijzondere voorwaarde(n) op een eerder tijdstip eindigen, omdat de Centrale voorziening v.i. een kortere proeftijd dan de gehele termijn waarover v.i. werd verleend voldoende acht.

De proeftijd(en) van zowel de algemene als de bijzondere voorwaarden loopt niet gedurende de tijd dat de v.i.-gestelde rechtens zijn vrijheid is ontnomen. De einddatum van de proeftijd schuift dan op met de duur van die vrijheidsbeneming.

Het moment van voorwaardelijke invrijheidstelling kan ook andere proeftijden, bijvoorbeeld opgelegd in het kader van (deels) voorwaardelijke straffen, doen herleven. De v.i.-proeftijd loopt dan gelijktijdig met die andere proeftijden en de v.i.-gestelde moet zich vanaf dat moment dus houden aan alle voorwaarden die dan (weer) gelden. Deze samenloop van proeftijden betekent dat het OM dat bij schending van een bepaalde voorwaarde moet bezien bij welke proeftijd die voorwaarde hoort, en welk gevolg aan de schending kan worden verbonden. Bepaald moet worden of herroeping van de v.i., of een vordering tenuitvoerlegging voor de (deels) voorwaardelijke straf de meest logische weg is. Er zijn ook situaties denkbaar waarin beide (deels) worden gevorderd.

Wordt een v.i.-gestelde verdacht van het plegen van een strafbaar feit binnen de v.i.-proeftijd, dan kan hij worden aangehouden op bevel van de officier van justitie, indien er ‘ernstige redenen bestaan voor het vermoeden dat een veroordeelde zich zodanig heeft gedragen dat diens v.i. zal worden herroepen’. In veel gevallen zal de v.i.-gestelde op zo’n moment al aangehouden zijn, omdat de ‘ernstige redenen voor van het vermoeden dat de v.i. zal worden herroepen’ immers liggen in de verdenking van het plegen van een strafbaar feit. Zie omtrent de samenloop met de vervolging van het nieuwe feit ook paragraaf 2.2.

Als de v.i.-gestelde is aangehouden, is het de vraag of vrijheidsbeneming van de v.i.-gestelde noodzakelijk is. Als dit noodzakelijk wordt geacht – bijvoorbeeld omdat het onwenselijk is dat de v.i.-gestelde de uitspraak van de rechtbank op de herroepingsvordering in vrijheid afwacht – dan moet naast de herroepingsvordering bij de rechtbank, een vordering tot schorsing van de v.i. worden ingediend bij de rechter-commissaris.

Zoals gezegd is het mogelijk dat de v.i.-gestelde reeds aangehouden en preventief gehecht is op basis van de verdenking van het plegen van een strafbaar feit. Is dat niet het geval, dan kan de v.i.-gestelde ook worden aangehouden op basis van het vermoeden dat zijn v.i. zal worden herroepen, en dan kan zo nodig ook schorsing van de v.i. worden gevorderd. De vraag of in bepaalde situaties voor preventieve hechtenis of voor schorsing van de v.i. moet worden gekozen, moet worden beantwoord door een afweging te maken tussen het gedrag van de v.i.-gestelde, de haalbaarheid van de herroepingvordering en de bijzondere omstandigheden van het geval die vrijheidsbeneming van de v.i.-gestelde noodzakelijk kunnen maken.

Is het vermoedelijk gepleegde strafbare feit een feit waarvoor géén voorlopige hechtenis mogelijk is, dan ligt het indienen van een vordering tot schorsing van de v.i. in beginsel niet in de rede. Zijn er naar het oordeel van de officier van justitie echter voldoende ernstige bezwaren aanwezig én is vrijheidsbeneming van de v.i.-gestelde om bijzondere redenen noodzakelijk, dan kan wel tot het indienen van een schorsingsvordering worden besloten.

Als voor het (vermoedelijk) gepleegde strafbaar feit wel voorlopige hechtenis mogelijk is, is dat de meest logische weg om te bewandelen. De officier van justitie vordert dan voorlopige hechtenis en laat het vorderen van schorsing van de v.i. achterwege.

Wordt een vordering tot inbewaringstelling echter afgewezen, dan kunnen er situaties zijn waarin het vorderen van schorsing van de v.i. nog wel voor de hand ligt. Bijvoorbeeld indien de vordering is afgewezen wegens het ontbreken van gronden, terwijl er wel ernstige bezwaren aanwezig zijn. Dan zijn er immers wel ernstige redenen voor het vermoeden dat de v.i. zal worden herroepen. Is aanhouding van de v.i.-gestelde dan noodzakelijk, dan kan in zo’n geval dus nog voor het indienen van een vordering tot schorsing van de v.i. worden gekozen. Is een vordering tot inbewaringstelling afgewezen wegens het ontbreken van ernstige bezwaren, dan ligt dit anders. De rechter-commissaris heeft nu immers in feite geoordeeld dat er onvoldoende ‘ernstige redenen bestaan voor het vermoeden dat de veroordeelde zich zodanig heeft gedragen dat diens v.i. zal worden herroepen’.

De vordering tot schorsing van de v.i. moet ‘onverwijld’ na de aanhouding1 worden ingediend. Als de aanhouding in of nabij het weekend geschiedt, lijkt het dan ook voor de hand te liggen de vordering toch reeds in het weekend in te dienen. De rechter-commissaris moet immers binnen drie maal 24 uur beslissen op de vordering. Na indiening in het weekend, kan de vordering dan direct op maandagochtend bij de rechter-commissaris worden behandeld. Een andere mogelijk werkwijze is het alvast mondeling aankondigen van de vordering, waarna de vordering zelf op een later moment daadwerkelijk kan wordt ingediend.

De vordering schorsing moet ‘naast’ de vordering herroeping worden ingediend (artikel 15h lid 2 Sr). Dit houdt niet in dat de vordering herroeping gelijktijdig moet worden ingediend, zodat de rechter-commissaris kennis kan nemen van de herroepingsvordering. Wel moet op het moment van schorsing van de v.i. duidelijk gemaakt en onderbouwd worden dat er (spoedig) een vordering herroeping wordt ingediend. Door eerst de vordering tot schorsing in te dienen en later de vordering tot herroeping is er tijd om het dossier aan te vullen.

De v.i.-gestelde moet door de rechter-commissaris worden gehoord. Na afloop van de behandeling van de schorsingsvordering stelt de officier van justitie de v.i.-gestelde onverwijld schriftelijk in kennis van de beslissing van de rechter-commissaris (artikel 15h lid 6 Sr). Ondanks dat dit niet uitdrukkelijk in de wet is bepaald, is tegen de beslissing van de R-C op de schorsingsvordering geen hoger beroep mogelijk. Indien de schorsing van de v.i. is toegewezen, dient de v.i.-gestelde bij DJI te worden geplaatst conform de daarvoor geldende plaatsingsafspraken. Op dat moment moet ook het slachtoffer dat deze executie-informatie mag en wenst te verkrijgen, op de hoogte gebracht worden van de schorsing van de v.i. (zie Aanwijzing slachtofferzorg, 2004A004).

De schorsing van de v.i. loopt vervolgens van rechtswege door tot het moment dat de duur van de schorsing gelijk wordt aan de periode waarover v.i. was verleend, ofwel tot het moment dat door de rechtbank op de herroepingsvordering is beslist. Intussen kan de schorsing echter door de rechtbank ook worden opgeheven (artikel 15h lid 7 Sr).

Als de schorsing van de v.i. wordt bevolen kan door zowel de verdediging als door de officier van justitie een verzoek om opheffing van die schorsing worden gedaan. De rechtbank kan de schorsing ook ambthalve opheffen. Dit laatste kan bijvoorbeeld aan de orde komen als de behandeling van de herroepingsvordering wordt aangehouden, maar de rechtbank geen termen voor schorsing van de v.i. meer aanwezig acht.

Ook tegen de beslissing van de rechtbank op een verzoek tot opheffing schorsing v.i., of tegen de ambtshalve opheffing van de schorsing v.i. is geen hoger beroep mogelijk. Wordt een vordering tot opheffing van de schorsing toegewezen, dan dient het slachtoffer dat bericht kreeg van de schorsing van de v.i. ook weer door de officier van justitie op de hoogte gesteld te worden van de opheffing daarvan (Zie Aanwijzing slachtofferzorg, 2004A004).

De officier van justitie die op de hoogte komt van een schending van de algemene voorwaarde bij v.i. moet beoordelen of die schending moet leiden tot het indienen van een vordering tot gehele of gedeeltelijke herroeping van de v.i. De vraag of gehele, dan wel gedeeltelijke herroeping van de v.i. moet worden gevorderd, hangt onder meer samen met de aard van het strafbare feit en de mate van recidive (zie paragraaf 2.2.5.1). Ook de lengte van het resterende gedeelte van de v.i. kan meespelen in de beslissing of gehele dan wel gedeeltelijke herroeping van de v.i. aangewezen is. Tot slot zal ook moeten worden gekeken naar de gevolgen die een (gehele dan wel gedeeltelijke) herroeping van v.i. heeft op eventueel geldende bijzondere voorwaarden. Zodoende moet het reclasseringsonderdeel dat toezicht uitoefent op de naleving van bijzondere voorwaarden op de hoogte gebracht moeten worden van de verdenking van de v.i.-gestelde, maar kan het bijvoorbeeld ook aangewezen zijn in voorlichtingsrapportages aandacht te laten besteden aan de invloed van een herroeping van de v.i. op het lopende re-integratietraject.

Heeft de reclassering gemeld dat een v.i.-gestelde een bijzondere voorwaarde niet heeft nageleefd, dan kan de v.i.-gestelde worden aangehouden indien er ‘ernstige redenen bestaan voor het vermoeden dat een veroordeelde zich zodanig heeft gedragen dat diens v.i. zal worden herroepen’ (artikel 15h Sr). Als Centrale voorziening v.i. meent dat deze ernstige redenen aanwezig zijn en dat de v.i. herroepen zou moeten worden, dan neemt de Centrale voorziening v.i. contact op met de officier van justitie in het arrondissement waarvan de rechtbank tot kennisneming van de herroepingsvordering bevoegd is. De Centrale voorziening v.i. zorgt ervoor dat de benodigde stukken ten spoedigste aan de officier van justitie worden verstrekt. Zonodig wordt de piketofficier van justitie telefonisch ingelicht.

De officier van justitie kan vervolgens een aanhoudingsbevel uitvaardigen en, als vrijheidsbeneming van de v.i.-gestelde voor langere duur noodzakelijk is en aanhouding heeft plaatsgevonden, een vordering tot schorsing van de v.i. indienen bij de rechter-commissaris. De officier van justitie dient daarbij de in paragraaf 2.3 en 2.4 genoemde punten in acht te nemen.

Plaatsing in een inrichting voor verpleging van TBS-gestelden (artikel 15a lid 1 sub a Sr (oud))

Een tot gevangenisstraf veroordeelde justitiabele kan met toepassing van artikel 13 Sr worden geplaatst in een justitiële inrichting voor TBS-gestelden (artikel 90quinquies Sr). Om een daar plaatsvindende behandeling niet te doorkruisen, kan, indien de noodzaak tot behandeling van de justitiabele dit behoeft gelet op een onaanvaardbaar recidiverisico en de veiligheid van de maatschappij, een vordering UAVI worden ingediend.

– Onherroepelijke veroordeling voor strafbaar feit waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten en zeer ernstige misdragingen na aanvang tenuitvoerlegging vrijheidsstraf (artikel 15a lid 1 sub b en c Sr (oud).)

Ingevolge jurisprudentie van het hof dient onder ‘zich zeer ernstig heeft misdragen’, als bedoeld in artikel 15a lid 1onder c (oud), te worden verstaan het plegen van een misdrijf waarvoor voorlopige hechtenis is toegelaten. Het onderscheid tussen artikel 15a, eerste lid, sub b (oud) en artikel 15a lid 1 sub c (oud) bestaat enkel uit de omstandigheid of de justitiabele voor de ernstige misdraging reeds onherroepelijk is veroordeeld of niet. Het behoeft niet zo te zijn dat de justitiabele ook daadwerkelijk voor de ernstige misdraging in voorlopige hechtenis is genomen.

Het betreft hier uiteraard ernstige misdragingen waarbij niet meer kan worden volstaan met disciplinaire maatregelen zoals overplaatsing naar een andere PI of het intrekken of weigeren van verlof die bovendien speciale en generale effecten op de penitentiaire situatie hebben. Daarbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het vanuit een PI, plegen, voortzetten of voorbereiden van zeer ernstige strafbare feiten zoals zware mishandeling en zeer ernstige (schriftelijke) bedreiging. Overwegingen van normbevestiging en beheersing van het detentieklimaat met behulp van (snelle) reacties spelen hierbij een belangrijke rol. Relevant is, dat de reactie is gebaseerd op misdragingen die reeds hebben plaatsgevonden, niet op prognoses omtrent te verwachten (slecht) gedrag.De periode na de aanvang van de tenuitvoerlegging van de vrijheidstaf omvat mede de periode waarin een justitiabele met verlof is of deelneemt aan een penitentiair programma dan wel er sprake is van strafonderbreking. Ingeval er ten tijde van de misdraging sprake was van een schorsing van de voorlopige hechtenis is het indienen van de vordering UAVI niet mogelijk.

– (Poging tot) onttrekking aan de tenuitvoerlegging (artikel 15a lid 1 sub d Sr (oud))

Ontvluchtingen (inclusief poging daartoe) met geweld of dreiging daarmee

Indien er sprake is van een ontvluchting (of poging daartoe) met geweld of dreiging met geweld wordt altijd een vordering UAVI ingediend, ongeacht de mate van beveiliging van de betreffende PI. Ook indien er sprake is van een (poging tot) ontvluchting die gepaard gaat met eenvoudige mishandeling, waarvoor geen voorlopige hechtenis is toegelaten, wordt derhalve een vordering UAVI ingediend. De vordering wordt ingediend onverminderd eventuele vervolging ter zake van strafbare feiten die met de (poging tot) ontvluchting zijn gepaard gegaan.

Kale ontvluchtingen

Hieronder worden ontvluchtingen verstaan waarbij door de justitiabele geen geweld is gebruikt noch waarbij daarmee door de justitiabele is gedreigd. Het betreft hier de gevallen waarbij de betrokkene feitelijk in het gebouw van de inrichting of op het tot de inrichting behorende terrein verbleef en de justitiabele daadwerkelijk, ook ingeval dit slechts korte tijd duurde, is ontvlucht. Het OM zal in alle gevallen waarin dergelijke ontvluchtingen vanuit een extra, uitgebreid of normaal beveiligde inrichting hebben plaatsgevonden een vordering UAVI indienen. In geval er sprake is van een ontvluchting vanuit een beperkt beveiligde of zeer beperkt beveiligde inrichting of indien de ontvluchting niet is gelukt (en het derhalve bij een poging is gebleven) blijft het indienen van een vordering in beginsel achterwege.

Onttrekkingen aan tenuitvoerlegging

Deze categorie ziet op onttrekkingen aan de tenuitvoerlegging waarbij op het moment dat de onttrekking plaatsvond de betrokkene zich niet in een penitentiaire inrichting bevond. Het gaat hier dus om andere vormen van het zich onttrekken aan detentie dan ontvluchtingen uit een PI, zoals het niet terugkeren van verlof. In deze categorie zal, gelet op het karakter van deze gevallen, als regel niet gereageerd worden met een vordering UAVI, maar met de overige mogelijkheden die in het penitentiaire recht beschikbaar zijn.

Uitzondering is de situatie waarin de justitiabele tijdens het verblijf buiten de inrichting wel onder direct toezicht stond, zoals tijdens een incidenteel verlof onder bewaking (bijvoorbeeld ter gelegenheid van een begrafenis) of tijdens een verblijf in een ziekenhuis onder bewaking. In dergelijke gevallen dient te worden gehandeld conform 1.3.2.

Voorlopige hechtenis

In beginsel is hierbij het onder 1.2 t/m 1.3 gestelde, gelet op artikel 15a lid 5 Sr (oud) van overeenkomstige toepassing.

De verantwoordelijkheid voor het coördineren van meldingen van voorvallen, het indienen van vorderingen UAVI en de totstandkoming van beleid op dit gebied is belegd bij de advocaat-generaal van het ressortsparket Arnhem.

– Melding aan de advocaat-generaal te Arnhem

Voortgezette behandeling in inrichting voor TBS-gestelden

De directeur van de TBS-inrichting waar de betrokkene verblijft, meldt de omstandigheid die leidt tot het doen van een vordering UAVI schriftelijk, vergezeld van een of meer rapporten inzake de noodzakelijkheid van voortzetting van de behandeling met het oog op recidivegevaar en het belang van de veiligheid van de maatschappij, afzonderlijk of gezamenlijk opgesteld door twee gedragsdeskundigen van verschillende disciplines, waarvan tenminste één psychiater, aan de advocaat-generaal te Arnhem. Artikel 37 lid 2 en 3 Sr zijn van overeenkomstige toepassing. Het verzoek dient zo mogelijk twee maanden voor de datum van vervroegde invrijheidstelling door de advocaat-generaal te Arnhem te zijn ontvangen.

Ernstige misdraging

Het parket dat belast is met de vervolging voor het strafbare feit op grond waarvan de vordering UAVI kan worden ingediend, neemt zo spoedig mogelijk nadat het parket kennis heeft gekregen van dat strafbare feit contact op met de advocaat-generaal te Arnhem. Indien het strafbare feit heeft plaatsgevonden in een PI, tijdens verlof of een penitentiair programma, kan ook de directeur van de PI waar de betrokkene verbleef, verblijft of administratief is ingeschreven, aan de advocaat-generaal te Arnhem verzoeken te overwegen een vordering UAVI in te dienen.

Ontvluchting

De advocaat-generaal te Arnhem ontvangt van de directeur van de penitentiaire inrichting waaruit de justitiabele is ontvlucht en op grond waarvan overeenkomstig deze aanwijzing een vordering UAVI kan worden gedaan zo mogelijk de eerstvolgende werkdag een melding van de ontvluchting. De advocaat-generaal te Arnhem zendt een afschrift van deze melding ontvluchting onverwijld aan het BCL, tenzij de justitiabele reeds is aangehouden. Het BCL meldt de aanhouding van een persoon die overeenkomstig deze procedure aan het BCL is gemeld onverwijld aan de advocaat-generaal te Arnhem.

– De vordering uitstel of achterwege laten vervroegde invrijheidstelling (vordering UAVI)

Gelet op de verantwoordelijkheid van de advocaat-generaal bij het ressortsparket te Arnhem, dient de advocaat-generaal als plaatsvervangend officier van justitie en advocaat-generaal van alle arrondissement- en ressortsparketten, de vordering in. De vordering dient uiterlijk dertig dagen voor het tijdstip waarop de justitiabele vervroegd in vrijheid zou worden gesteld, te zijn ontvangen op de griffie van het gerechtshof Arnhem, tenzij de grond voor de vordering UAVI zich eerst nadien heeft voorgedaan. De advocaat-generaal te Arnhem beslist, na overleg met het parket dat ingevolge artikel 15a lid 3 (oud), bevoegd is tot het indienen van de vordering en, indien van toepassing, met het parket dat met de vervolging van de ernstige misdraging is belast, omtrent de indiening van de vordering UAVI. Ook kan in overleg worden besloten dat vooralsnog niet tot vervolging wordt overgegaan maar dat enkel een vordering UAVI wordt ingediend. In dat geval blijft een beslissing omtrent verdere vervolging achterwege totdat op de vordering UAVI is beslist.

De advocaat-generaal te Arnhem zendt onverwijld een afschrift van de vordering aan de justitiabele. Indien de justitiabele voortvluchtig was, zendt de advocaat-generaal te Arnhem zo spoedig mogelijk nadat de justitiabele is aangehouden en het BCL de advocaat-generaal te Arnhem daarvan op de hoogte heeft gesteld, een afschrift van de vordering aan de directeur van de penitentiaire inrichting waarin de justitiabele is of wordt geplaatst met het verzoek het afschrift aan de betrokkene uit te reiken en daarvan aantekening te maken.

In alle gevallen zendt de advocaat-generaal te Arnhem een afschrift van de vordering aan het CJIB te Leeuwarden.

Wanneer een gedetineerde kort voor zijn datum van vervroegde invrijheidstelling ontvlucht, is de kans groot dat de vordering te laat wordt ingediend als men zijn terugkeer en zijn verhoor door de politie afwacht, alvorens de vordering in te dienen. Daarom wordt steeds direct na melding van een ontvluchting van een gedetineerde zo spoedig mogelijk een vordering ingediend, ook al is de ontvluchte nog niet opgepakt en het eventuele proces-verbaal derhalve nog niet met zijn verhoor gecompleteerd. Het hof zal dan de behandeling van de zaak kunnen aanhouden in afwachting van de terugkeer, respectievelijk het verhoor van de justitiabele.

De advocaat-generaal te Arnhem stelt de veroordeelde onverwijld in kennis van de beslissing van het gerechtshof. Zodra de advocaat-generaal te Arnhem de beslissing op de vordering UAVI heeft ontvangen, wordt een afschrift gezonden aan de directeur van de penitentiaire inrichting waar de justitiabele verblijft en, indien van toepassing, de directeur van de penitentiaire inrichting die de grond voor de vordering UAVI ter kennis van de advocaat-generaal heeft gebracht (ter informatie). Tevens stelt de advocaat-generaal te Arnhem het CJIB en de CJD te Almelo in kennis van de beslissing van het gerechtshof.