Aanwijzing TBS met voorwaarden

Dit protocol dient als landelijk kader om taken op het terrein van de TBS, voor zowel het Openbaar Ministerie (OM) als de reclassering1, eenduidig en adequaat in te vullen. Dit protocol vormt samen met de Landelijke procesbeschrijving Tbs één geheel en dient in onderlinge samenhang gehanteerd te worden.

Binnen ieder parket moet er voldoende kennis zijn betreffende de gang van zaken rond TBS, niet alleen op officiersniveau maar ook op administratief niveau. Hiertoe dient een TBS-officier aangesteld te worden, of deze taakspecialisatie te combineren met de executie/medisch-officier. Aan te bevelen is deze TBS-officier ook de raadkamerzittingen betreffende TBS te laten doen. Op administratief niveau zullen minimaal 3 personen kennis van zaken moeten hebben om het TBStraject vlekkeloos te laten verlopen (denk aan verlof en ziekte). Vervolgens moet dit protocol altijd beschikbaar zijn voor de piketofficier, aangevuld met de namen en telefoonnummers van belangrijke contactpersonen. Dit om bij calamiteiten adequaat te kunnen optreden.

Binnen de reclassering worden taken op het terrein van de TBS verricht door reclasseringswerkers met de taakspecialisatie Sociaal Psychiatrisch Werk (SPW). Deze taakspecialisten hebben, naast een algemene HBO opleiding, een toegespitste opleiding gevolgd op het terrein van wet -en regelgeving en psychopathologie. Zij nemen deel aan arrondissementale SPW-dwarsoverleggen waaraan een consulent psychiater en/of psycholoog verbonden is. TBSgestelden worden standaard in dit overleg besproken.

Na vaststelling van het protocol in het Landelijke Executieoverleg zal het protocol en de landelijke procesbeschrijving, zowel binnen het OM als binnen de reclassering, verspreid worden onder medewerkers belast met taken rondom de TBS. Dit dient vervolgens te leiden tot concretisering van afspraken op arrondissementaal, ressortelijk en landelijk niveau. Het protocol is niet statisch, maar kan jaarlijks – gebaseerd op de meest gewenste praktijk – bijgesteld worden. Hiertoe dient geregistreerd te worden welke incidenten zich voor doen, waarbij de vraag gesteld dient te worden of deze voortkomen uit onvolkomenheden in het protocol of het niet toepassen van het protocol.

Strafrecht: artt. 37a t/m 38l

Strafvordering: artt. 509a t/m 509x

Beginselenwet verpleging

Terbeschikkinggestelden

Reglement verpleging

Terbeschikkinggestelden

Aanwijzing TBS met voorwaarden

PaG d.d.19-09-2000 Reg.nr. 2000A017

Aanwijzing TBS bij vreemdelingen

PaG d.d.05-09-2000 Reg.nr. 2000A016

Handboek TBR-gestelden ISBN 90 5409 2831 Sdu Den Haag (praktisch verzamelwerk)

Landelijke procesbeschrijving

• – aanwezigheid voldoende kennis (officieren én administratie)

• – aanstellen TBS-officier, of combi Executie/medisch/TBS-officier

• – voorhanden hebben TBSprotocol voor piketofficier

• – de termijnen genoemd in de procesbeschrijving zijn bepalend

De landelijke procesbeschrijving (eventueel lokaal aangepast) moet altijd voorhanden zijn, zowel binnen de arrondissementsparketten als binnen de reclasseringsunits van de reclassering. Daarnaast moet gebruik worden gemaakt van de landelijke brievenset en is het aan te bevelen dat er gebruik wordt gemaakt van de landelijk samengestelde vorderingen. Uniformiteit is sterk aan te bevelen in deze veelal maatschappelijk gevoelige zaken.

Binnen de reclassering is een vast arrondissementaal, ressortelijk en landelijk aanspreekpunt aanwezig aangaande TBS-taken, respectievelijk de portefeuillehouder unitmanager met SPW in het takenpakket, de ressortelijke beleidsmedewerker SPW en de landelijke beleidsmedewerker SPW. Regelmatig, minimaal eens per 6 maanden dient op arrondissementaal niveau met de rechtbank overlegd te worden over de procesgang en over de kwaliteit en tijdige rapportage. Goede afspraken met de rechtbank kunnen voorkomen dat zaken op zitting onnodig moeten worden aangehouden. Werkafspraken met als belangrijk doel te komen tot een goede aansluiting tussen OM, de rechtbank en de reclassering is een essentiële randvoorwaarde om de taken rondom de Tbs verantwoord inhoud te geven, zowel in de fase vóór de oplegging als tijdens de fase van het toezicht.

• – gebruik maken van het landelijk model procesbeschrijving

• – gebruik maken van de landelijke brievenset

• – gebruik maken van de landelijke vorderingen

• – zorgen voor een vast aanspreekpunt bij de reclassering

• – regelmatig overleggen met de ZM

De gevraagde multidisciplinaire rapportage moet duidelijk een indicatie geven van het aan te bevelen TBS traject; wel of geen TBS, TBS^dwang, of TBS^voorwaarden en moet uiterlijk 3 weken voor de zitting beschikbaar zijn. Als er ook maar enige indicatie is voor een TBS^voorwaarden, dan moet dit direct leiden tot een signaal richting reclassering, in de vorm van een schriftelijke opdracht. De Reclassering zorgt dan vervolgens voor een maatregelrapportage die is gericht op een TBS^voorwaarden met daarbij aangegeven waar en met ingang van wanneer er mogelijkheden zijn. De reclassering heeft – om verantwoord onderzoek te kunnen doen – drie maanden nodig vanaf het moment dat er een opdracht tot een maatregelrapport in verband met een TBS met voorwaarden is verstrekt. Wanneer de opdracht verstrekt wordt nadat de multidisciplinaire rapportage is uitgebracht dan zal dit standaard leiden tot een aanhouding van de zitting, hier kan door het OM op geanticipeerd te worden om een verlengingszitting Pro Forma te organiseren, immers de MK zittingsruimte is erg schaars én kostbaar. Naast de psychiatrische rapportage dient standaard een rapport door een andere gedragsdeskundige, veelal de psycholoog gemaakt te worden2. De beide deskundigen zouden dan wel met elkaar in contact moeten komen om tezamen een advies te geven. Aan te bevelen is bij TBS waardige zaken, waarbij een TBS overwogen wordt, een aanvraag in te dienen voor een tripelrapportage (Zie in de procesbeschrijving tekst milieurapportage en tripelrapportage).

Het eerder genoemd overleg met de rechtbank moet o.a. voorkomen dat er ter zitting door de rechtbank een vonnis wordt uitgesproken met TBS^voorwaarden zonder dat de Reclassering hierover heeft gerapporteerd. Het risico dat een dergelijke Tbs fout loopt is groot en zal zorgen voor maatschappelijke onrust en leidt tot ongewenste behandelingen ter zitting.

Na het onherroepelijk worden van een vonnis met TBS^voorwaarden ontvangt de TBS-officier of Executie/TBS-officier onmiddellijk een afschrift van het uitgewerkte vonnis en moet dan zo spoedig mogelijk samen met de reclassering een afspraak maken over het contact bij calamiteiten betreffende de veroordeelde. Dit moet leiden tot een snelle actie bij calamiteiten en het nauwgezet lezen van de driemaandelijkse rapportages. Bij contacten buiten kantooruren moet de Reclassering deze piketofficier informeren over het verloop tot dan toe (op basis van de driemaandelijkse rapportage), opdat er snel een beslissing kan worden genomen. Wil de laatste toch eerst overleg met de TBS-officier of Executie/TBS-officier, dan moet dit binnen een tevoren vastgestelde tijd (zie procesbeschrijving).

• – Beschikken over tripel-rapportage (FPD zorgt voor psychiatrische en psychologische rapportage en de reclassering voor de milieurapportage)

• – Rapportage tijdig aanvragen

• – Maak voor het opleggen TBS^voorwaarden een risicoanalyse (OMreclassering)

• – Zorg voor tijdige aanlevering van het strafdossier en vonnis aan DJIITZ

• – Neem snel een beslissing bij en calamiteit bij TBS^voorwaarden

• – Zorg voor en snelle plaatsing in een TBS-inrichting (voorkom lange insluiting als passant in een PI)

Verlengingen kunnen één of tweejaarlijks plaats vinden, zie wet- en regelgeving voor de mogelijkheden. Verlengingsadviezen in het kader van TBS dwang worden uitgebracht door de directeur van de TBS kliniek, hier heeft de reclassering geen taak. Ter zitting moeten in ieder geval de volgende zaken aanwezig zijn:

• – wettelijke aantekeningen (niet ouder dan 3 maanden)

• – verlengingsadvies van de psychiater (niet eerder dan 3 maanden en niet later dan 2 maanden opgemaakt vóór afloop van de lopende termijn). Dit dient volgens het gerechtshof een apart schrijven van de psychiater te zijn.

• – Aanwezigheid van de brief van DJI-ITZ betreffende de ingang en verloop van de termijn van de TBS

• – Bij overschrijding van de 6jaars termijn (of en veelvoud daarvan) moet er tevens rapportage van een onafhankelijke psychiater en psycholoog worden aangeleverd. In het geval het gaat om een TBS^voorwaarden of een voorwaardelijk beëindigde TBS^dwang, is de reclassering verantwoordelijk voor het aanleveren van een dergelijke rapportage.

• – overzicht looptijd inclusief de onderbrekingen van de TBS.

In het verlengingsadvies dienen de ontwikkelingen van de voorgaande jaren te worden beschreven, waarbij in het bijzonder aandacht dient te worden besteed aan incidenten waarbij de orde binnen de inrichting in het geding kwam. Denk aan conflicten met behandelaars en medepatiënten. Ook dient (in het verlengde daarvan) aandacht te worden besteedt aan het delictgevaar binnen de gesloten setting en aan het delictgevaar indien de terbeschikkinggestelde in de vrije maatschappij zou verblijven. Daarnaast dient in het verlengingsadvies te worden aangegeven of er een verlenging dient plaats te vinden, en (zo ja) met één of met twee jaren. Tevens dienen in het advies beschreven te worden of er verantwoorde alternatieven voorhanden zijn, denk aan een proefverlof of aan een TBS met een voorwaardelijk beëindigde dwangverpleging. Mocht de kliniek denken aan een voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging dan dient tevens te worden beschreven welke daarbij de voorwaarden zouden moeten zijn en of de terbeschikkinggestelde met die voorwaarden instemt. Daartoe dient de reclassering een maatregelrapport in te dienen met daarin vermeld de voorwaarden. Verder is van belang dat er voor de verlengingszitting afspraken zijn gemaakt welke instanties ‘buiten’ een aandeel zullen leveren in de behandeling, c.q. zorg zullen dragen voor een eventuele beschermende woonvorm3. Standaard dient het reclasseringstoezicht in de voorwaarden opgenomen te zijn. Het is van belang dat deze instanties op schrift aangeven waarvoor zorg wordt gedragen. Bij voorkeur dient er een vertegenwoordiger van de reclassering op zitting aanwezig te zijn. Mocht de reclassering (of een andere instantie) niet genoeg tijd hebben gehad het toezicht vorm te geven dan dient de officier van justitie de rechtbank te vragen de zitting voor drie maanden aan te houden teneinde een nader voorlichtingsrapport te bewerkstelligen (509t lid 5 Sv). De rechtbank kan dan overigens alleen aanhouden als zij een voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging dan wel een beëindiging van de TBS overweegt.

Indien er sprake is van een (mogelijke)verlenging waarbij de zes jaren (of een veelvoud daarvan) wordt overschreden, dient er sprake te zijn van een met redenen omkleed, gedagtekend en ondertekend advies van een psychiater en een gedragsdeskundige van een andere discipline (meestal een psycholoog) die niet verbonden zijn aan de kliniek waar de tbs-gestelde wordt behandeld, zie artikel 509o lid 4 Sv. Deze deskundigen dienen aandacht te besteden aan dezelfde aspecten als de auteurs van het verlengingsadvies, dat wil zeggen het recidivegevaar, het al dan niet verlengen van de TBS en een mogelijke voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging. De kliniek dient tijdig kennis te nemen van het (gezamenlijke) standpunt van de onafhankelijke psychiater en psycholoog. Mochten deze deskundigen er een andere mening op nahouden dan de deskundige van de kliniek dan dient de officier van justitie zorg te dragen voor een uitnodiging de zitting bij te wonen, zodat de deskundigen met elkaars mening kunnen worden geconfronteerd. Mochten de onafhankelijke psychiater en psycholoog menen dat er een voorwaardelijke beëindiging van de dwangverpleging kan worden uitgesproken (in afwijking van hetgeen de kliniek meent) dan dient de instantie welke mogelijkerwijs met het toezicht op de terbeschikkinggestelde wordt belast (meestal de reclassering) altijd in de gelegenheid te worden gesteld een advies uit te brengen. Eventueel kan ook dan de zitting drie maanden worden aangehouden (509t lid 5 Sv).

Bij een TBS met voorwaarden of een voorwaardelijke beëindiging van de TBS met dwangverpleging dient de reclassering iedere 3 maanden een voortgangsrapport uit te brengen. De opgelegde voorwaarden vormen de vaste aandachtspunten in de rapportage uitmondend in een conclusie of de TBS-gestelde zich aan de voorwaarden houdt en of er sprake is van gevaar voor de algemene veiligheid van personen en of goederen. Als een wijziging van de voorwaarden wordt aanbevolen, worden deze voorwaarden concreet benoemd.

• – contoleren of de gemaakt rapportage voldoet aan het gevraagde en de wettelijke termijnen

• – zorgen dat de rapportage tijdig wordt ingezonden.

In het onderhavige protocol wordt de samenwerking geregeld tussen tbs-klinieken en reclasseringsorganisaties bij de uitstroom van tbs-gestelden. Het betreft de uitstroom in geval van proefverlof van tbs-gestelden met dwangverpleging alsmede de voorwaardelijke beëindiging van de tbs met dwangverpleging. Het protocol bepaalt het kader waarbinnen de samenwerking tussen tbs-kliniek en reclassering moet plaatsvinden en voorziet in een landelijke toepassing.

Per tbs-kliniek moet verder inhoud worden gegeven aan de lokale samenwerking met de reclasseringsorganisaties. Het uitgangspunt daarbij is dat deze samenwerking zodanig vorm wordt gegeven dat deze voorziet in een overdracht van tbs-gestelden van tbs-kliniek naar reclasseringsorganisaties, waarbij de veiligheid van de samenleving en de resocialisatie van tbs-gestelden optimaal zijn gewaarborgd. Deze lokale samenwerking wordt vastgelegd in een afzonderlijk convenant.

Teneinde deze samenwerking blijvend te optimaliseren zal tussen tbs-kliniek en lokale reclasseringsorganisaties jaarlijks een directeurenoverleg plaatsvinden om de samenwerking te evalueren en verbeterafspraken te maken, welke opgenomen worden in het lokale convenant.

Het uitgangspunt is dat de tbs-kliniek als opdrachtgever van de reclasseringsorganisaties primair verantwoordelijk is voor het overdragen van tbs-gestelden aan de reclassering. Vanuit deze hoedanigheid draagt de tbs-kliniek verantwoording voor het preciseren van het samenwerkingsprotocol op kliniekniveau met de lokale reclasseringsorganisaties alsmede voor het monitoren en evalueren van de daarin gemaakte afspraken. De tbs-kliniek is vanuit haar rol als opdrachtgever richtinggevend bij het bepalen van het behandeltraject en de voorwaarden. Vanuit het casusoverleg van de drie reclasseringsorganisaties wordt bepaald welke reclasseringsorganisatie verantwoordelijk wordt voor de uitvoering van het toezicht op de tbs-gestelde.

De reclasseringsorganisaties zijn opdrachtnemer en daarmee afhankelijk van de opdrachtformulering van de tbs-kliniek bij de uitstroom van tbs-gestelden. Vanuit de hoedanigheid van opdrachtnemer zijn de reclasseringsorganisaties verantwoordelijk voor het benoemen van één contact-functionaris, die optreedt namens de drie verschillende reclasseringsorganisaties, te weten Stichting Reclassering Nederland, Stichting Verslavingsreclassering GGZ en het Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering.

De contactfunctionaris voldoet aan het profiel zoals opgenomen in bijlage III en is het eerste aanspreekpunt voor de tbs-kliniek bij de uitstroom van tbs-gestelden. De contactfunctionaris is tezamen met de tbs-kliniek verantwoordelijk voor een zorgvuldige en verantwoorde overdracht van de tbs-gestelde naar de meest geschikte reclasseringsorganisatie. De contactfunctionaris kan deze positie vervullen doordat:

• • tussen tbs-kliniek en reclasseringsorganisaties duidelijke afspraken worden gemaakt over het moment en de wijze waarop de contactfunctionaris over de benodigde informatie beschikt en hoe de inbreng van de contactfunctionaris bij behandelbesprekingen wordt gewaarborgd;

• • de tbs-kliniek aan de contactfunctionaris tijdig schriftelijke informatie verschaft conform het format opgenomen in bijlage I;

• • de contactfunctionaris altijd aanwezig is bij het casusoverleg tussen de reclasseringsorganisaties.

De uitstroom van tbs-gestelden wordt in gezamenlijkheid voorbereid door de tbs-kliniek en de contactfunctionaris van de reclasseringsorganisaties. De tbs-kliniek initieert vanuit de opdrachtgeversrol tijdig, bij voorkeur minimaal 6 maanden voor de uitstroom, de betrokkenheid van de contactfunctionaris. De tbs-kliniek blijft daarbij primair verantwoordelijk voor het behandeltraject, waarbij de contactfunctionaris aangeeft op welke wijze dit behandeltraject in het kader van het reclasseringstoezicht kan plaatsvinden. De contactfunctionaris van de reclassering zal daartoe in contact treden met de betrokken tbs-gestelde en toetsen in hoeverre deze in staat is aan het kader van het reclasseringstoezicht te voldoen. In de behandelbespreking moet overeen-stemming worden bereikt tussen tbs-kliniek en contactfunctionaris over de wijze waarop de overdracht zorgvuldig en verantwoord kan plaatsvinden. De tbs-kliniek verschaft daartoe aan de contactfunctionaris de informatie, zoals opgenomen in het format in bijlage I.

De tbs-kliniek bepaalt in samenspraak met de contactfunctionaris welke reclasseringsorganisatie het beste in staat is het toezicht op zich te nemen. Voor zover sprake is van forensisch psychiatrisch toezicht als bedoeld in artikel 54a van het Reglement verpleging terbeschikkinggestelden zijn de afspraken die in het kader van dat experiment zijn gemaakt onverkort van toepassing.

Bij de uitstroom van een individuele tbs-gestelde dient de overdracht van tbs-kliniek naar reclasseringsorganisatie plaats te vinden aan de hand van de navolgende vervolgstappen:

• • In een zo vroeg mogelijk stadium, minimaal zes maanden voor de geplande uitstroom, wordt de toekomstige vaste reclasseringsbegeleider van de tbs-gestelde aangewezen door de leidinggevende van de desbetreffende reclasseringsorganisatie. Deze vroegtijdige koppeling van een vaste begeleider aan de tbs-gestelde moet tot gevolg hebben dat op het moment van de uitstroom al sprake is van een goede werkrelatie.

• • De contactfunctionaris meldt de tbs-gestelde schriftelijk aan bij het arrondissementssecretariaat van de regio waar de tbs-gestelde zich zal vestigen. Daartoe is een format ontwikkeld, welke is opgenomen in bijlage II.

• • De contactfunctionaris geeft in samenwerking met de behandelcoördinator van de tbs-gestelde een advies over de begeleidbaarheid van de tbs-gestelde aan de betrokken reclasseringswerker. De vaste begeleider dient bij de uitstroom te beschikken over alle relevante gegevens teneinde het reclasseringstoezicht verantwoord inhoud te kunnen geven.

• • De reclasseringswerker stelt een plan op voor de invulling van het reclasseringstoezicht. Dit wordt maatregelrapport genoemd.

• • Het plan wordt besproken met de tbs-kliniek, waarna het plan wordt geaccordeerd door de tbs-kliniek.

• • Als een tbs-gestelde in het kader van forensisch-psychiatrisch toezicht of bij proefverlof zich onttrekt aan het reclasseringstoezicht, zich niet aan opgelegde voorwaarden houdt of zich anderszins niet naar de aanwijzingen van de reclasseringswerker gedraagt, wordt door de reclasseringswerker daar van direct melding gemaakt bij de tbs-kliniek. De kliniek is verant-woordelijk voor vervolgbeslissingen, waaronder het inschakelen van het landelijk meldpunt ongeoorloofde afwezigheid tbs-gestelden.

In geval zich verschil van inzichten voordoen tussen de tbs-kliniek en de aangewezen reclasseringsorganisatie over de wijze waarop de uitstroom van een tbs-gestelde dient plaats te vinden, zal de contactfunctionaris hierover geïnformeerd worden door de betreffende reclasseringsorganisatie. Dit is ook van toepassing bij stagnatie van de uitstroom van een tbs-gestelde vanwege andere belemmeringen. De contactfunctionaris initieert vervolgens een overleg met de behandelverantwoordelijke(n) binnen de kliniek om de casus te beoordelen. Als partijen tijdens dit overleg geen overeenstemming bereiken, moet het management van zowel de tbs-kliniek als de betreffende reclasseringsorganisatie gezamenlijk zorgdragen voor een adequate oplossing.

Ieder jaar moet ten minste één directeurenoverleg plaatsvinden tussen de tbs-kliniek en de lokale reclasseringsorganisaties, waarbij de samenwerking tussen de tbs-kliniek en deze reclasseringsorganisaties wordt geëvalueerd. Daarnaast moet jaarlijks een evaluatie plaatsvinden van de landelijke samenwerking tussen de reclasseringsorganisaties en tbs-klinieken, welke in het tbs-directeurenoverleg van de Dienst Justitiële Inrichtingen besproken moet worden.